Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında
|
- Навигация по данной странице:
- Gülsüm Hüseynova TAT DİLİNİN LEKSİKASI (Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında) “Elm və təhsil”
- Elmi redaktor: Rəyçilər: Roza Eyvazova Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor İlham Tahirov
- А М Е A N əsim i adına D ilçilik İnstitutu Dil əlaqələri şöbəsinin m üdiri filologiya üzrə elm lər doktoru, professor R .H .E yvazova
- Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası G İRİŞ
| Gülsüm Hüseynova TAT DİLİNİN LEKSİKASI (Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında) “Elm və təhsil” B akı-2 0 1 3 АМЕА Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur Elmi redaktor: Rəyçilər: Roza Eyvazova Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor İlham Tahirov Filologiya üzrə elmlər doktoru Əsmətxanım Məmmədova Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru , dosent Rasim Heydərov Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Gülsüm H üseynova Tat dilinin leksikası (Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında). Bakı, “Elm və təhsil”, 2013, 252 səh. Monoqrafiyada ilk dəfə olaraq Azərbaycan tatlarının dilinin leksik sistemi kompleks şəkildə tədqiqata cəlb olunmuş, qohum və qohum olmayan dillərlə müqayisəli və əlaqəli formada araşdırılmışdır. Əsərdən dilçilər və dilçiliklə maraqlanan digər şəxslər faydalana bilərlər, 4602000000 --------------- qrıflınəşr 7V098 - 2013 © Gülsüm Hüseynova, 2013, Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası ÖN SÖZ Hər bir dilin leksiklogiyasına elə bir özünəməxsusluq xasdır ki, bu, onu sistem kimi tədqiq edilməsinə müəyyən qədər mane olur. Qeyd edilən cəhəd ondan irəli gəlir ki, dilin leksik sistemi həmişə açıq və dəyişkəndir. Bu sistemdə həm mövcud sözlərin mənalarında dəyişmələr baş verir, sözün semantikası genişlənir, sıxılır, daralır. Söz dildə işlək qatdan çıxıb lüğət fondunun passiv qatına keçir. Bunun müqabilində dilə yeni sözlər daxil olur. Dil başqa dillərdən söz alır, başqa dillərə söz verir. Bütün bu hadisələr dilin leksik sistemində daim baş verir Bir hadisə dilin inkişaf tarixinin müəyyən dövründə daha çox müşahidə olunur, başqa bir hadisə isə sanki dayanır. Başqa dildən sözalma və başqa dilə sözün keçməsi, neologizmlərin yaranması və dilin lüğət tərkibinə daxil olması kimi proseslər bir-birindən fərqli formalarda baş verir. Məlumdur ki, tatlar irandilli xalq olub Xəzəryanı ərazilərdə - İranda, Azərbaycanın şimal-şərq rayonlarında, Abşeron yarımadasında, Dağıstanın cənub-şərqində, Dərbənd və Mahaçqala şəhərlərində məskunlaşmışlar. Azərbaycan ərazisində tatlar, əsasən, respublikanın İsmayıllı, Xızı, Şamaxı, Quba, Dəvəçi və Abşeron ərazilərində daha kompakt şəkildə yaşayırlar. Bu baxımdan tat dilinin leksikologiyasının Azərbaycan ərazisində yaşayan tatların dilinə dair materiallar əsasında tədqiq olunmasına ehtiyac duyulur. Doğrudur, tat dilinin leksikasına dair bir sıra tədqiqatlar mövcuddur. Lakin bu tədqiqatlar müəyyən bir ərazi ilə məhdudlaşdırıldığından araşdırmanın başqa ərazilər üzrə aparılması tələbi meydana çıxır. Məsələyə bu yöndən yanaşmaq tat dilinin leksik fondunun ümumi mənzərəsini aydınlaşdırmaq üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda yaşayan tatların dili Azərbaycan dili ilə daimi təmaslı əlaqədədir. Bu əlaqələr, 3 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası şübhəsiz ki, tat