Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 
 
 

---

86 
Cədvəl 2.
 
Yerli və introduksiya olunmuş yumşaq buğda sortlarında təyin edilmiş qliadin 
patternləri
s/s
 
Nümunələr
 
patternlər
 
s/s
 
Nümunələr
 
patternlər
 

 

 

 

 

 

 

 

 
1
Qobustan 
1
1
1
1
30
Yeganə 
25
9
12
24
2
Bol buğda
2
1
2
2
31
Tale 38
26
10
13
25
3
Arzu
3
2
3
3
32
Murov 2 
27
11
14
26
4
Birlik 
4
3
4
4
33
Qırmızı gül 1
28
12
14
27
5
Gürgənə
5
2
5
5
34
Qobustan 
29
13
15
28
6
Qarabağ 
6
3
4
6
35
Starshina 
30
14
2
29
7
Bezostaya 1 
7
3
4
7
36
CO970547-7
31
14
2
30
8
Anza (marker)
8
4
3
8
37
Zubkov 
27
15
16
31
9
Zərdabi 
9
3
5
9
38
MV06-02
32
16
17
5
10
Pərzivan1
10
3
5
10
39
Gerek 
32
2
4
32
11
Pərzivan 2 
11
3
4
11
40
Gloriya 
33
2
18
33
12
Qrekum 75/50
12
3
5
11
41
TX96V2847 
22
3
19
34
13
Dürdanə 
13
3
3
5
42
Arlin/Yuma 
34
17
16
35
14
Mirbəşir 128
14
5
6
12
43
MV Dalma
35
5
20
36
15
Tərəqqi
15
6
6
13
44
Destin 
6
5
21
37
16
Azəri
16
2
6
11
45
Dyuopebusa
36
18
22
38
17
Əkinçi 84
17
7
4
11
46
OK00421 
36
3
23
39
18
Qiymətli 2/17
 
18
7
6
14
47
Altay 
37
9
22
5
19
Zirvə 85 
19
1
7
15
48
Mima
38
1
24
11
20
Nurlu 99
1
7
7
16
49
LC927/Petja
39
1
7
11
21
Əzəmətli 95
20
1
7
17
50
Sönməz 
40
19
17
1
22
Şəki 1
21
2
6
18
51
Steklovidnaya 24 
7
1
25
1
23
Ruzi 84 
22
7
4
19
52
Dalnitskaya 
41
5
10
28
24
Günəşli
23
1
8
20
53
Vita 
25
3
26
28
25
Şəfəq 
23
1
9
20
54
Azəri
42
2
25
40
26
Səba 
7
8
10
21
55
SG-S1915 
43
10
27
41
27
Şəfəq 2
24
1
11
22
56
Karahan
20
3
5
3
28
Uğur
 
7
2
5
5
57
U1254-7-9-2-
1/TX86A5616//Rin
a-6 
44
3
28
42
29
Aran
23
3
7
23
Patternlərin ümumi sayı
44
19
28
42
133
Nümunələr arasında ω-5 S-nin rastgəlmə tezliyi 87,8% olmaqla yüksək tezlikli, 
ω- 12 S-nin rastgəlmə tezliyi 35,1% olmaqla orta tezlikli, ω- 17 S-nin rastgəlmə 
tezliyi 1,7% olmaqla aşağı tezlikli kimi hesablanmışdır. γ- 2 S-nin rastgəlmə tezliyi 
65,0% olmaqla yüksək, γ- 5 S-nin rastgəlmə tezliyi 39,0% orta və γ-1 S-nin rastgəlmə 
tezliyi isə 16% olmaqla aşağı tezlikli olmuşdur. β- 4 S-nin rastgəlmə tezliyi 93,0% 
olmaqla yüksək, β- 6 S-nin rastgəlmə tezliyi 47,3% olmaqla orta, β- 1 S-nin 
rastgəlmə tezliyi 12,2% olmaqla aşağı göstəricili olmuşdur. Yumşaq buğda sortları 
arasında α-2 S-in rastgəlmə tezliyi 88,0% olmaqla yüksək, α-3 S-in rastgəlmə tezliyi 
53,0% orta, α- 4 S-in rastgəlmə tezliyi isə 19,2% olmaqla aşağı göstərici kimi 
müəyyən edilmişdir (Cədvəl 2).
Tanaka və b. (2003) Yaponiya mənşəli 107 buğda nümunəsində qliadinlərin 
elektroforetik patternlərini müəyyən etmək üçün A-PAGE üsulundan istifadə 

---

87 
etmişlər. Müəyyən olunmuşdur ki, Yaponiya buğda nümunələri 46 patterndən ibarət 
olmaqla digər ölkələrdə becərilən buğdaların patternlərindən yüksək dərəcədə 
fərqlənir. 
Müxtəlif ərazilərdə becərilən 7 Yapon buğda kolleksiyasında aparılan 
müşahidələr zamanı qliadin patternlərində dəyişkənliklər müşahidə edilmişdir [13].
Müxtəlif yerli və əcnəbi mənşəli yumşaq buğda sortlarının monomer prolamin 
zülal markerlərinin identifikasiyası, sortların qliadin elektroforetik (EF) spektrlərinə 
görə zəngin pattern strukturuna malik olması, onların müxtəlif zonalarda genetik 
adaptasiyası onlar arasında yüksək polimorfizmin olmasını göstərir. 
 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
Kərimov Ə.Y., Sadıqov H.B., Əliyev C.Ə
.
Yumşaq buğda sortlarında 
qliadinkodlaşdıran lokusların allellərinin identifikasiyası və genetik müxtəliflik 
indeksinin tədqiqi. //AMEA-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), 2009, № 4, 
s. 3-11 
2.
Sadıqov H.B. ICARDA-dan introduksiya olunmuş tetraploid buğda növlərinin 
genetik müxtəlifliyinin monomer prolaminlərlə tədqiqi. //AMEA-nın Xəbərləri 
(biologiya və tibb elmləri), cild 69, №3, Bakı: Elm, 2014, s. 73-80
3.
Bакар А.Б. Клейковина пшеницы. Институт биохимии, Москва, 1961, 251 с. 
4.
Каримов А.Я. Исследование индекса генетической схожести и 
идентификация сортов мягкой пшеницы способом глиадинового маркера. 
Современные проблемы науки и образования, Москва: Академия 
естествознания, №6, 2009, с. 13-21 
5.
Попереля Ф.А. Полиморфизм глиадина и его связь с качеством зерна, 
продуктивностью и адаптивными свойствами сортов мягкой озимой 
пшеницы.Москва: Агропромиздат, 1989, с. 138-149 
6.
Попереля Ф.А.Бито М., Созинов А.А. Связь блоков компонентов глиадина с 
выживаемостью растений и их продуктивностью, окраской колоса и 
качеством муки у гибридов F
2
скрещивания сортов Безостая 1и Цривена 
звезда.// Докл.ВАСХНИЛ, 1980, № 4, с. 4-7 
7.
Созинов А.А. Полиморфизм белков и его значение в генетике и селекции. 
М.: Наука, 1985. 
8.
Собко Т.А. Идентификация локусу який контроле синтез спирторозчинных 
белков ендосперма в озимой мягкой пшеници//Висник с.-х. науки, 1984, № 7, 
с. 78-80 
9.
Branlard G., Dardevet M., Saccomano R. et al. Genetic diversity of wheat storage 
proteins and bread wheat quality // Euphytica, 2001, v. 119, p. 59–67
10.
Nei M. Analysis of gene diversity in subdivided population. //Proce. Nat. Acad. 
Sci. USA., 1979. V.70, p.3321-3323 
11.
Rohlf F.J. NTSYS-pc. Numerical Taxonomy and Multivariate Analysis System: 
Version 2.1. Applied Biostatistics, New York, 2000 
12.
Shepherd K.W. Chromosomal control of endosperm proteins in wheat and rye.-In: 
Proc. 3
rd
Intern. wheat genet. Sump / Ed.K.W. Finlay, K.W.Shepherd. Canberra: 
Austral. Acad. Sci., 1968, p. 86-96 

---

88 
13.
Tanaka H., Tomita M., Tsujimoto H. et al. Limited but specific variations of seed 
storage proteins in Japanese common wheat (
T.aestivum 
L.). //Euphytica, 2003, 
v.132, p.167-174
14.
Wrigley C.W., Lawrence G.J., Shepherd K.W. The association of glutenin subunits 
with gliadin composition and grain quality in wheat. // Aust. J. Plant Physiol., 
(1982), v.9, p. 15-30