Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki müHƏNDİSLİk universiteti

Qara dəniz Komissiyası. Ukrayna Qara dənizin çirklənmədən qorunması haqqında 1992-ci il Konvensiyasını (Buxarest Konvensiyası) həyata keçirmək üçün hökumətlərarası bir qurum olan Qara dənizin çirklənmədən qorunması Komissiyasında (Qara dəniz Komissiyası) iştirak etməyə davam edir.⁹ Bununla birlikdə, Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqı bu işə də təsir etdi, çünki Ukrayna bu Konvensiyaya görə Krım yarımadası ətrafındakı 12 millik zonada çirklənməyə nəzarətlə bağlı bütün öhdəliklərini yerinə yetirə bilməz. Hərbi texnikada ciddi artım, Ukraynaya məxsus qeyri-qanuni karbohidrogen hasilatı, Kerç körpüsü tikintisi, istirahət və bioloji mənbələrin nəzarətsiz istifadəsi Qara dənizin çirklənməsinə səbəb olur.
Ukraynanın Qara dəniz siyasətinə təsir edən faktlar

Əsas Risklər Qara dəniz bölgəsində praqmatik və proaktiv xarici siyasət hazırlamaq və ayrı-ayrı dövlətlərlə əməkdaşlığı artırmaq üçün birbaşa və ya dolayı təsir göstərə biləcək risklər və münaqişələr barədə dəqiq bir anlayışa sahib olmaq lazımdır. Ukraynanın Qara dəniz siyasətinə təsir göstərə biləcək risklər arasında bunlar var:

• Əsasən Krım və Qafqazdakı Rusiya hərbi gücünün artırılması səbəbindən Qara dəniz bölgəsinin hərbiləşdirilməsi;

• Azov və Qara dənizdəki beynəlxalq dəniz hüquqlarının pozulmasına və Kerç boğazı üzərindəki gəmiçilik məhdudiyyətlərinə, həmçinin Qara dəniz limanlarının mümkün bağlanmasına və mümkün pozuntularına səbəb olan böyük Rusiya qüvvələrinin saxlanılması. dövlət dəniz sərhədi, dənizdəki mümkün təxribatlar;

• Türkiyə və Moldovada Rusiyapərəst hisslərin artması, həmçinin Qara dəniz ölkələrində mübahisəli siyasi vəziyyət, o cümlədən rusiyapərəst siyasi partiyaların və medianın maliyyələşdirilməsi, informasiya kampaniyaları aparılması;

• Dnestryanı, Cənubi Osetiya, Abxaziya və Dağlıq Qarabağdakı uzanan münaqişələr;

• NATO-nun daha fəal iştirakına müqavimət daxil olmaqla bölgədəki təhlükəsizlik təşəbbüslərinin bloklanması;

• Qara dəniz bölgəsində Ukraynadan yan keçərək tranzit potensialının itkisinə səbəb olacaq yeni nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılması;

• Qanunsuz miqrasiya, silah və narkotik alverinin, o cümlədən “boz zonalar” vasitəsilə artması;

• Krım və ətrafındakı qeyri-qanuni Rusiya fəaliyyətləri səbəbindən Qara dənizin əhəmiyyətli dərəcədə çirklənməsi. ¹⁰

Ukraynanın bölgədəki gələcək prespektivləri

Uzun müddətdir ki, Qara dəniz bölgəsindəki Ukraynanın xarici siyasəti, əsasən regional proseslərə məhdud strateji baxışı olan ikitərəfli münasibətlərə yönəlmişdir. Rusiyanın Ukraynaya qarşı davam edən təcavüzünü nəzərə alaraq, Rusiyanın təsirini məhdudlaşdırmaq və NATO-nun iştirakını artırmaq üçün Rumıniya, Türkiyə və Gürcüstan ilə əlaqələrin inkişafına diqqət yetirmək lazımdır;¹¹ regional tranzit potensialının inkişafını və enerji və nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsini nəzərə alaraq Gürcüstan və Azərbaycanla. Eyni zamanda, Ukraynanın bütün Qara dəniz ölkələrində məlumat mövcudluğunu artırmaq və iqtisadi sahədə Ukrayna milli maraqlarını təşviq etmək lazımdır.