dilinin leksik sisteminə xüsusi təsir göstərir. Həmin təsirlərin müxtəlif aspektdən öyrənilməsi mümkündür. Müəllif əsərdə tat dilinin lüğət tərkibinə daxil olan sözlərin ümumi fondunun yaradılması, bu sözlərin mənşəcə təsnifı, tat dilində antonimlərin, sinonimlərin, omonimlərin xüsusiyyətlərinin əlaqəli olduğu dilin təsiri prizmasından təyini, tat dilinin leksik qatında terminlərin yerini, terminlərin yaranması və alınması məsələlrini ön planda nəzərə çatdırmışdır. Oxuculara, dilçilərə təqdim olunan bu monoqrafiyada tat dilinin leksikasının kompleks və Azərbaycan dili ilə müqayisəli şəkildə araşdırılmasına cəhd edilmişdir. Məlumdur ki, müxtəlif etnoslar, xalqlar arasındakı münasibətlərdə dil mühüm rol oynayır. İctimai, mədəni, sosial və iqtisadi sahələrdə əlaqələrin gerçəkləşməsi üçün dildən istifadə edilir. Buradan belə bir nəticə çıxır ki, dil əlaqələri də ictimai səciyyə daşıyaraq iqtisadi, siyasi, mədəni, dini və bu kimi əlaqələr çərçivəsində təzahür edir. Dil müxtəlif dillərlə təmaslı və təmassız əlaqələr zəminində yaşayır. Əlaqələr təmaslı olduqda dillərin bir-birinə təsiri baş verir. Bu təsir çox zaman qarşılıqlı olur. Deməli, dilin inkişafı xalqın tarixi, onun yaşadığı ərazi və onunla qonşu olan xalqların dili və tarixi ilə bağlıdır və dilin daşıyıcısı olan xalqın, etnosun başqa xalqlarla münasibətlərindən də asılıdır. Söz dilin əsas, müstəqil vahididir və lüğət tərkibinin formalaşması sözlərdən asılıdır. Ona görə də lüğət tərkibinin tədqiq olunmasının əsas məsələsi sözlərin leksik-semantik cəhətdən araşdırılmasıdır. Leksikologiyaya dair tədqiqatlarda lüğət tərkibindəki sözlərin leksik-semantik qruplara bölünməsi, sözlər arasındakı semantik əlaqələr, sözlərin çoxmənalılığı, omonimliyi, sinonimliyi, antonimliyi, lüğət tərkibinin ümumişlək və xüsusi leksik qatları kimi məsələlər daim diqqət mərkəzindədir. Bütün bu məsələlər ayrılıqda 4 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası götürülmüş bir dil üçün və eləcə də, müəyyən dillər üçün müqayisəli şəkildə öyrənilir. Bununla belə, elə dillər vardır ki, onların leksikasının qeyd edilən səviyyələrdə kompleks şəkildə araşdırılmasına ehtiyac vardır. Tat dili də belə dillərdən biridir. Tat dilinin Quba ləhcəsinə bu dilin digər ləhcələri ilə müqayisədə daha çox tədqiqatçı müraciət etmişdir. Quba ləhcəsi haqqında bir sıra əsərlərdə məlumat və materiallar verilmiş, ləhcənin müxtəlif məsələləri haqqında məqalələr dərc olunmuş, leksikası ayrıca tədqiqat obyekti olmuşdur. Quba ləhcəsinin lüğət tərkibini ləhcənin özünəməxsus sözləri və alınma sözlər qruplarına bölürlər. Bu zaman ləhcənin özünəməxsus sözlərindən bəhs edilərkən tat və ya İran qrupuna aid olan sözlər birləşdirilir. Müəllifə görə, bu məsələnin dəqiqləşdirilməsi üçün tat dilinin digər ləhcələrinə aid sözlərin toplanması, qruplaşdırılması, genealoji təsnifınin aparılması və sonda onların ləhcələrarası müqayisə obyekti olması daha aktualdır. Bu halda tat dilinin leksikasının araşdırılması məsələsi ayrılıqda götürülmüş bir dilin leksikologiyasına aid tədqiqat səviyyəsindən kənara çıxır və dil əlaqələri problemi müstəvisinə keçir. Bu məsələnin öyrənilməsi, şübhəsiz ki, daha vacibdir. Lüğət tərkibinə daxil olan sözlərin qruplaşdırılması, bütün leksik-semantik qrupların təyini dilçiliyin mürəkkəb məsələlərindən biridir. Bu problem leksikologiya ilə bağlı tədqiqat işlərində, xüsusən lüğət tərkibinin semantikaya görə təsnifındə