Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә

Qeyri-Neft ÜDM artımı & İnflyasiya

9,9

8,7

13,8

14,9

13,6

8,3

12,1

1,8

1,5

2,8

2,2

6,7

9,6

11,4

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

F

aiz

 (

%

)

0

2

4

6

8

10

12

F

aiz

 (

%

)

Qeyri-Neft ÜDM artımı

İnflyasiya (%)

 

 Mәnbә: Azәrbaycan Respublikası Dövlәt Statistika Komitәsi   

 

Qrafikdәn göründüyü kimi, ötәn iki il әrzindә 

inflyasiyanın sәviyyәsi qeyri-neft sektorunun artım tempindәn 

yüksәk olmuşdur. Nәzәrә alsaq ki, bu il әrzindә    asılılıq tәrs 

mütәnasiblik formasında daha qabarıq olacaq, onda bu 

problem hökümәti daha çox düşündürmәli, Milli Bankı 

sterilizasiya әmәliyyatlarını intensivlәşdirmәyә sövq etmәlidir.  

---

 

19 

 

Qeyd edәk ki, streilizasiya mineral resurslarla zәngin olan 

ölkәlәrdә valyuta hasilatının  monetar tәsirlәrini azaltmaq 

mәqsәdilә  tәtbiq edilәn aparıcı  tәcrübәlәrdәndir. Streilizasiya 

әmәliyyatlarının tәtbiqindә  mәqsәd yalnız  valyuta hasilatının 

daxili bazara mәnfi tәsirini neytallaşdırmaq üçün onun girişinin 

qarşısını tamamilә    almaq  vә bununla da xarici valyutanın 

dövriyyәdәn çıxarılması  nәticәsindә yaranmış likvidliyin 

neytrallaşdırılması  deyildir. Bu, әsasәn  açıq bazar 

әmәliyyatlarından istifadә etmәklә, ölkәnin monetar siyasәtinә 

uyğun olaraq, mübadilә bazarına müdaxilәlәrin effektlәrini 

neytrallaşdırmaq mәqsәdi daşımalıdır. ABŞ  Xәzinәdarlıq 

İdarәsinin araşdırmalarına görә, bәzi neft ölkәlәri malik 

olduqları xarici  valyuta ehtiyatlarının böyük hissәsini xarici 

bazara investisiya şәkilindә yönәldәrәk vәsaitlәrin inflyasiya 

yaradıcı  tәsirlәrini azaltmağa çalışırlar. Bununla belә, 

sterilizasiyaya uğursuz cәhdlәr inflyasiya yaradıcı faktorların 

güclәnmәsinә  tәsir edә bilәr. Amma hәtta sterilizasiyanın 

uğurlu hәyata keçirildiyi halda da problemlәrin olması 

mümkündür: bu zaman bazara böyük hәcmdә istiqrazların 

axını baş vermәsi uçot dәrәcәsinin artmasına sәbәb ola bilәr, 

bununla, xarici kapital axınları güclәnәr vә bu da  inflyasiya 

yaradıcı faktorları daha da aktivlәşdirәr.  

Buna görә  dә streilizasiya formalarının düzgün seçimi 

xüsusi әhәmiyyәt kәsb edir. Belә formalar arasında açıq bazar 

әmәliyyatları, mәcburi ehtiyat normalarının tәnzimlәnmәsi vә 

faiz dәrәcәlәri xüsusi әhәmiyyәt kәsb edir. Bu formaların 

seçimi vә intensivliyi daha çox dünya bazarında  neftin  

qiymәtlәrinin artımı, Mәrkәz  Bankın yeritdiyi pul-kredit 

siyasәtinin hәdәflәri vә dövr әrzindә valyuta daxilolmalarının 

miqyasından asılıdır.  

Azәrbaycan inflyasiyanı hәm dә idxal edir. Xüsusәn dә iri 

ticarәt partnyorları Türkiyә, Rusiya vә  İranda inflyasiyanın 

tempi Azәrbaycanın bu ölkәlәrdәn idxal etdiyi mal vә 

xidmәtlәrin sәviyyәsinә  tәsir göstәrir. Milli Bankın mәlumatına 

görә, neft sektoru istisna olmaqla 2000-ci ilin dekabrına 

nәzәrәn ötәn il real effektiv mәzәnnәnin aşağı düşmәsi tempi 

---

20 

 

 

ümumi ticarәt dövriyyәsi üzrә 11.2 faiz, idxal üzrә 9.1 faiz, 

ixrac üzrә isә  21.6  faiz  tәşkil edib. 2001-2007-ci illәrdә 

Azәrbaycanda inflyasiya sәviyyәsi 53.8 faiz olduğu halda, 

ticarәt partnyoru olan ölkәlәrdә qiymәtlәr orta hesabla 74.1 

faiz artıb. Hәlә vaxtilә fransız merkantilisti Antuan Monkretyen 

hesab edirdi ki, xaricdәn gәtirilәn mallar baha olduqca, yerli 

istehsalın canlanması üçün şәrait yaranır.  

 

İnflyasiya insan orqanizmindә qan tәzyiqini xatırladır. 

Necә ki, qan tәzyiqi normalda 120/80 olur, tәzyiq bundan 

aşağı vә yuxarı hәrәkәt edәndә fәsadlar yaranır, inflyasiya da 

normal tempdәn uzaqlaşanda iqtisadiyyata mәnfi tәsir göstәrir, 

ekonometrik olaraq sübut edilmiş normal sәviyyәdә 

qәrarlaşanda isә iqtisadiyyata stimul verir. İnfyasiyanın aşağı 

düşüb deflyasiyaya çevrilmәsi, onun sürәtlәnәrәk hiper hәddә 

çatması  qәdәr tәhlükәlidir. Normadan kәnar qan tәzyiqi vә 

inflyasiyanın bir oxşar cәhәti dә onların bәdәndә  vә ya 

iqtisadiyyatda mövcud xәstәliklәrdәn törәnmәsidir.  İstәnilәn 

halda inflyasiyanın müalicәsi dәqiq diaqnozdan keçir... 

---