Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
kollegiyasının 21 may 2015-ci il tarixli
23 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir
SİFİLİSİN DİAQNOSTİKA
VƏ MÜALİCƏSİ ÜZRƏ
KLİNİK PROTOKOL
Bakı - 2015
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
55.81
S 57
S 57
Sifilisin diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol.
2015. – 72 səh.
Bu klinik protokolun elektron variantını Səhiyyə Nazirliyinin İctimai
Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin www.isim.az rəsmi saytından əldə
edə bilərsiniz.
Aşağıda göstərilən QR koddan istifadə etməklə, klinik protokolun
elektron variantını mobil vasitənizə birbaşa yükləyə bilərsiniz.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
3
Redaktor:
C.Məmmədov Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar
Mərkəzinin direktoru, t.f.d.
Tərtibçilər:
Z.Fərəcov Azərbaycan Tibb Universitetinin Derma-
tovenerologiya kafedrasının müdiri, Azərbaycan
Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin baş derma-
toveneroloqu, əməkdar elm xadimi, professor, t.e.d.
İ.Əmirova Azərbaycan Tibb Universitetinin Derma-
tovenerologiya kafedrasının professoru, t.e.d.
F.Mahmudov Azərbaycan Tibb Universitetinin Derma-
tovenerologiya kafedrasının professoru, t.e.d.
Ş.Baxşəliyeva Respublika
Dəri-Zöhrəvi Dispanserinin baş həkimi
G.Fərəcova Azərbaycan Tibb Universitetinin Derma-
tovenerologiya kafedrasının assistenti, t.f.d.
İ.Abasova Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar
Mərkəzinin Tibbi keyfiyyət standartları şöbəsinin
həkim-metodisti, t.f.d.
Rəyçi:
S.Kərimov
Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri
Təkmilləşdirmə İnstitutunun Dermatovenerologiya
kafedrasının müdiri, professor, t.e.d.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
4
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi və elmi tədqiqatların tipləri
Sübutların
etibarlılıq
dərəcəsi
Sübutların mənbələri
(elmi tədqiqatların tipləri)
Ia
Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya
randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT)
alınmışdır
Ib
Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır
IIa
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət
edilən, randomizasiya olunmamış
tədqiqatdan
alınmışdır
IIb
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi-
eksperimental tədqiqatdan alınmışdır
III
Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli,
korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi)
alınmışdır
IV
Sübutlar ekspertlərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə
əsaslanmışdır
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
5
Tövsiyələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası
Tövsiyələrin
etibarlılıq
səviyyəsi
Tövsiyələrin əsaslandığı sübutların etibarlılıq
dərəcəsi
A
RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi,
sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun
populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv
ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ia.
B
Kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların
yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud
Sistematik səhv riski çox aşağı olan (++) yüksək
keyfiyyətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli
tədqiqat, yaxud
Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən,
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa.
C
Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən,
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və
ya klinik hal - nəzarət tipli və ya nəzarət edilən,
randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud
Nəticələri uyğun populyasiyaya bilavasitə şamil edilə
bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya
yüksək olmayan (++ və ya +) RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi IIb.
D
Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud
Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud
Ekspertlərin rəyi.
Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının
göstəricisidir.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi III və IV.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
6
İxtisarların siyahısı
a/b
antibiotik
a/c anticisim
BASHH: UK British Association for Sexual Health and HIV
(İİV və Cinsi Sağlamlığa dair Böyük Britaniya
Assosiasiyası)
CDC
Center for Disease Control and Prevention, USA
(ABŞ-nin Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika
Mərkəzi)
CYYİ
cinsi yolla yoluxan infeksiya
DFS
düzgün flüoressensiya a/c sınağı
ECDC
European Center for Disease Control and Prevention
(Avropanın Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika
Mərkəzi)
EEQ elektroensefaloqrafiya
ə/d
əzələ daxili
FTAabs
flüoressent treponem anticisim absorbsiya testi
XBT-10
Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu baxış
İB immunoblotinq
İFA immunoferment
analiz
(EİA – Enzyme İmmunoassay)
İg G
immunoqlobulin G
İg M
immunoqlobulin M
İİV
insanın imunçatışmazlığı virusu
İUSTİ
İnternational Union against Sexually Transmitted
İnfections, European
(Avropanın CYYİ ilə mübarizə üzrə Beynəlxalq
Birliyi)
KSN
klinik-seroloji nəzarət
KT
kompüter tomoqrafiya
QSM qaranlıq sahəli mikroskopiya
qTT
qeyri-treponem
testləri
MHS-ST
mikrohemaqqlusinasiya sınağı, solğun treponema üçün
MPR
mikropresipitasiya reaksiyası
MRT maqnit
rezonans
tomoqrafiya
MV milyon
vahid
OBM
onurğa-beyin mayesi
PZR polimeraz
zəncirvari reaksiya
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
7
SPR sürətli plazma reagin testi
STHS
solğun treponema hemaqqlütinasiya sınağı
STZA
solğun treponema zərrəciklərinin aqqlütinasiya testi
TT treponem
testləri
USM ultrasəs müayinə
ÜST
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
V vahid
v/d
vena daxili
VDRL
Venereal disease research laboratory test
(Veneroloji Xəstəlikləri Öyrənən Laboratoriya
tərəfindən işlənilib hazırlanmış qeyri-treponem
kardiolipin testi)
YHR
Yariş-Herksheymer reaksiyası
YMR (+) yanlış-müsbət reaksiya
YMR (–)
yanlış-mənfi reaksiya
РОДВК
Российское общество дерматовенерологов и
косметологов (Rusiya dermatoveneroloqlar və
kosmetoloqlar cəmiyyəti)
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
8
Protokol dermatoveneroloqlar və ilkin səhiyyə səviyyəsində
çalışan həkimlər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Pasiyent qrupu: sifilisli xəstələr və onlarla təmasda olan şəxslər.
