1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy ma’lumotlar. Rеjа



Yüklə 1,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə110/126
tarix02.01.2022
ölçüsü1,42 Mb.
#36994
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   126
elektr olchash usullari va asboblari fanining xalq xojaligi fan texnika rivojidagi roli ahamiyati.

o

 

va U



x

 lar o’lchanadi. U

o

=IR

o

 va U



x

=IR

x

 bular orqali R



x

 ni hisoblash uchun quyidagi 

ifodadan  foydalaniladi:   

0

0



U

U

R

R

x

x

 



3. To’g’ri – burchak koordinat tizimli o’zgaruvchan  tok potensiometri 

O’zgaruvchan tok potensiometrining  ish prinsipi  ham  xuddi o’zgarmas  tok 

potensiometrlaridek U

x

 (yoki EYK. E



x

) ni kompensasion (aniq) kuchlanish U



k

 bilan 


o’zaro  kompensiyalanishiga  asoslanib,  kompensasiya  momenti  nol-indikator 

yordamida aniqlanadi.  

O’zgaruvchan  tok  zanjirlarida  ishlatiladigan  potensiometrlar  ikki  turli 

bo’ladi: 

a)qutb koordinatli; b)to’g’ri - burchak koordinat tizimli 

16.4  –  a)  rasmda  to’g‘ri  -  burchak  koordinat  tizimli  o’zgaruvchan  tok 

potensiometrining  elektr sxemasi keltirilgan. 

 

 



16.4 –rasm. 


 

Noma’lum  kuchlanish  (U



x

)  ni  kompensasion  kuchlanish  bilan  to’la 

muvozanatlash uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak: 

1. U



va U



k 

kuchlanishlarning modullari o’zaro teng bo’lishi; 

2. U

x 

va  U



k 

kuchlanishlari  fazalari  bo’yicha  bir-biriga  teskari  bo’lishi  (ya’ni 

180

o

); 



3. U

x 

va U



 

kuchlanishlarning chastotalari o’zaro teng bo’lishi; 

4. U

x 

va  U



k 

kuchlanishlarning  shakli  (vaqt  bo’yicha  o’zgarishi)  bir  xil 

bo’lishi kerak. 

O’zgaruvchan tok potensiometrida ish toki (A zanjirida) oddiy ampermetrda 

o’rnatiladi,  ikkinchi  B  zanjirda  hosil  bo’lgan  I

2

  toki  unga  nisbatan  90

0

  ga  farq 



qiladi va bu tokni  quyidagicha yozishimiz mumkin :  

                              

1

2

2



2

2

I



R

M

Z

E

I



,  

bu yerda R

- B zanjirining aktiv qarshiligi 



(Z

2

≈R

2

B zanjirning reaktiv qarshiligi aktiv qarshiligiga nisbatan  juda kichik (r





>> 

ωL

2

), shu sababli I



2

  toki EYK E



2  

bilan bir fazada  bo’lib, I



1

 tokiga nisbatan 90

0

 ga 


burilgan. U

ab 

va U



bg 

kuchlanishlar ham bir – biriga nisbatan  90

ga surilgandir. 



Yuqoridagi  ifodaga    binoan  I

2

  tokining  qiymati  chastotaga  bog‘liq. 

Chastotaning  o’zgarishi  natijasida  “r

bg

”  qarshiligining  darajalanishi  buzilishi 

mumkin. I

2

=const bo’lishi uchun B zanjirga  R



f

 qarshiliga ulangan. 

U

x

  kuchlanishini  o’lchash  uchun    D



1

  va  D



2 

dastaklarini    surib,  vibrasion 

galvanometrga  qarab  kompensatsiya  momenti  aniqlanadi  va  U

k 

kuchlanishlarning 

tashkil  etuvchilari    U

kx

  va  U



ky

  lar  D



1

  va  D



2 

dastaklarining  holatlari  bo’yicha 

kuzatilib  ,  yozib  olinadi.  Noma’lum  kuchlanish    U

k

  ning  qiymati    va  fazasi 

quyidagi ifodalardan hisoblab topiladi: 

,

2



2

ку

кх

x

U

U

U



                     

кч

ку

U

U

tg



 

U

kx

 va U



ky 

lar potensiometrning  X va Y



  

o’qi shkalasidan olinadi. 

 

Nazorat sinov savollari 

 

1. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtrining ish prinsipi nimаgа аsоslаnаdi? 

2. Ish tоki qаndаy o‘rnаtilаdi? Vа uni o‘rnаtish nimаgа kеrаk? 

3. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtrining prinsipiаl sxеmаsini chizib, 

tushuntiring? 

4. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtridа ish tоkini аniq o‘rnаtilishi nimаgа bоg‘liq 

vа u qаndаy tа’minlаnаdi? 

5. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtrining qаndаy turlаri mаvjud, ulаrning qаndаy 

imkоniyatlаri bоr? 

6. O‘zgаrmаs tоk pоtеnsiоmеtrlаrining o‘lchаsh diаpаzоni qаndаy (qаndаy 

qurilmа yordаmidа) qilib kеngаytirilаdi? 

7. O‘zgаruvchаn tоk pоtеnsiоmеtrining ish prinsipi nimаgа аsоslаnаdi vа u 

yordаmidа qаndаy kаttаliklаrni o‘lchаsh mumkin? 



8. O‘zgаruvchаn tоk pоtеnsiоmеtrining qаndаy turlаri bоr? 

9. To‘g‘ri-burchаk kооrdinаt tizimli pоtеnsiоmеtrining sxеmаsini chizing vа 

ishlаshini tushuntiring? 

10. O‘zgаruvchаn tоk pоtеnsiоmеtridа nоmа’lum kuchlаnish bilаn аniq 

kuchlаnishlаrni to‘lа muvоzаnаtlаshtirish uchun qаndаy shаrtlаr bаjаrilishi kеrаk? 

 




Yüklə 1,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   126




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin