Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Nübar Həkimova ___________________________________  
 
 
6 
siyalara biganə qalmayacaqlar. 
Yuxu,  yuxugörmə  və onun  yorumu-yozumuna hələ era-
mızdan çox-çox əvvəl başlansa da, bu günə qədər bir çox antik, 
orta  əsrlər  və  müasir  alimlərin  diqqətini  özünə  cəlb  etsə  də, 
hələ  də  onun  elmi  əsasları  kifayət  qədər  açılmamışdır.  Yuxu-
görməyə  tarixin  müxtəlif  kəsimlərində,  müxtəlif  dövrlərində 
alimlər gah dini-mistik, gah da dünyəvi aspektdən yanaşmışlar. 
Yuxugörmə daha çox (80-90%) səthi  yuxu fazasından 
oyanma  vaxtı  və  ya  həmin  fazadan  keçən  bir  neçə  dəqiqə 
ərzində  baş  verir.  Yuxugörmə  zamanı  hiss  və  həyəcanların 
xarakteri  hər  fərdin  sinir  sistemi  tipindən,  onun  sağlamlıq 
dərəcəsindən və s. asılıdır. 
İndi  yuxu  və  yuxugörmə  problemləri  təkcə  psixologi-
ya,  fiziologiya,  təbiət,  təbabət  sahələrində  çalışan  alimləri 
deyil, o həm də biokimya, etnoqrafiya, etimologiya mütəxəs-
sisləri və folklorşünas alimlərimiz tərəfindən də öyrənilir ki, 
bu  da  öz  növbəsində  diqqətdən  kənarda  qala  bilməz.  Çünki 
bir  prosesin  insanın  özü  ilə  bağlı  fizioloji  əsasları  mövcud-
dur.  Yuxu  prosesi  insan  orqanizmini  tənzim  və  təmin  etmə 
prosesidir. Bunun elmi əsasları açılıb şərh edilməlidir. 
Azərbaycan  xalqının  zəngin  şifahi  ədəbiyyatının  epik 
epik-lirik, lirik janrlarında, xüsusilə epik-lirik, dinamik-dram-
atik  ünsürləri  özündə  birləşdirən  çoxsaylı  məhəbbət  və 
qəhrəmanlıq  dastanlarımızda  yuxu,  yuxugörmə,  həmçinin 
dastanlarımızı  düzüb-qoşan  ustad  aşıqlar  haqqında  işlədilə: 
"haqq  aşığı",  "şeyx",  "ürəkləri  oxuyan",  "bilici  usta  baba  və 
başqa bu kimi qəribə səslənən ad – titullara, ləqəblərə tez-tez 
rast gəlirik. Bunlara təsadüfi ifa kimi baxmaq olarmı Qətiyyən 
yox!  Zəngin  şifahi  xalq  ədəbiyyatımızda  xalqımızın  psixo-
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---