Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasi təHSİL İnstitutu

3 yaşdan 4 yaşadək uşaqlar üçün gün rejimi
Payız, qış və yaz fəsillərində 
Məktəbəqədər müəssisədə 
Uşaqların qəbulu, baxış, oyunlar 
07.00 - 08.00 
Səhər gimnastikası 
08.00-08.10 
Səhər yeməyinə hazırlıq, səhər yeməyi 
08. 10- 08.40 
Müstəqil fəaliyyət, məşğələlərə hazırlıq
08.40 - 09.10 
Məşğələ 
09.10-10.00 
Gəzintiyə hazırlıq, gəzinti 
10.00 - 11.45 
Gəzintidən qayıtma 
11.45 - 12.00 
Nahara hazırlıq, nahar 
12.00 - 12.40 
Yuxuya hazırlıq, gündüz yuxusu 
12. 40 - 15.00 
Tədricən yataqdan qalxma 
15.00 - 15.20 
Axşamqabağı yeməyə hazırlıq, yemək 
15.20-15.40 
Oyun, müstəqil fəaliyyət 
15.40 - 16.15 
Gəzintiyə hazırlıq, gəzinti 
16. 15 - 17. 15 
Gəzintidən qayıtma 
17. 15- 17. 30 
Axşam yeməyinə hazırlıq, axşam yeməyi 
17. 30 – 18.00 
Oyunlar, uşaqların evə yola salınması 
18.00-19.00 
4-5 yaş.
Beş yaşda
uşağın çəkisi 15-20 kq, boyu 108-110 sm, döş qəfəsisinin 54 sm. olur. 
Onun beyninin çəkisi böyüklərın beyninin çəkisinin 90 faizini təşkil edir. Beyin yarımkürəsinin 
qabığının funksiyası təkmilləşir, qabıqaltı mərkəzlərin uşağın davranışına təsiri az olur. Uşağın 
psixi inkişafında başlıca dəyişikliklər öz hərəkətlərini planlaşdırmaq qabiliyyətini, əvvəlcədən 
düşünülmüş hərəkətləri həyata keçirməkdir. Bu hərəkətlər sadəcə məqsədə çatmaq üçün deyil, həm 
də müxtəlif vasitələrdən istifadə etmək üçündür.
Beşyaşlıların həyatında qaydalı oyunlar tədricən daha çox yer tutmağa 
başlayır. Psixoloji 
baxımdan bunun xüsusi əhəmiyyəti var. Rollu oyunlarda uşağı nəticə deyil, proses maraqlandırır. 
Qaydalı oyunlarda isə nəticə başlıca məqsədə çevrilir. Bu xüsusiyyətlərinə görə, qaydalı oyunlar 
təlim fəalliyyətinin formalaşması üçün əlverişli şərait yaradır. 
Sujetli-rollu oyunlar beşyaşlının əsl fəalliyyət növü olmaqla onun həyatında əsaslı 
dəyişikliklər yaradır. Ətraf mühitdən alınmış təəssüratlar əsasında yaranan bu oyunların məzmunu 
tərbiyəvi işlərin təsiri ilə rəngarəng olur. Bir çox hallarda oyunların məzmununu uşaqların özləri 
müəyyənləşdirir və rolları bölüşdürürlər. Mütəhərrik oyunlar uşaqda özünü aparma, qaydaları 
gözləmə bacarığını təkmilləşdirir. Didaktik oyunlar isə uşaqda müşahidəetmə qabiliyyətini artırır 
və öyrənmə prosesini asanlaşdırır.
Əvvəlki yaş dövrlərinə nisbətən uşağın fəaliyyətində məqsəd aydınlığı və sabitliyi, 
fəaliyyətinin məhsuldarlığı artır, rəsmlərin, quraşdırma işinin məzmunu daha rəngarəng olur. Onun 

---

36 
çəkdiyi rəsmlərin qrafik obrazları artır. O, əşyanı hissələrə ayırmağı, hər hissənin adını, rolunu, 
onların arasındakı münasibəti müəyyənləşdirməyi bacarır. 
Həyatının beşinci ilində uşaq əşyaların xassələrini daha ətraflı öyrənməyə başlayır. O, əşyaların 
məkanda yerləşdirilməsini də dərk edir, əşyaların ümumi xassə, formasına, nə üçün lazım olmasına 
görə qruplaşdırmağı bacarır. Hadisələr əsasında sadə səbəb-nəticə əlaqələrini başa düşür, bir çox 
sualların cavabını araşdırır. 
Beşyaşlının lüğəti daha sürətlə zənginləşir, rabitəli nitqi formalaşır. Bu yaşda uşaq kiçikhəcmli 
bədii əsərlərin məzmununu yadda saxlayıb nəql etməyi, oyuncaqlar, başına gələn əhvalatlar, ətraf 
aləm haqqında danışmağı bacarır. 
Bu yaşda uşağın hissetmə qabiliyyəti daha sabit olur. Müxtəlif situasiyalarda emosiya özünü 
göstərir. Onda həmçinin, öz arzularını böyüklərin tələblərinə uyğunlaşdırmaq, böyüklərin tələblərinə 
diqqət və məsuliyyətlə yanaşmaq, yaşıdlarına qayğıkeş münasibət hissi formalaşır.
Beşyaşlıda əxlaqi estetik hisslər inkişaf edir. Mahnını təhrif etmədən oxumaq, ədəbi əsərin 
qəhramanına düzgün münasibət bəsləmək bacarığı yaranır. О, melodiyanın ritmini, musiqi alətlərinin 
müxtəlif tembrlərini dərk edir, bəzi mahnıları, şeiri yadda saxlamağı, ifadəli oxumağı bacarır. 
Bu yaşda uşaqlar özlərini qüdrətli hesab edir və istənilən yeni problemin həllinə çalışırlar. 
Daha kiçiklərdən fərqli olaraq, bu yaş qrupundan olan uşaqlar bütün iştirakçıların qarşılıqlı anlayışını 
tələb edən mürəkkəb qrup oyunları oynayırlar. Onlar bir-birlərinin dərdinə şərik çıxır, öz hissləri və 
digər insanların hissləri barədə danışa bilirlər.
Bu yaş dövrundən olan uşaqlar məhdudiyyətləri yoxlayır və müvafiq qaydada öz 
davranışlarını səmərəliləşdirirlər. Onlar asanlıqla özləri yalan danışır, lakin böyüklər yalan 
danışdıqda bərk əsəbləşirlər.
4-5 yaşlı uşağın diqqətinin müddəti əvvəlki kimi qısa olsa da, bu uşaqlar problemlərin 
həllində artıq müəyyən təcrübəyə malikdirlər. Əgər tapşırığın mövzusu onlar üçün xüsusi olaraq 
maraqlıdırsa, o zaman onlar diqqətlərini kifayət qədər uzun müddətə cəmləyə bilirlər. Bundan başqa, 
onlar bir tapşırıqda əldə etdikləri təcrübəni digərlərinə tətbiq etməklə, ümumiləşdirmə bacarıqlarına 
malikdirlər.
4-5 yaşlı uşaqlarda ümumi motor bacarıqları sürətlə inkişaf edir və onlar daim fiziki fəallıq 
nümayiş etdirirlər. Onların enerjisi tükənməz olur, lüğət ehtiyatları artır, düzgün danışır və daha 
mürəkkəb konstruksiyalar qururlar.