Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki slavyan universiteti



Yüklə 96,11 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix02.01.2022
ölçüsü96,11 Kb.
#40147
Həyat Haciyeva Multikulturalzim sərbəst.docx



 

 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ  



BAKI SLAVYAN UNİVERSİTETİ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

‘Azərbaycan ədəbiyyatı’ ixtisası üzrə MA-104 qrup magistrantı Hacıyeva Həyat Hafiz

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

qızının “Multikulturalizmə giriş” fənnindən sərbəst işi: 

 

 

Müəllim: t.ü.f.d., dos.R.M.Hacı 

Mövzu:

"Böyük

Britaniyada

multikulturalizm

 

 

 

 

siyasəti" 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı, Birləşmiş Krallıq (qısa şəkildə Böyük

 

   



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Britaniya və ya Britaniya kimi işlədilir) - Şimal-qərbi Avropa dövləti. Böyük Britaniya

 

 



 

 

 



   

 

 



 

 

 



tərkibində dörd dövlət - İngiltərə, Şotlandiya, Uels və Şimali İrlandiya olmaqla konstitusiyalı

 

 



   

 

 



   

 

 



 

 

monarxiyadır. Dövlətin hazırkı monarxı II Elizabet olmaqla kraliça dünyanın daha 17



 

 

 



   

 

 



 

 

 



 

müstəqil dövlətinin başçısı sayılır. Bu dövlətlər bir vaxtlar yer səthinin 1/4-ni zəbt etmiş

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Britaniya imperiyasından qalma ərazilərdir. Tarixdə ən böyük imperiya, Birləşmiş Krallıq

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

tərəfindən idarə olunan dominionlar (Kanada 1867, Avstraliya İttifaqı 1901, Yeni Zellandiya

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

1907, Nyufaundlend 1907, Cənubi Afrika Birliyi, İrlandiya 1921), müstəmləkələr,



 

 

 



 

 

 



 

 

 



protektoralar və mandatları və digər asılı bölgələrdən ibarət olan imperatorluq idi.  

Dünyanın ən qüdrətli imperiyalarından biri olaraq bir neçə əsr ərzində dünya

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

mədəniyyətlərini öz orbitinə cəlb etməsi, xüsusilə də ölkənin, özəl və fərqli ənənələri, dini



   

 

 



 

   


 

   


 

 

 



ideologiyası, vərdiş və rəmzləri olan dörd müxtəlif subyektdən (İngiltərə, Şotlandiya, Uels,

 

   



 

 

 



 

 

 



 

 

Şimali İrlandiya) ibarət olmuşdur. 



Böyük Britaniya İttifaqı kontinental Avropadan şimal-qərbdə ada dövlətdir. Eramızın II

 

 



 

 

 



 

 

 



   

əsrində Gec ellinizm dövrünün coğrafiyaşünası Klavdiy Ptolemey (b.e. 100-170) “Almagest”

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

(ərəb. al-kitabü-l-mijisti - böyük düzüm) əsərində, ilk dəfə olaraq “Böyük Britaniya”

 

   


 

 

 



 

 

 



 

 

anlayışından istifadə etmişdi. O dövrlərdə romalılar Böyük Britaniyanı “Dumanlı Albion”



 

 

   



 

 

 



 

 

 



adlandırırdılar. Bu dövlət faktiki olaraq 1707-ci ildə Şotlandiyanın, İngiltərənin, Uelsin siyasi

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



cəhətdən birləşməsi nəticəsində yaranmışdır. 1800-cü ildə ona sülalə ittifaqının nəticəsi kimi

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



İrlandiya da qoşulmuşdur. 1922-ci ildə müstəqil İrlandiya Respublikasının yaranmasından

 

 



 

 

 



 

 

 



 

sonra, ölkə Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı adlanır.  

Bu müxtəliflik dini rəmzlər baxımından 1801-ci ildə təsdiq olunmuş Birləşmiş Krallığın

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

bayrağında da (ing. Union Jack) aydın şəkildə əksini tapmışdır. Bayrağın üzərindəki ağ

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



fondakı qırmızı düz Müqəddəs Georgi (İngiltərənin himayədarı) xaçı İngiltərənin rəmzi, göy

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



fonda olan ağ çarpaz Müqəddəs Andrey (Şotlandiyanın himayədarı) xaçı Şotlandiyanın

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

rəmzi, bəyaz fonda tünd qırmızı çarpaz Müqəddəs Patrik (İrlandiyanın himayədarı) xaçı isə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Şimali İrlandiyanın dini rəmzidir. Yalnız Uelsin rəmzi olan Qırmızı əjdaha (valli. Y Ddraig

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

   



 

Goch) Böyük Britaniya bayrağında öz əksini tapmamışdır. 