həmişə ön plana çıxır. Nəticədə çoxsaylı leksikoloji tədqiqatlarda müxtəlif təsnifatlar nəzərə çarpır. Sözlərin məfhumlar əsasında qruplaşdırılması zamanı ümumidən xüsusiyə doğru getdikcə budaqlanmalar artır. Məsələn, bitkiləri ağaclar, kollar, dənli bitkilər, tərəvəz, meyvə, yem bitkiləri, dərman bitkiləri və sair qruplara ayırmaq olur. Bütün 5 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası bunlar leksik-semantik qruplara təsnifın çətinliyini göstərir. Lakin mürəkkəblik təsnifatın istənilən şəkildə aparılmasına əsas vermir. Leksik-semantik təsnifat dilin ümumişlək sözləri əsasında aparılır. Leksik sistemin vahidlərini isə müxtəlif şəkildə qruplaşdırmaq olar. Monoqrafiyada müəllif bu məsələni də ön plana çəkməyə və həmin məsələni Azərbaycanda yaşayan tatların dilinə dair materiallar üzrə öyrənməyə cəhd göstərmişdir. Biz belə hesab edirik ki, tat dilinin bu və ya digər ləhcəsində müşahidə olunan söz yaradıcılığı yolları, sözdüzəldici şəkilçilər bütövlükdə tat dilinin söz yaradıcılığını tam əhatə edə bilməz. Bu baxımdan da tat dilinin müxtəlif ləhcələrində söz yaradıcılığı xüsusiyyətləri həm ayrı-ayrılıqda, həm də müqayisəli şəkildə tədqiq edilməlidir. Tat-Azərbaycan dil əlaqələrinin intensivliyi fonunda tat dilinin bütün ləhcələrində Azərbaycan dilinə məxsus sözdüzəltmə vasitələrindən istifadə imkanları artır. Dominant dilin məhsuldar sözdüzəldici şəkilçiləri qarşılıqlı əlaqədə olan dildə də özünə yer alır. Monoqrafiyada bu məsələlərə də toxunulmuşdur. Şübhə yoxdur ki, leksikologiya geniş tədqiqatlar tələb edən bir sahədir. Müəllif bu monoqrafiyada tat dilinin leksikologiyasına dair bütün məqamların əhatə olunmadığını nəzərə alır. Güman edirik ki, oxucuların və mütəxəsislərin rəy və təklifləri bu sahədə gələcək tədqiqatların hansı istiqamətlərdə aparılmasında yardımçı olacaqdır. А М Е A N əsim i adına D ilçilik İnstitutu Dil əlaqələri şöbəsinin m üdiri filologiya üzrə elm lər doktoru, professor R .H .E yvazova 6 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası G İRİŞ Azərbaycanda dilçiliyin ümumi nəzəri, praktik mə sələləri ilə yanaşı, ayrı-ayrı dillərin hərtərəfli öyrənilməsinə də xüsusi diqqət yetirilir. Burada dilçilik sahəsində aparılmış elmi-tədqiqat işləri həm sanbalına, həm seçilmiş mövzuların rəngarəngliyinə, həm də əhatə olunan problemlərin çoxşaxəliliyinə görə seçilir. Azərbaycanda dilçiliyin həm ümu mi nəzəri problemləri, həm də müxtəlifsistemli dillərin ayrı- ayrılıqda və müqayisəli şəkildə öyrənilməsinə xüsusi diqqət verilir. Türkologiya, o cümlədən ayrı-ayrı türk dilləri, xüsusən də, Azərbaycan dilinin tədqiqi ilə bağlı böyük işlər görülmüşdür. Bununla yanaşı, respublikanın ərazisində mövcud olan dillər sahəsində də bir çox uğurlar qazanılmışdır. Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra burada yaşayan azsaylı xalqlara qayğı artmışdır. İndi azsaylı xalqların adət-ənənələrinin, mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, eləcə də dilinin öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verilir. Müasir dövrümüzdə dil əlaqələrinin daha çox dilin fəaliyyət göstərdiyi ərazilərdə faktlar əsasında öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verilir. Dünya miqyasında çoxsaylı dillərin fəaliyyət göstərdiyi, işləndiyi ərazilərdən biri Qafqazdırsa, həmin ərazidə dillərin qarşılıqlı əlaqələrinin geniş vüsət tapdığı regionlardan biri Azərbaycandır. Respublikamızda vahid qardaşlıq