1-mavzu: sug’urta ishi fanining predmeti, ob’ekti, maqsadi, vazifalari reja

“Sug`urta ishi” fanidan o`quv uslubiy majmua 
296 
XIII 
Umumiy javobgarlikni 
sug’urtasi 
Syurveyer
- sug’urtaga tortiladigan mol-mulkni ko’rikdan o’tkazuvchi 
sug’urta kompaniyasining xodimi. Sug’urta kompaniyasi syurveyerning xulosasi 
asosida sug’urta shartnomasini tuzish to’g’risida qaror qabul qiladi. Chet el 
amaliyotida yong’in havfsizligini ta’minlovchi ixtisoslashgan firmalar, mehnat 
muhofazasi bo’yicha tashkilotlar syurveyer funktsiyasini bajaradi.
Tarif stavkasi
- sug’urta riskini baxosi; sug’urta summasiga nisbatan 
foizlarda hisoblanadigan brutto-stavka. Tarif stavkasi (brutto-stavka) ikki qismdan 
iborat: 
netto-stavka 
va 
netto-stavkaga 
yuklama. 
Netto-stavka 
sug’urta 
kompaniyasining sug’urta fondidan qiladigan xarajatlarini ifodalaydi. Netto-
stavkaga yuklama sug’urta kompaniyasining ish yuritish xarajatlarini, komissiya 
haqini va boshqa xarajatlarini o’z ichiga oladi. Shaxsiy sug’urta buyicha tarif 
stavkasi mol-mulk sug’urtasining tarif stavkasidan keskin farq qiladi. Hayot 
sug’urtasidagi tarif stavkasi hayotiylik jadvali va daromad normasiga muvofiq 
hisoblab chiqiladi. 
Ehtimollar nazariyasi
- tasodifiy hodisalarning ehtimolligi bo’yicha o’zaro 
aloqada bo’lgan boshqa hodisalarning ehtimolligini aniqlash bilan bog’liq 
matematika fani. Ehtimollar nazariyasi asosida tasodifiy hodisalarning ruy berish 
ehtimolligi katta yoki kichik ekanligi aniqlanadi. Ehtimollar nazariyasi aktuar 
hisob-kitoblarni amalga oshirishda muhim vosita hisoblanadi. 
Qayta sug’urtalash
- sug’urtalashga riskni qabul qilish bilan bog’liq 
iqtisodiy munosabatlar tizimi (risklarni birlamchi joylashtirish); sug’urtalovchi 
muvozanatlashgan sug’urta portfelini yaratish va sug’urta operatsiyalarini 
moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida qabul qilib olingan riskni bir 
qismini o’zaro kelishilgan holda boshqa sug’urtalovchiga berishi (riskni ikkilamchi 
joylashtirish). Qayta sug’urtalash operatsiyalarini sug’urta kompaniyalar bilan bir 
qatorda asosan, ixtisoslashgan qayta sug’urtalash kompaniyalari amalga oshiradi. 
Qayta sug’urtalash aktiv (riskni berish) va passiv (riskni qabul qilib olish) 
ko’rinishda bo’ladi. Bundan tashqari, qayta sug’urtalash proportsional va 
noproportsional 
bo’ladi. 
Proportsional 
qayta 
sug’urtalashda, 
qayta 
sug’urtalovchining berilgan risk bo’yicha ulushi tsedentning o’z javobgarligiga 
qoladigan qismi aniq bo’lgandan so’ng aniqlanadi. Noproportsional qayta 
sug’urtalashda riskni berish tegishli limit doirasida amalga oshiriladi. Bu holda 
qayta sug’urtalovchi tsedentdan sug’urta mukofotining bir qismini oladi 
(proportsional qayta sug’urtalashdagidek sug’urta summasiga muvofiq keladigan 
sug’urta mukofotini emas).