XVI və XVII əsrlərdə Birləşmiş Krallıq tərəfindən qurulan dəniz həddindən artıq

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



müstəmləkələr və ticarət mərkəzləri kimi fəaliyyətə başlamışdır. İngiltərənin ən güclü

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

dövründə dünya tarixində ən geniş torpaqlara sahib olmuş imperatorluq idi, bir əsr boyunca



 

 

   



 

 

 



 

 

 



 

 

 



dünyanın ən qlobal gücü idi. 1922-ci ildə 458 milyon insan, yəni dünya əhalisinin 1/4-i ,

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

   



Britaniya imperatorluğunun hakimiyyəti altında idi və əhatə etdiyi torpaqları 13.000.000 mil

 

 



 

 

   



 

 

 



 

 

kvadrat (33.000.000 km2 ) idi. Birləşmiş Krallıq siyasi, dil və mədəni keyfiyyət cəhətdən



 

 

   



 

 

 



 

   


 

 

 



məşhurdur. Güc zirvələrində olarkən ona “Britaniya İmperatorluğunda günəşin batmadığı”

 

 



 

 

 



 

 

 



 

ərazilər deyilirdi. Hal-hazırda isə 14 bölgə hələ də Britaniyanın suverenliyi altındadır; bunlar

 

 

 



   

 

   



 

 

 



 

Britaniyanın dənizaşırı torpaqları sayılır. 

Ölkənin ərazisi 244,820 km2 olmaqla, 2018-cı il siyahıyaalınmasına əsasən Böyük

 

 



 

 

 



   

 

 



 

Britaniyanın  əhalisi 66 202 105 nəfər olmaqla bunlardan 53 862 769 İngiltərənin əhalisidir. 

Ölkədəki ağdərili avropalıların ümumi sayı 56 milyon nəfərdir. Asiyalılar və Britaniya

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



asiyalıları (əvvəllər Britaniya İmperiyasının tərkibində olan şərqi Asiya ölkələrinin

 

 



 

 

 



 

 

 



 

mənsubları) Böyük Britaniya əhalisinin 4,5 milyon nəfərini təşkil edir. Onlardan hindlilər -

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

   


1,6 milyon, pakistanlılar -1,2 milyon, banqladeşlilər - 0,5 milyon, çinlilər - 0,5 milyon, digər

 

 



 

 

 



   

 

 



   

 

 



 

asiyalılar isə - 870 min nəfərdir. Böyük Britaniyada yaşayan qaradərililərin ümumi sayı 2

 

   


 

 

 



 

 

 



 

 

   




milyon nəfərdir. Ən qarışıq nikahlardan doğulmuş qaradərililərin və etnik asiyalıların ümumi

 

 



 

 

 



 

   


 

 

 



sayı 1,3 milyon, digər etnosların nümayəndələrinin ümumi sayları isə 600 min nəfərdir. Bu

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

rəqəmlər Böyük Britaniyada olan etnik-mədəni və linqvistik mənzərənin necə mürəkkəb bir



 

 

 



 

   


 

 

 



 

 

xarakterə malik olduğunu bütün reallığı ilə ifadə edir. Böyük Britaniyanın tarixi əhalisi XI



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

əsrə qədər bu ərazidə məskunlaşmış müxtəlif etnosların - keltlərin, romalıların,

 

 

 



 

 

 



   

 

 



anqlo-saksların, vikinqlərin, normanların qovuşmasından və etnik-mədəni sintezindən

 

 



 

 

 



 

 

yaranmışdır. Böyük Britaniyada reallaşdırılan genetik tədqiqatlar sübut edir ki, müasir



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

britaniya genlərinin 50%-ni german Y-xromosomları təşkil edir. Böyük Britaniyanın

 

 

 



 

 

 



 

 

 



ərazisində XX əsrdə, eləcə də XXI əsrin əvvəllərində Asiyadan və Afrikadan köçüb gəlmiş

 

 



 

   


 

 

 



   

 

 



 

miqrantlardan başqa, XVIII-XIX əsrlərdən burada yaşayan qaradərili, çinli və digər icmalar

 

 

 



 

 

 



 

   


 

 

da mövcuddur. Bu gün təkcə paytaxt London əhalisinin 30,4%-ni, Lester əhalisinin isə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



37,4%-ni Avropalı və Britaniyalı olmayan əhali təşkil edir. 