ailəsində müxtəlif xalqlar, o cümlədən tatlar yaşayır. Tatlar Azərbaycanın bir sıra ərazilərində yayıldığından, tat dilinin müxtəlif ləhcələri meydana çıxmışdır. Hazırda dilçilik tədqiqatlarının bir istiqaməti də müəyyən arealda fəaliyyət göstərən dillərin həm müxtəlif aspektlərdən, həm də kompleks şəkildə öyrənilməsidir. Müxtəlif dillərin yayıldığı ərazilər dil əlaqələrinin, dillərin qarşılıqlı təsirinin 7 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası öyrənilməsi üçün geniş imkanlar açır. Bu cür tədqiqatlar in- terferensiya, divergensiya, alınmalar və innovasiyalar kimi məsələlərə işıq salmaq baxımından elmi dəlillərin aşkara çıxarılması üçün yeni materiallar verir. Tat dili və onun şivələrinin tədqiqi göstərilən cəhətlərə görə xüsusi aktuallıq kəsb edir. Azərbaycanın müxtəlif ərazilərində yayılmış tat dilinin bəzi ləhcələri ümumi şəkildə tədqiq olunmuş, tat dilinin bir sıra məsələlərinə dair ayrı-ayrı elmi məqalə və tezislər yazılmışdır. Lakin bu dilin leksikası sistemli şəkildə, müxtəlif ləhcələrdəki leksikanın müqayisəsi əsasında bugünədək komp leks şəkildə öyrənilməmişdir. Tat dili sözlərinin mənşəcə təsnifı, strukturu, leksik-semantik xüsusiyyətləri, dil əlaqələri prosesində tat dilində yer almış alınmalar, onların mənimsənilməsi, tat dilinin başqa dillərlə əlaqələrinin ümumi mənzərəsi və bu əlaqələrin onun leksik sisteminə təsiri kimi məsələlər lazımi səviyyədə araşdırılmamışdır. Tat dilinin ləhcələri üzrə toplanmış sözlərin sistemə salınması, bu dilə aid lüğətlərin hazırlanması ilə bağlı işlər də qaneedici səviyyədə deyil. Tat dili əsrlər boyu Azərbaycan dili, xüsusən də, onun ayrı-ayrı dialektləri ilə qarşılıqlı təmasda olmuşdur. Nəticədə hər iki dil bir-birinə təsir göstərmiş, bu təsir həmin dillərin leksik sistemində əhəmiyyətli iz buraxmışdır. Tat dili ilə Azərbaycan dili arasında əlaqələrin qədimliyi tat dilində Azər baycan dilinin qədim leksik layına aid olan sözlərin mühafizə olunmasında öz əksini tapır. Azərbaycan tatlarının dilində işlənən türkizmlər türk dillərinin tarixi leksikologiyasının öyrənilməsi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Maraqlıdır ki, hazırda tat dilində işlənən türkizmlərin az olmayan bir hissəsi qədim dövrə xas semantik xüsusiyyətlərini saxlamışdır. Azərbaycan dilində belə sözlərin semantikasında əsaslı 8 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası dəyişikliklər baş vermişdirsə, tat dilində bu sözlər ilkin mənalarını qoruyub saxlamışdır. Bu həm dil əlaqələri proble minin, həm də dilin leksik sistemində baş verən dəyişikliklərin öyrənilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu isə seçilmiş mövzunun aktuallığını göstərir. Tat dilinin Azərbaycan dilinə təsiri Azərbaycan dilinin dialekt və şivələrində müşahidə olunur. Bir çox tat mənşəli sözlər Azərbaycan dilinin dialekt və şivələrində fəal surətdə işlənməkdədir. Bu, tatların kompakt şəkildə yaşadıqları ərazilərdə daha çox müşahidə olunur. Dialekt, ləhcə və şivələrdə işlənən sözlərdə aşkara çıxan leksik-semantik fərqlər, leksik sistemdəki diferensiasiya, bu sistemin inkişaf təmayülləri leksik sistemin zənginləşməsi və təkmilləşməsi təzahürləri dilin qədim qatlarına aid vahidlərin işlənməsi, onların qohum dillərin materialları üzrə müqayisəli təhlili yalnız tat dili üçün deyil, həm də dil əlaqələri və dil tarixinə aid müxtəlif problemlərin həlli baxımından aktuallıq kəsb edir. Tat dilinin lüğət tərkibinə daxil