Ukraynanın təhlükəsizlik, siyasi, iqtisadi, ekoloji, humanitar və transsərhəd prioritetlərə dair hərtərəfli baxışı olan ayrıca bir sənəd kimi inkişaf etdirilməli olan tutarlı bir Qara dəniz strategiyasına hələ də ehtiyac var. Regional möhkəmlik yaratmaq, kritik infrastrukturu qorumaq, fövqəladə hallara hazırlıq və kiber təhlükəsizliyi artırmaq üçün ayrı-ayrı ölkələrlə əməkdaşlığın gücləndirilməsi yeni perspektivli iş mövzusu ola bilər. Yeni çoxtərəfli əməkdaşlıq layihələri bu cür konfiqurasiyaları davam etdirə bilər: Ukrayna - Rumıniya - Moldova, Ukrayna - Türkiyə - Gürcüstan - Azərbaycan, Ukrayna - Gürcüstan - Moldova və s. NATO-nun Qara dəniz strategiyası ideyasını təbliğ etmək də Ukraynanın maraqındadır.¹²

QAYNAQ

Daniel Smilov, Alexander Andreev(2018), “Bulgaria torn between Russia and the West”, 12.12.2020. https://www.dw.com/en/bulgaria-torn-between-russia-and-the-west/a-44027331

David Matsaberidze(2015), “Russia vs. EU/US through Georgia and Ukraine”, Cild. 14, No.2, s. 77.

Faruk Zorlu,Gözde Bayar(2020), “Turkey repeats no recognition of annexation of Crimea”, 15.12.2020. https://www.aa.com.tr/en/europe/turkey-repeats-no-recognition-of-annexation-of-crimea/1723134

Hanna Shelest(2020), “BLACK SEA POLICY OF UKRAINE”, UA: Ukraine Analytica • 1 (19), s.37.

UNECE(2012), “Republic of Moldova and Ukraine sign Treaty on sustainable management of Dniester River Basin”, 13.12.2020. https://unece.org/press/republic-moldova-and-ukraine-sign-treaty-sustainable-management-dniester-river-basin

Stephen J. Flanagan(2020), “Russia, NATO, and Black Sea Security”, 20.12.2020. https://www.rand.org/pubs/research_reports/RRA357-1.html

Steven Pifer(2020), “Crimea: Six years after illegal annexation”, 10.12.2020. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2020/03/17/crimea-six-years-after-illegal-annexation/

Sümer Kayser, “Geopolitics of the Black Sea”, Research Article, s.5.

Talha Yavuz(2020), “Ukraine supports Azerbaijan's territorial integrity”, 11.12.2020. https://www.aa.com.tr/en/europe/ukraine-supports-azerbaijans-territorial-integrity/1993930

1^ Hanna Shelest(2020), “BLACK SEA POLICY OF UKRAINE”, UA: Ukraine Analytica · 1 (19), s.37.

2^ Steven Pifer(2020), “Crimea: Six years after illegal annexation”, 10.12.2020. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2020/03/17/crimea-six-years-after-illegal-annexation/

3^ Talha Yavuz(2020), “Ukraine supports Azerbaijan's territorial integrity”, 11.12.2020. https://www.aa.com.tr/en/europe/ukraine-supports-azerbaijans-territorial-integrity/1993930

4^ Daniel Smilov, Alexander Andreev(2018), “Bulgaria torn between Russia and the West”, 12.12.2020. https://www.dw.com/en/bulgaria-torn-between-russia-and-the-west/a-44027331

5^ David Matsaberidze(2015), “Russia vs. EU/US through Georgia and Ukraine”, Cild. 14, No.2, s. 77.

6^ UNECE(2012), “Republic of Moldova and Ukraine sign Treaty on sustainable management of Dniester River Basin”, 13.12.2020. https://unece.org/press/republic-moldova-and-ukraine-sign-treaty-sustainable-management-dniester-river-basin

7^ Hanna Shelest, s.43.

8^ Faruk Zorlu,Gözde Bayar(2020), “Turkey repeats no recognition of annexation of Crimea”, 15.12.2020. https://www.aa.com.tr/en/europe/turkey-repeats-no-recognition-of-annexation-of-crimea/1723134

9^ “Convention on the Protection of the Black Sea Against Pollution (Bucharest Convention)”, 18.12.2020. http://www.mfa.gov.tr/convention-on-the-protection-of-the-black-sea-against-pollution-_bucharest-convention_.en.mfa

10^ Hanna Shelest, s.49-50.

11^ Stephen J. Flanagan(2020), “Russia, NATO, and Black Sea Security”, 20.12.2020. https://www.rand.org/pubs/research_reports/RRA357-1.html

12^ Sümer Kayser, “Geopolitics of the Black Sea”, Research Article, s.5.