1 Axborot manbalari va axborotga bulgan extiyoj Axborot savodxonligi Media savodxonlik soxasida ta’lim

Media va axborot savodxonligining asosiy unsurlari
Ushbu darslikda «media savodxonlik» va «axborot savodxonligi» bitta tushuncha o stida birlashtirilgan. «Media va axborot savodxonligi» tushunchasi XXI asrda uzini urab turgan borlikni tushunishi uchun insonga zarur bulgan turfa xil kunikmalar tuplamini anglatadi. Media va axborot savodxonligi media xamda kutubxonalar, arxivlar va Internet kabi boshka axborot yetkazuvchilarining shaxsiy xayotimiz va demokratik jamiyat xayotidagi roli va vazifalari bilan uzviy boglikdir. U insonning kommunikatsiya va uz fikrini erkin bayon kilish, goyalar va axborotni izlash, kabul kilish, ular bilan almashinish borasidagi xukukdarini amalga oshirishga kumaklashadi. Media va axborot savodxonligi media va boshka axborot yetkazuvchilar nima ishlab chikarayotgani, kanday xabarlarni tarkatayotgani buyicha mavjud ma’lumotlar asosida, media va boshka axborot yetkazuvchilarni baxolash xamda maksadli auditoriya rolini baxolash imkoniyatini beradi. Media va axborot borasida savodxon insonlar kuyidagi kunikmalarga ega buladilar: • medianing va ular orkali takdim etilayottan axborot shakllarining ta’sirini yaxshi tushunish; • • uylangan mustakil karorlar kabul kilish; • atrof-muxit buyicha yangi ma’lumot olish;
• umumiylik xissining shakllanishiga kuma • jamoaviy diskursni kullab-kuvvatlash; • xayoti davomida uzluksiz ta’lim olish; • axborotni yaratish; • tankidiy fikrlash; • mediada uzini namoyon kilish va ijodiy maksadlarda foydalanish; • mediadan uz xavfsizligini ta’minlagan va ijtimoiy mas’uliyatni xis kilgan xolda foydalanish;
• demokratik jamiyat xayotida va global axborot tarmogida faol ishtirok etish. Mediani ifoda etish shakllari va vositalari muntazam ravishda rivojlanib bormokda. Demak, media va axborot savodxonligi kunikmalari xam uzluksiz tarzda takomillashib borishi lozim. Tugri, bitta odam media va axborot savodxonligiga oid barcha kunikmalarni egallashi kiyin masala, birok xar bir odam uz kunikmalarini uzluksiz yangilab borish uchun mas’uldir. Media va axborot savodxonligiga oid kunikmalarimizni faol namoyon kilganimiz sayin media va ularning tuzilmalarining moxiyatini yana xam chukurrok tushunamiz. Media va axborot savodxonligiga oid shaxsiy kunikmalarni rivojlantirishning eng yaxshi usuli — boshkalar bilan media borasidagi uz fikrlari bilan urtoklashishdir. Media va axborot savodxonligi mediani taxdil kilish bilan boglik faoliyatga nisbatan kullaniladigan bir nechta atamalardan birigina xolos. Shu ma’noda, shuningdek, media kunikmalar, media tankvd, yoki media tili atamalari tugrisida xam fikr yuritish mumkin. Bu atamalarning barchasi foydalanuvchining analitik va texnik kunikmalari xamda uz media takdimotlarni yaratish borasidagi kunikmalari bilan uzviy boglangan. Uz media kontentini ishlab chikish — boshkalar tomonidan yaratilgan kontentni taxdil kilishni urganishning eng yaxshi usulidir.