Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Texniki Universiteti

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi
Azərbaycan Texniki Universiteti


Fənn-Avtomobil nəqliyyatının logistikası
Müəllim-Əfəndiyev Eldar
Kafedra-Nəqliyyat logistikası və hərəkətin təhlükəsizliyi
Kurs-2
Tələbə: Əliyev Qafar
Qrup-M151a5
Mövzu: Logistik planlaşdırma

Planlaşdırma idarəetmə halqasına daxil olan ümumi idarəetmə funksiyasıdır (Şəkil 7.1). Logistik fəaliyyətin planlaşdırılması gələcəkdə qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün fəaliyyət imkanlarının axtarışı, bu hərəkətlərin nəticələrinin proqnozlaşdırılması, logistik layihənin işlənib hazırlanması, idarəetmə qərarlarının, konkret fəaliyyətlərin və onların həyata keçirilməsi müddətlərinin formalaşdırılmasının sistemli prosesidir.

Müəssisənin (təşkilatın) idarəetmə və iqtisadiyyatına dair ədəbiyyatda növləri, prinsipləri, planlaşdırma üsulları ətraflı müzakirə olunur, buna görə də bu dərslikdə yalnız logistika planlaşdırmasının xüsusiyyətlərini başa düşmək üçün vacib olan məsələləri nəzərdən keçirəcəyik. Şəkil 7.2-də bəzi mümkün əlamətlərə görə planlaşdırma növlərinin təsnifatı göstərilir. Planlaşdırma növlərinin hər biri vaxt və təfərrüat baxımından daha yüksək səviyyəli planların həyata keçirilməsi üçün ilkin şərtləri müəyyənləşdirir və yaradır.
Funksional sahələr üzrə planlaşdırma növlərinin məzmunu bu dərsliyin ikinci hissəsində “Logistikanın əsasları. Logistika idarəetməsinin funksional sahələri”.
E
ffektiv planlaşdırmanı təşkil etmək üçün müəssisədə planlaşdırma sistemi olmalıdır, yəni. Ayrı-ayrı planlaşdırma növlərinin sifarişli strukturu. Belə bir sistem üçün əsas tələblər bunlardır:
Sənədli dəstək. Planlaşdırılmış hesablamaları uyğunlaşdırmaq və planların icrasına nəzarət etmək üçün onların əsas hissələrinin sənədləşdirilməsi vacibdir.
Bir tərəfdən planların işlənib hazırlanmasını sadələşdirən, digər tərəfdən isə planlaşdırma sisteminin çevikliyini, improvizasiya və dəyişən şərtlərə uyğunlaşma imkanlarını təmin edən təşkilati rejim lazımdır;
Dəqiqlik. Planlaşdırma obyektlərinin xüsusiyyətlərinin ölçülməsinin düzgünlüyünü aydın və əsaslı şəkildə müəyyən etmək lazımdır;
Ardıcıllıq. Planlaşdırma sisteminin bütün şəxsi planları həm müxtəlif planlaşdırma səviyyələri arasında (planların inteqrasiyası), həm də bir səviyyədə (planların əlaqələndirilməsi) əlaqələndirilməlidir. Məqsədləri, proqnozları, tədbirləri, vasitələri, məsul şəxslərin hərəkətlərini, zərurət dərəcəsini, aktuallığını, iyerarxiyasını, ardıcıllığını, çevikliyini və s. əlaqələndirmək lazımdır;
Davamlılıq, çeviklik və təkrarlanma. Davamlılıq ondan ibarətdir ki, bəzi planlar artıq hazırlanıb həyata keçirilərkən, digərləri hazırlanır və ya təkmilləşir, bəzi planlar isə paralel olaraq hazırlanır. Çeviklik ondan ibarətdir ki, o, qeyri-müəyyən şərtlərin mümkünlüyünü və onları nəzərə almaq üçün planlara yenidən baxılmasını nəzərə alır. Dövrlük, dəyişdirilmiş şəraiti, məqsədlərini, vəzifələrini, həyata keçirmə müddətlərinə yaxınlaşdıqca eyni planların fəaliyyətini nəzərə alaraq sistematik şəkildə yenidən baxılması, aydınlaşdırılması, tənzimlənməsindən ibarətdir;
Tamlıq, yəni. Müəssisənin bütün aspektlərini, o cümlədən logistika fəaliyyətini əhatə edir.
Planlaşdırmaya başlamazdan əvvəl aşağıdakıları dəqiq müəyyən etmək lazımdır:
- planlaşdırma obyekti (nə planlaşdırılır);
- planlaşdırma mövzusu (kim planlaşdırır);
- planlaşdırma üfüqü (nə qədər müddətə);
- planlaşdırma vasitələri (onun köməyi ilə planlaşdırılanlar: maliyyə resursları, kompüter texnologiyası);
- planlaşdırma metodologiyası (nəcə planlaşdırılmalıdır);
- planların koordinasiyası (nə, kimlə və hansı şəraitdə).
