|
Rəvvadilər dövləti. Təbriz, Marağa və Əhər hakimi Əbülhica 981-ci ildə axırıncı Salari hökmdarı İbrahim ibn Mərzbanı (962-981) taxtdan salıb Rəvvadilər dövlətinin əsasını qoydu. Bu feodal sülaləsinin soykökü qədim ərəb-Əzdilər nəslinə bağlanırdı. Bu nəslin banisi əslən yəmənli olan ər-Rəvvad əl-Əzdi idi. Rəvvadi əmirliyi Azərbaycanın bütün cənub torpaqlarını, Muğan hakimiyyətini öz nəzarəti altında saxlayırdı. 1028-ci ildə Mahmud Qəznəvinin ona qarşı qiyam qaldıran Xorasan oğuzlarına vurduğu ağır zərbədən sonra təqribən 2000 oğuz ailəsi Azərbaycana qaçdı və Rəvvadi hökmdarı Vəhsudanın (1020-1059) icazəsi ilə burada yaşadılar. Rəvvadilər dövlətinin paytaxtını Ərdəbildən Təbrizə köçürdülər. Çünki Təbriz çox əlverişli coğrafi mövqedə - Şərq ölkələrini Aralıq dəniz və Qara dəniz sahillərilə, həmçinin Dərbənd keçidi vasitəsilə Volqa boyu və Şərqi Avropa ilə birləşdirən beynəlxalq karvan yollarının qovşağında yerləşirdi.
Şəddadilər dövləti. 951-ci ildə mənşəcə müsəlman kürdlərindən olan Məhəmməd ibn Şəddad Salarilər dövlətini ələ keçirib Dəbil əmirliyini yaratmışdı. Şəddadilər 971-ci ildə Gəncəni ələ keçirərək Şəddadilər dövlətinin əsasını qoydular. Fəzl ibn Məhəmməd (985-1030) mərkəzi hakimiyyəti gücləndirdi. Dəbili də öz dövlətinə birləşdirdi, erməni hakimi Şəddadilər dövlətinə bac verməyə məcbur oldu. Onun hakimiyyəti dövründə hərbi məqsədlə Araz çayı üzərində salınan Xudafərin körpüsü (1027) Azərbaycanın şimal və cənub əraziləri arasında iqtisadi və mədəni rol oynadı. Şəddadilərlə Şirvanşahlar arasında qohumluq münasibətləri var idi. Şəddadilər Rəvvadilərlə və Tiflis əmiri Əbül-fəzl Cəfər ibn Əli ilə də dostluq münasibətləri saxlayırdılar. Dəbili ələ keçirməyə çalışan Bizans-erməni qoşunlarına oğuz tayfalarının köməyi ilə Şəddadilər ağır zərbə vurdular (1037). 1038-ci ildə Bizans və gürcü feodallarının birləşmiş qüvvələrinin Tiflis müsəlman əmirliyini aradan qaldırmaq cəhdi də oğuzların fəal iştirakı ilə baş tutmadı. Şəddadilər dövləti Əbüləsvar Şavurun (1049-1067) dövründə daha da gücləndi. Gürcüstanla və onun müttəfiqi olan Şirvanşahlar dövləti ilə müharibələr aparılırdı. Gürcü çarı IV Baqrat Şəddadilər dövlətinin qüvvətlənməsindən qorxaraq alanlarla ittifaqa girib, 1062-ci ildə onların Azərbaycana hücum etməsinə şərait yaratdı. Şavur Gəncənin möhkəmləndirilməsi üçün onun ətrafında hasar və xəndəklər çəkdirdi. 1063-cü ildə şəhərə qala qapılarını dəmirçi İbrahim Osman oğluna hazırlatdı. Şəddadilər bu zaman erməni feodallarına və Bizans imperiyasına qarşı uğurla mübarizə aparırdı. Şəddadilərin zərbə qüvvəsi oğuz türkləri, qüvvətli müttəfiqi sonralar Səlcuq türkləri idi.
Dostları ilə paylaş: |