olan sözlərin semantik sahələr və ya tematika üzrə qruplaşdırılması ilə bağlı tədqiqat işləri aparılmadığından, bu dildə müəyyən semantik sahələrdə sözlərin leksik xüsusiyyətləri də aydınlaşdırılmamışdır. Yazısız dillərdə xüsusi leksik qatın təyini, belə bir qatın təşək kül və formalaşma səbəbləri ayrılıqda götürülmüş bir dil üçün deyil, ümumiyyətlə, xüsusi leksikanın öyrənilməsi üçün əhəmiyyətlidir. Tarixən müxtəlif sənət sahələri ilə məşğul olmuş tatların dilində sənət-peşə leksikası işləkliyi ilə seçilir. Tat dilində terminlərin işlənmə xüsusiyyətləri, yeni terminlərin bu dilə keçərək, onun ümumişlək leksik qatında yer tutması sə bəbləri və yollarının açılması, tat dilinin etnoqrfık leksikasının, qohumluq terminlərinin araşdırılması elmi- praktik və elmi-nəzəri əhəmiyyət kəsb edir. Tədqiqat işinin 9 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası aktuallığını şərtləndirən əsas cəhətlərdən biri də bununla bağ lıdır. Azərbaycan tatlarının dilinin leksik sisteminin kompleks şəkildə araşdırılması, bu dilin lüğət fonduna daxil olan söz lərin təsnifı, onların leksik xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi dissertasiya işinin əsas məqsədini təşkil edir. Bu məqsədin həyata keçirilməsi üçün aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur: - Azərbaycan tatlarının ayrı-ayrı ləhcə və şivələrinin leksikasının əsas xüsusiyyətlərini aydınlaşdırmaq, onların oxşar və fərqli cəhətlərini təyin etmək; - tat dili əsasında dillərarası əlaqələrin yaranma şəraiti və səbəblərini, bu əlaqələrin fəaliyyət mexanizmini öyrənmək; - Azərbaycan-tat dil əlaqələrini araşdırmaq, bu dillərin leksik səviyyədə qarşılıqlı təsir xüsusiyyətlərini öyrənmək; - Azərbaycan dialekt və şivələrində işlənən tat dili mənşəli sözləri aşkar etmək, bu sözlərin semantikasında baş verən dəyişiklikləri üzə çıxarıb, onların səbəblərini aydınlaşdırmaq; - Azərbaycan tatlarının dilinin lüğət tərkibini bu sözlərin mənşəyinə görə təsnif etmək; - tat dilində sözalma məsələlərini aydınlaşdırmaq, alınma sözləri mənşəyinə görə qruplaşdırmaq; - tat dilinin lüğət tərkibinin zənginləşmə yollarını aydınlaşdırmaq, yeni yaranan sözlərdə özünü göstərən spesifik cəhətləri göstərmək; - tat dilində baş verən semantik prosesləri - sinonimlik, omonimlik, antonimlik və sözlərin çoxmənalılığını öyrənmək; - tat dilinin lüğət tərkibinə daxil olan sözləri leksik- semantik söz qrupları üzrə ayırmaq; - tat dilinin müxtəlif peşə-sənət sahələri ilə bağlı olan leksikasını araşdırmaq; 10 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası - tat dilində terminləri mənsub olduqları sahələr üzrə qruplaşdırmaq, onların işlənmə xüsusiyyətlərini öyrənmək; - tat dilinin etnoqrafik leksikasını öyrənmək; - tat dilində işlənən qohumluq terminlərini tədqiq etmək. Tədqiqatın obyektini Azərbaycan tatlarının dilində işlənən leksik vahidlər təşkil edir. Tədqiqatın predmetini leksi- kologiyaya, o cümlədən İran dillərinin leksikasına aid elmi- nəzəri biliklər təşkil edir. Tədqiqat işi tat dilinin leksikası ilə bağlı olduğundan, əsas mənbəni müəllifin tat dilinin daşıyıcıları ilə apardığı söhbətlər zamanı topladığı materiallar təşkil edir. Bununla yanaşı, tat dili materialları əsasında yazılmış dissertasiya və monoqrafiyalar, müxtəlif tədqiqat işləri tat dilinə aid sözlərin toplanıb qruplaşdırılması üçün mənbə rolunu oynamışdır. Tədqiqat prosesində tat dilində nəşr olunmuş kitabların lüğət fondundan da