Salarilər dövləti. Deyləm (Gilan) hakimi Mərzban ibn Məhəmməd 941/942-ci ildə axırıncı Saci hökmdarı Deysəmə qalib gəldi. Mərzban ibn Məhəmməd (941-957) Salarilər (941/942-981) sülaləsindən idi. Dövlətin paytaxtı Ərdəbil şəhəri idi. Salarilər dövləti şimaldan Dərbənd keçidindən başlayaraq, cənubda Dəclə və Fərat çaylarının yaxınlarına qədər, şərqdə Gilan da daxil olmaqla Xəzər sahillərindən, qərbdə Ermənistan və Şərqi Gürcüstan da daxil olmaqla geniş əraziləri əhatə edirdi. Salarilərin hakimiyyəti dövründə Xəzər dənizində Azərbaycanın ticarət gəmiləri üzməyə başladı. Azərbaycanın Yaxın və Orta Şərqdə iqtisadi və hərbi-siyasi rolu daha da artdı. Müxtəlif etnik qrupların Azərbaycan xalqı ilə qaynayıb-qarışması sürətləndi. Lakin, Mərzban ibn Məhəmmədin ölümündənsonra onun oğulları ilə qardaşı Vəhsudan arasında hakimiyyət uğrunda gedən ara müharibələri, feodal hərc-mərcliyi, Xəzəryanı Azərbaycan vilayətlərinin tez-tez slavyanların basqınlarına məruz qalması, xüsusilə 943/944-cü ildə Bərdənin qarət olunması, şəhər əhalisinə dəhşətli divan tutulması 981-ci ildə Salarilər dövlətinin süqutunu daha da sürətləndirdi.