Protokol sifilis xəstəliyinin müalicə və diaqnostikasının
beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması üzrə sübutlu təbabətə
əsaslanan tövsiyələrin verilməsi məqsədini daşıyır.
ÜMUMİ MÜDDƏALAR
Sifilis – solğun treponema ( Treponema pallidum) tərəfindən
törədilən dalğavari gedişli infeksion xəstəlikdir. Bu xəstəlik selikli
qişaların, dərinin, daxili orqanların, sinir və sümük-oynaq sisteminin
zədələnməsi ilə səciyyələnir
1,2
.
Ötürülmə yolları
5,15,27,28
:
cinsi
transplasentar
transfuziya
məişət
peşə
sifilisli xəstənin donor orqanlarının transplantasiyası
Epidemiologiya
Sifilisin inkubasiya dövründən başlayaraq yoluxucu olması
epidemioloji problem yaradır və sosial əhəmiyyətli xəstəliklərə aid
etməyə imkan verir
18
. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının
göstəricilərinə əsasən dünyada hər il təxminən 11 milyon yeni
xəstələnmə halı müşahidə olunur
18
.
Son 10 ilin rəsmi statistikasının 9№-li forma hesabatının
göstəricilərinə əsasən Azərbaycan Respublikasında sifilisin klinik
strukturunda gizli formalar aparıcı yer tutur. Serorezistent
formalarının, neyrosifilisin, klinik və seroloji residivlərin sabit artımı
qeyd olunur. Azərbaycan Respublikasında 2010-2014-cü illər ərzində
sifilis infeksiyasına dair epidemik vəziyyət: 2010-cu ildə – 294;
2011-ci ildə – 488; 2012-ci ildə – 390; 2013-cü ildə – 457;
2014-cü ildə – 536 xəstə (xəstəliyin orta regional səviyyəsi) mövcud
olmuşdur.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
9
ÜST-nin məlumatına əsasən 2008-ci ildə sifilis hallarının
1,86 milyonu müalicə almayan və ya natamam müalicə alan hamilə
qadınlar arasında aşkar olunub
26
.
Anadangəlmə sifilisin qarşısı alına
biləcək effektivliyi hamilə qadınlarda sifilisin vaxtında müəyyən
edilməsindən, dəqiq diaqnozdan və adekvat müalicədən asılıdır.
Bununla bağlı
bütün qadınlara hamiləliyin erkən dövründə
(hamilənin birinci gəlişi zamanı 12-ci həftəyə qədər və 5-ci gəlişi
zamanı 34-36-cı həftələrdə
) sifilisə görə müayinə tövsiyə olunur
17,26
.
Azərbaycan Respublikasında 2010-2014-cü illər
ərzində
anadangəlmə sifilisin səviyyəsi: 2010-cu ildə – 7; 2011-ci ildə – 11;
2012-ci ildə – 10; 2013-cü ildə – 7; 2014-cü ildə – 20 xəstə qeydə
alınıb.
XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT
3
A50 Anadangəlmə sifilis
A50.0 Aşkar simptomlarla müşahidə olunan erkən anadangəlmə
sifilis
2 yaşına qədər uşaqda erkən təzahür olunan istənilən
anadangəlmə sifilitik vəziyyət
Erkən anadangəlmə sifilis:
dərinin
dəri və selikli qişaların
daxili orqanların
Erkən anadangəlmə sifilitik:
laringit
okulopatiya
osteoxondropatiya
faringit
pnevmoniya
rinit
A50.1 Gizli formalı erkən anadangəlmə sifilis
2 yaşına qədər uşaqlarda heç bir klinik əlamətləri olmayan,
lakin seroloji reaksiyanın müsbət, onurğa beyin mayesinin
sınağının isə mənfi olması ilə rast gəlinən anadangəlmə sifilis
Fizioloji hamiləliyi olan qadınlara antenatal qulluq üzrə klinik protokol (2-ci nəşr, yeniləşdirilmiş).
Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi, - Bakı, 2013. – 24 səh.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
10
A50.2 Dəqiqləşdirilməmiş erkən anadangəlmə sifilis
2 yaşına qədər uşaqlarda rast gəlinən ƏGO anadangəlmə
sifilis
A50.3 Gecikmiş anadangəlmə sifilitik göz patologiyası
Gecikmiş anadangəlmə sifilitik interstisial keratit† (H19.2*)
DRTO gecikmiş anadangəlmə sifilitik okulopatiya†(H58.8*)
Çıxarılıb: Hetçinson triadası (A50.5)
A50.4 Gecikmiş anadangəlmə neyrosifilis [yuvenil neyrosifilis]
Yuvenil paralitik demensiya
Yuvenil:
proqressiv iflic
bel quruması (tabes dorsalis)
taboparetik neyrosifilis
Gecikmiş anadangəlmə sifilitik:
ensefalit† (G05.0*)
meningit† (G01*)
polineyropatiya† (G63.0*)
Bu xəstəliklə yanaşı gedən psixi pozğunluqları göstərmək
üçün əlavə koddan istifadə edin.
Çıxarılıb: Hetçinson triadası (A50.5)
A50.5 Aşkar simptomlarla müşahidə olunan gecikmiş
anadangəlmə sifilisin digər formaları
Doğulduqdan 2 il və daha artıq müddətdən sonra aşkar
simptomları müşahidə edilən gecikmiş anadangəlmə sifilitik
vəziyyət
Clutton oynaqları† (M03.1*) Hetçinson:
dişləri
triadası
Gecikmiş anadangəlmə:
kardiovaskulyar sifilis† (I98.0*)
sifilitik:
artropatiya† (M03.1*)
osteoxondropatiya† (M90.2*) Sifilitik yəhərəbənzər burun
A50.6 Gizli formalı gecikmiş anadangəlmə sifilis
2 yaşdan yuxarı uşaqlarda heç bir klinik əlamətləri olmayan,
lakin seroloji reaksiyanın müsbət, onurğa beyin mayesinin
sınağının isə mənfi olması ilə rast gəlinən anadangəlmə sifilis
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
11
A50.7 Dəqiqləşdirilməmiş gecikmiş anadangəlmə sifilis
2 yaşdan yuxarı uşaqlarda rast gəlinən ƏGO anadangəlmə
sifilis
A50.9 Dəqiqləşdirilməmiş anadangəlmə sifilis
A51 Erkən sifilis
A51.0 Cinsiyyət orqanlarının birincili sifilisi
ƏGO sifilitik şankr
A51.1 Anal nahiyyənin birincili sifilisi
A51.2 Digər lokalizasiyalı birincili sifilis
A51.3 Dəri və selikli qişaların ikincili sifilisi
Latum (enli) kondiloma
Sifilitik:
alopesiya (dazlıq)† (L99.8*)
leykoderma† (L99.8*)
selikli qişalarda sifilitik ocaqlar
A51.4 İkincili sifilisin digər formaları
İkincili sifilitik:
qadında kiçik çanaq orqanlarının iltihabi xəstəlikləri †(N74.2*)
iridosiklit† (H22.0*)
limfadenopatiya
meningit† (G01*)
miozit† (M63.0*)
DRTO okulopatiya† (H58.8*)
periostit† (M90.1*)
A51.5 Erkən gizli sifilis
Yoluxma müddəti iki ildən az olmaq şərtilə heç bir klinik
əlamət meydana çıxmadan, seroloji reaksiyanın müsbət,
onurğa beyin mayesinin sınağının isə mənfi olması ilə rast
gəlinən (qazanılmış) sifilis
A51.9 Dəqiqləşdirilməmiş erkən sifilis
A52 Gecikmiş sifilis
A52.0† Ürək-damar sisteminin sifilisi
ƏGOkardiovaskulyar sifilis (I98.0*) Sifilitik:
aorta anevrizmi (genişlənməsi) (I79.0*)
aorta çatmamazlığı (I39.1*)
aortit (I79.1*)
serebral arteriit (I68.1*)
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
12
ƏGO endokardit (I39.8*)
miokardit (I41.0*)
perikardit (I32.0*)
ağ ciyər çatmamazlığı (I39.3*)
A52.1 Aşkar simptomlarla müşahidə olunan neyrosifilis
Şarkot (Charcot) artropatiyası † (M14.6*)
Gecikmiş sifilitik:
eşitmə sinirinin nevriti† (H94.0*)
ensefalit† (G05.0*)
meningit† (G01*)
görmə sinirinin artrofiyası†(H48.0*)
polineyropatiya† (G63.0*)
retrobulbarnevrit† (H48.1*) Sifilitik parkinsonizm†
(G22*) Bel quruması (Tabes dorsalis)
Dostları ilə paylaş: |