18
bir həqiqətdir ki, hər hansı bir məsafədən müəyyən bir fikri
başqa bir adama təlqin etmək olar. A.A.Vasilyevin yazıların-
da buna aid çoxlu həyati misallar da göstərilir.
Onu qeyd edək ki, bu həyati misallarda öz əksini tap-
mış hadisələrin çoxu əslində bizim dastanlarımızda və ümu-
mən şifahi xalq ədəbiyyatımızın ayrı-ayrı janrlarında təsvir
olunmuş yuxugörmə və yuxuyozmaları ilə bilavasitə çox ya-
xından səsləşir. Bu nöqteyi-nəzərdən məsafəli təlqin proble-
mi sahəsində aparılmış tədqiqatlar dastan materialları əsa-
sında nəzərdən keçirdiyimiz yuxugörmə və yuxuyozumları
ilə müqayisəli araşdırılmaq üçün son dərəcə maraqlıdır.
Müasir təsəvvürlərə görə, beynin özünəməxsus bioloji
cərəyanları vardır. Hər hansı bir adam xüsusi həssaslıqla
onun üçün lazımi əhəmiyyətə malik olan şəxsin fikrini məhz
"bu bioloji cərəyanlar" vasitəsilə oxuya bilər. Bu qəbil bio-
loji cərəyanları diqqətlə təhlil etsək, o zaman aydın görərik
ki, xalq dastanlarımızda yuxugörmə halları məhz bu yozum-
da təsvir olunub. Haqq aşıqları xüsusi həssaslıq şəraitində
başqalarının, ilk növbədə, butalarının-sevgililərinin fikirlə-
rini müəyyən məsafədən asanlıqla oxuyurlar. Elə əslində
tərəf-müqabil dastan qəhrəmanlarının "ürəyinə damma",
"gözü yol çəkmə", "gözü səyrimə", "qulağı cingildəmə",
"qulağı güyüldəmə" və s. məhz bu kimi hallar ilə bağlıdır.
Yuxu, yuxugörmə ilə bağlı fizioloqlarımız, təbibləri-
miz, psixoloqlarımız kimi, folklorşünaslarımız da dastan ya-
radıcılığı araşdırmalarında öz fikirlərini söyləmişlər. Bu ba-
xımdan, professor M.H.Təhmasibin söylədiyi fikrə nəzər
yetirək. O, yazır:
"...Məhəbbət dastanlarımızın, demək olar ki, hamısının,
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com