İngiltərədə multikulturalizm siyasəti ilk növbədə immiqrantların haqları ilə əlaqəlidir. Ölkədə

 

 

   



 

 

   



 

 

immiqrantların “çoxetniklik” hüqüqlarının təmin edilməsi multikulturalizm siyasətinin əsas



 

 

 



 

 

 



 

 

istiqamətidir. Lakin onu da unutmaq olmaz ki, Britaniya mədəniyyətinin ana siyasərində



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

hakim mövqedə duran (anglo-sakson) təbəqənin həyat tərzi, dəyərləri, əxlaqi normaları əsas



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

yer alır. Bu səbəbdən “digər” mədəniyyətə mənsub olanların hakim təbəqənin dəyərlərinə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

inteqrasiya etmək gözləntisi vardır. İki mədəniyyət arasında ziddiyətlərin olduğu zaman, heç



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

kim özəl mədəni kimliklərini qoruyaraq Britaniyalı ola bilməz. Burada ikili etnik və mədəni



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

   


 

mənsubiyyət yalnız hakim dəyərlərin razılığı əsasında reallaşa bilər. Əgər bir etnik qrupun

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



(immiqrant qrupun) mədəni dəyərləri Britaniya mədəniyyəti ilə uygun gəlmirsə, o zaman

 

 



 

 

 



 

 

 



   

 

topluma interqrasiya etmək mədəni köklərin unudulmasını vacib sayır. İngiltərədə “yad



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

mədəniyyətə” hörmət və tolerantlıq, sadəcə olaraq hakim təbəqənin dəyərlərinə uyğun olduğu

 

   


 

 

 



 

 

 



 

 

müddət ərzində keçərli olur.Yəni Britaniyalı kimliyə xas dəyərləri mənimsədikdən sonra,



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

çoxetniklik hüquqlarından yararlanmaq mümkün ola bilərsən.  

Çoxetniklik hüquqları əsasən immiqrantların təşkil etdiyi etnik və dini azlıqların mədəni

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



kimliklərini ifadə etmələrini asanlaşdıran azlıq haqlarıdır. Burada mübahisəli məsələ, etnik və

 

 



 

 

 



 

 

 



 

   


dini azlıqlara bəzi qanunlarda güzəştlər verilməsi ilə əlaqədardır. İngiltərədə, müsəlmanlar və

 

 



 

 

 



   

 

 



   

yəhudilər heyvanların boğazdan kəsilməsini qadağan edən qanunların onlara şamil

 

 

 



 

 

 



 

 

 



edilməməsini tələb etməkdədirlər. Bu ölkə qanunları, heyvanların hüquqları üzrə fəaliyyət

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

göstərən cəmiyyət və təşkilatlar heyvanın boğazlanaraq kəsilməsini qadağan edir. Lakin



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

İngiltərədə din və etiqad azadlıqlarının təmin edilməsi çərçivəsində müsəlman və yəhudilərə

 

   


 

 

 



 

 

   



 

bu qanunda müəyyən güzəştlər tətbiq edilir. Dini baxım və halallıq məsələləri ilə bağlı olaraq

 

 

 



 

 

 



 

   


 

   


 

 

müsəlman və yəhudilərə bu şəkildə heyvan kəsməyə icazə verilir. Buna bənzər hallardan



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



olaraq Almaniya dövlətində də müsəlman və yəhudilərə heyvan kəsmə qanunlarında və oğlan

 

 



   

   


 

 

 



   

 

usaqlarının sünnət edilməsində xüsusi olaraq qüzəştlər  tətbiq edilir. 



Bu gün Britaniya əhalisinin 71,6%-i (43 milyon) xristian dininin mənsublarından ibarətdir.

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



İslam dininə sitayiş edənlər isə ölkə əhalisinin 2,7%-ni (1 milyon 600 min), hinduizm

 

 



 

 

 



 

 

   



 

 

 



 

əqidəsinin mənsubları 1%-ni (600 min), sihhi dininin mənsubları 0,6%-ni (336 min),

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

yəhudaizm dininin mənsubları 0,5%-ni (267 min), buddizm dininin mənsubları 0,3%-ni (152



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

min), digər dinlərin mənsubları, ateistlər və dini inanclarını tamam gizli saxlayanlar isə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



23,1%-ni (13 572 000) təşkil edir. 

Britaniyada ən iri xristian konfessiyası anqlikan kilsəsidir (anqlikan kilsəsi protestantlığın

 

   


 

 

 



 

 

 



 

özünəməxsus variasiyasıdır). Onun mənsublarının ümumi sayı 25 milyon nəfərdir. Ölkədə

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


katoliklərin ümumi sayı 5,6 milyon, presviterianlar (yun. presviteris - böyük - protestantlığın

 

 



 

 

 



 

 

   



   

 

əsas istiqamətlərin dən biridir və Jan Kalvinin (1509-1564) təliminə əsaslanır) 1 milyon,



 

 

 



 

 

 



 

 

 



   

 

əllincilər 1,2 milyon nəfərdir. Şimali İrlandiya əhalisinin 53%-ni anqlikan-protestantlar,



 

 

 



 

 

 



 

 

 



44%-ni katoliklər təşkil etməklə terdə qalan 3% əhali isə başqa dinlərin mənsublarıdır. 