Planların hazırlanmasında ən çox istifadə edilən üsullara aşağıdakılar daxildir: danışıqlar, əvvəlki planların yenilənməsi, müxtəlif intuitiv üsullar, qrafik metodlar, elektron cədvəl hesablamaları, simulyasiya, ekspert sistemləri, riyazi modellər (riyazi proqramlaşdırma, şəbəkə planlaması və s.) .
Planların icrasının nəticələrinə nəzarət edilməlidir. Logistika nəzarəti logistika göstəricilərinin planlaşdırılmış və faktiki dəyərləri arasındakı uyğunsuzluqları müəyyən etmək, habelə onların səbəblərini müəyyən etmək üçün bu uyğunsuzluqları təhlil etmək üçün logistika məlumatlarının emalının sifarişli və ideal şəkildə davamlı prosesidir.
Logistika planlaşdırması logistik məqsədlərin qoyulması, onlara nail olmaq yollarının seçilməsi, idarəetmə qərarlarının formalaşdırılması və bu hərəkətlərin nəticələrinin proqnozlaşdırılmasının sistemli bir prosesidir.
Ümumi halda o, iki səviyyədə həyata keçirilir: ən yüksək – strateji və ona tabe olan – operativ. Zamanlama və təfərrüat baxımından əməliyyat logistikasının planlaşdırılması daha yüksək strateji səviyyəli planların həyata keçirilməsi üçün ilkin şərtləri müəyyənləşdirir və yaradır.
Logistik planlaşdırma növlərinin təsnifatı mürəkkəb kompleks xarakter daşıyır:
- səviyyələr bunlardır: strateji və əməliyyat planlaşdırma;
- lakin funksional sahələr fərqləndirilir: satınalmanın planlaşdırılması, istehsalın planlaşdırılması, satışın planlaşdırılması və s.;
- planların müddətinə görə fərqləndirirlər: strateji planlaşdırma, uzunmüddətli planlaşdırma, ortamüddətli planlaşdırma, qısamüddətli planlaşdırma;
- qəbul edilən qərarların təfərrüat dərəcəsinə görə fərqləndirirlər: ən yüksək səviyyəli strateji qərarlar (missiya, korporativ strategiya, biznes strategiyası), logistika strategiyası, taktiki logistik qərarlar (illik, bəzi hallarda, rüblük logistika planları), operativ. Logistik qərarlar (ilk növbədə qısamüddətli logistika cədvəlləri).
Qeyd etmək lazımdır ki, xarici və yerli təcrübədə logistika planlaşdırmasında qəbul edilən qərarların müxtəlif səviyyələrini və təfərrüatlarını ifadə etmək üçün çox vaxt müxtəlif terminlərdən istifadə olunur. Son onilliklərdə xarici terminologiyanın ölkəmizə intensiv şəkildə daxil olması müşahidə olunur, ona görə də buna son qoyulmalıdır. Belə ki, xaricdə aşağıdakı terminlərdən istifadə olunur: “ümumiləşdirilmiş planlaşdırma”, “ümumiləşdirilmiş plan”, “əsas qrafik”, “operativ qərarlar”, “qısamüddətli qrafik”. Yerli təcrübədə ənənəvi olaraq aşağıdakı terminlərdən istifadə edilmişdir: “kompleks illik plan”, “istehsal proqramı”, “operativ planlaşdırma”, “operativ istehsal planı” və s.
Ümumi planlaşdırma taktiki qərarlar kateqoriyasına aiddir, bu müddət ərzində proqnoz tələbi və mövcud potensial fəaliyyət cədvəllərinə çevrilir. Planlaşdırmanın bu səviyyəsində ümumiləşdirilmiş planlar və əsas cədvəllər hazırlanır. Ümumiləşdirilmiş planlarda, hər bir struktur üçün, bir qayda olaraq, hər ay üçün fəaliyyət qrupları üzrə təhlil aparılır, planlaşdırma isə işin təfərrüatlarına aid deyil.
Baş planlar hazır olduqdan sonra, master planı komponentlərə ayıran və adətən hər həftə üçün fəaliyyət göstərən master diaqramlar hazırlanır. Əsas cədvəl işlənib hazırlandıqdan sonra əsas cədvəldə müəyyən edilmiş tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün tələb olunan bütün növ iş və resurslar üçün müfəssəl cədvəllər tərtib edilir. Bunun üçün qısamüddətli qrafiklər hazırlayın.
Qısamüddətli cədvəllər fəaliyyətlərin ardıcıllığını, tələb olunan resursları və onların yerinə yetirilməli olduğu vaxtı müəyyən edir.


Ədəbiyyat

http://www.aup.ru/books/m95/7_1.htm

https://studme.org/1589031514316/logistika/protsess_logisticheskogo_planirovaniya