istifadə edilmişdir. Əsas mənbələr sırasında aşağıdakı əsərləri qeyd etmək lazım gəlir: Hacıyev M. Tat dilinin Qonaqkənd ləhcəsi, Bakı, Elm, 1971; Hacıyev M. Azərbaycan tatlarının dili, Bakı, 1995; Əhmədov T. Azərbay can və tat dillərinin leksik əlaqələri (Azərbaycan dilinin Quba dialekti və tat dilinin Quba ləhcəsi materialları əsasındə). Bakı, 1969; Hüseynova G. Lahıc tatlarının dili, Bakı, Nurlan, 2 0 0 2 . Tat dilinə aid ilk işlər XIX əsrdə aparılmışdır. Bu işlərdə əsas diqqət dilə aid materialların toplanmasına və dilin ümumi səviyyədə şərhinə həsr olunmuşdur. V.Dorn Bakı, Quba və Dərbənddə tat dilinə aid materiallar toplamış və bu materialları «İran dillərinin tədqiqinə dair» kitabına daxil etmişdir. Onun tat dilinə aid topladığı daha üç mətn başqa bir əsərinə daxil edilmişdir (192). Vs.F.Miller 1900-cu ildə «Tat dilinin fonetikasına aid oçerklər», 1905-ci ildə isə «Tat etüdləri» kitablarını çap 11 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin leksikası etdirmişdir (235). Sonuncu kitab tat dilinin Lahıc ləhcəsinin materiallarını əhatə edir. Vs.F.Miller 1907-ci ildə «Tat etüdləri» əsərinin ikinci hissəsini nəşr etdirmişdir. O, bu əsərdə ilk dəfə olaraq, tat dilinin ləhcələri haqqında məlumat vermiş, ləhcələrarası fərqləri araşdırmağa cəhd göstərmişdir (231). A.L.Qrünberq «Şimali Azərbaycan tatlarının dili» adlı monoqrafiyasında diqqəti tat dilinin fonetikası və qrammatikası üzərində cəmləşdirmiş, leksikologiyaya kifayət qədər yer ayırmamışdır (181). Tat dilinin leksikası ayrıca monoqrafik tədqiqat obyekti olmamışdır. Bu dillə bağlı tədqiqatlar, əsasən, dilin müxtəlif ləhcə və şivələrini əhatə etmişdir. Hər bir ləhcə və şivənin öyrənilməsi prosesində tat dilinin leksikasına aid müəyyən həcmdə materialdan istifadə olunmuşdur. M.Hacıyev tat dili nin Qonaqkənd ləhcəsini öyrənərkən bu ləhcənin leksikasına da müəyyən yer ayırmışdır. Müəllif, əsasən, ləhcədə işlənən sözlərin mənşəcə növləri məsələlərini əhatə etməyə səy göstərmişdir. Həmin müəllifin «Azərbaycan tatlarının dili» monoqrafiyasında tat dilinin leksikası da araşdırılmışdır. Bura da da diqqət leksik sistemdə işlənən vahidlərin mənşəcə növləri üzərində cəmləşdirilmişdir (59; 60). T.Əhmədovun tədqiqatında Azərbaycan və tat dillərinin qarşılıqlı təsiri ilə bağlı məsələlər tat dilinin Quba ləhcəsinin materialları əsasında araşdırılmışdır. Müəllif tat dilinin Quba ləhcəsində işlənən sözlərin tematik qruplara bölünməsi məsələsini də nəzərdən keçirmişdir. Bu işdə də Azərbaycan di lindən və Azərbaycan dili vasitəsi ilə tat dilinə keçmiş alınma sözlərə xüsusi yer verilmişdir. Monoqrafiya müəllifinin tat dilinin Lahıc ləhcəsi əsasında apardığı tədqiqat işində də tat dilinin bu ləhcəsinin leksikasına dair məsələlərə ümumi şəkildə toxunulmuşdur. 12 Каталог: front -> files -> libraries -> 2474 -> books books -> Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında books -> Bakı-2012 Elbrus Şahmar «Qusar beşiyim mənim» books -> Aparan yol kimi books -> Yazisi abiDƏLƏRİ I hiSSƏ Bakı «Elıü və təhsil» books -> MİRZƏ İsmayil qasir axundzadə 210 baki 2015 books -> Heftruz л &1 's s L b e h r u z h ə q q I TÜrk deyiMLƏRİ books -> A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova books -> İlham Məmmədov, Aydın Əhmədov Nəcməddin Məmmədov books -> CZ £f azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ azərbaycan elmi-TƏDQİqat baytarliq institutu Поделитесь с Вашими друзьями:
|