İngiltərədə müsəlman qadınların dövlət qulluğunda olarkən nizamnamədə nəzərdə tutulan

 

 

 



 

 

 



 

 

 



geyim formasında güzəştlər və istisnaların tətbiq edilməsi; Siqh dininə mənsub olanlara

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



dinlərinə uygun olaraq ənənəvi geyimlərinə icazə verilir. Ölkə ərazisində dini azadlığın

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



reallaşdırılması olaraq, müsəlman bir qadın hər hansı bir dövlət qulluğunda (və ya polis

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

əməkdaşı) nizamnamədə nəzərdə tutulan geyimimə əlavə olaraq baş örtüyünü də geyinə bilir.



 

 

 



 

 

 



 

 

   



 

 

Siqh dininə mənsub olan biri ənənəvi geyiminə riayət etmək istəyirsə, yöl hərəkatı



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



qaydalarında ona bəzi güzəştlər verilir. Buna görə, əgər Siqh dininə mənsub olan kişi

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

ənənəvi dini papağını qoyursa, bu zaman yol hərəkəti qaydalarına uygun olaraq hamı üçün



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

nəzərdə tutulan motoşlem geyinmək onlara məcburi deyildir.  

Yuxarıda qeyd etdik ki, Böyük Britaniyada çoxetniklik huquqlarından yararlanmaq üçün

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

cəmiyyətdə qəbul olunmuş dəyərləri mənimsəmək lazımdır. Böyük Britaniyanın sabiq Baş



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

naziri Devid Kameron multikulturalizm siyasətinin müasir dövrdə səmərəsiz olmasını

 

 

 



 

 

 



 

 

 



ölkəsində məskunlaşmış etnik və dini azlıqların cəmiyyətə inteqrasiya olunmaq istəmədikləri

 

 



   

 

 



 

 

 



 

ilə əsaslandırmışdı.  

2011-ci ilin fevral ayında Münhen Təhlükəsizlik Konfransında Britaniya Krallığının Baş

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

naziri Devid Kemeronun (2010-2016) Britaniyada multikulturalizm siyasətinin iflasa



 

 

 



 

 

 



 

 

uğraması haqqında çıxışı ölkədə olan etnik-konfessional gərginliyi daha da artırdı. Ölkə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

rəhbəri öz çıxışında vəd etmişdi ki, etnik-mədəni siyasətlə bağlı təcili, radikal dəyişikliklər



   

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

edəcək və “passiv tolerantlığı”, “əzələli liberalizm” əvəz edəcəkdir. Onun sözlərinə görə,



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

bundan sonra submədəniyyətlərin ayrı, yaxud təcrid olunmuş şəkildə yaşamalarına əsla yol



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

verilməyəcək, dilindən, dinindən və etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün ölkə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

vətəndaşları üçün “ümumi milli kimlik” kodu yaradılacaqdır. Bu kodun əsaslarını isə bütün

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



vətəndaşlar tərəfindən qəbul edilən ümumi dəyərlər - söz və vicdan azadlığı, liberal

 

 



 

 

 



   

 

 



 

 

 



demokratiya, qanunun aliliyi, hər hansı fərqliliklərə baxmayaraq, hər kəsin bərabər hüquqlara

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



malik olması təşkil edəcəkdir.  

Bu sahədə həyata keçirilən ilk böyük tədbir immiqrasiya siyasətinin sərtləşdirilməsi oldu.

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

AB-yə daxil olmayan bəzi ölkələrdən Böyük Britaniyaya gəlmək istəyən şəxslərə vizalar



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

verilməsi işinə məhdudiyyətlər qoyuldu. Ölkəyə işləmək üçün gələn immiqrantlardan isə



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

ingilis dilini, Britaniya tarixini və mədəniyyətini bilmələri tələb olunmağa başladı. 

Mövcud qanunlara və tələblərə baxmayaraq bu gün Böyük Britaniya cəmiyyəti Avropada və

 

   



 

   


 

 

 



 

   


dünyada ən tolerant və multikultural cəmiyyətlərdən biri kimi tanınır. Multikulturalizmlə

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Britaniya liberalizminin sintezindən yaranmış yüksək təşəkküllü mədəni siyasətə rəğmən,



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Afrikadan və Asiyadan gəlmiş çoxlu sayda miqrantları Böyük Britaniya mədəniyyətinə

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

inteqrasiya etmək və onları müasir elmi-texniki tərəqqi yoluna çıxarmaq mümkün olmuşdur. 



 

Yüklə 96,11 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin