Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Lənkəran Dövlət Universiteti



Yüklə 0,65 Mb.
səhifə59/161
tarix09.06.2023
ölçüsü0,65 Mb.
#127447
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   161
t.kimya, 1,3

Oksigen. Oksigen torpaqəmələgətirən süxurları təşkil edən əsas elementdir.Birləşmə şəklində torpağın, dağ süxurlarının,filizlərin əsas tərkib hissələrini təşkil edir. O, üzvi maddələrin və suyun əsas elementlərindən biridir.
Silisium. Silisiumun torpaqda ən geniş yayılmış birləşmələrindən biri kvarsdır (SiO2).Qumun təqribın 47% silisium kvarsla zəngin torpaqlar əsasən silisiumdan ibarətdir. Kvars aşınmaya davamlıdır,çünki onların aşınması zəif sürətlə baş verir.Kvars başlıca olaraq qum və tozvari hissəciklərin tərkibindədir.Kvars torpaqın tərkibində daha geniş yayılmış ilkin mineral aid olmaqla morqmatik süxurların əsas kütləsini təşkil edir.Silisium silikatın tərkibində olan gildir.Onların parçalanması zamanı silikat turşusunun ionları formasında {(Sio4)4-və (Sio3) 2-} Silisium həmçinin natrium və kalium silikatları formasında məhlula daxil olur. Silisium birləşmələrinin bitkilər tərəfindən mənimsənilməsi əsasən bitkinin bioloji xüsusiyyətlərindən asılıdır.Həll olmuş silisiumun bir hissəsi torpaqdan yuyulur,qalan hissəsi (Turş reaksiya şəraitində isə gel (Sio2x 4H2O) – amorf çöküntülər şəklində toplanır.Sonra törəmə mənşəli kvarsa çevrilir.
Aliminium torpaqda ilkin və törəmə mineralların tərkibində üzvi mineral komplekslər formasında mineralların aşınması zamanı əmələ gələn aliminiumun hissəsidir. Aşınma zamanı eol şəklində torpaqda yalnız qismən kül şəklində məhlul daxil olur. Zəif turş mühitdə Al(OH)3 gül halına keçir (Al2O3x4H2O).Çöküntülər kristallaşaraq hidridə (Al2O3x3H2O) və bemitə (Al2O3xH2O) çevrilillər.Torpağın turş mühitində aliminiumun hidroksidi daha mütəhərrik olur.Bu zaman aliminium torpaq məhsulunda ionlar toplanmasında keçərək bitkilərin normal inkişafına mənfi təsir göstərir.
Dəmir bitkilərin həyatı üçün zəruri elementdir.Bitkidə dəmir olmadıqda xlorofil adlanan yaşıl maddə əmələ gəlir və bu halda yarpaqlar rəngsizləşir.Torpaqda dəmir elementi müxtəlif birləşmələr şəklində olur.Əsas birləşmələri dəmir,silikat,hidroksid,oksid,sadə duzlar və dəmir üzvi kompleks birləşmələrini əmələ gətirir. Dağ süxurlarının aşınması nəticəsində dəmir ayrılaraq dəmir hidrooksid formalaşmasında çöküntü verməklə amorf əmələ gətirir (Fe2O3x 4H2O).Amorf-gel sonra kristallaşaraq Fe2O3xH2O, Fe2O3x3H2O hetit və hidrohetitə çevrilir.
Dəmir hidrooksid öz az mütərrik birləşmədir yalnız turş mühitdə dəmir hidrooksidlərinin müxtəlifliyi artır və torpaq məhlullarında dəmir ionları əmələ gəlir.Reduksiya şəraitində dəmir üç oksidi, dəmir iki oksidə çevrilir.Bununla bitki tərəfindən mənimsənilən həll olan birləşmələrdir.
{FeCO3,Fe(HCO3)2, FeSO4} əmələ gətirir.Bunlar daha çox həll olduqca bitkilərə məhv edici təsir göstərir.Neytral və qələvi torpaqlarda dəmir birləşmələri çətin mənimsənilən formaya keçir.Buna görə bu torpaqlarda bitki dəmir çatışmamazlığı şəraitində xloros xəstəliyini daha tez tutulur.Al(OH)3 və Fe(OH)3 üzvi turşularda kompleks birləşmələr əmələ gətirir. Kompleks birləşmələr torpaq profilindəı sərbəst hərəkət edən mühərrikdir.

Yüklə 0,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   161




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin