1-mavzu: sug’urta ishi fanining predmeti, ob’ekti, maqsadi, vazifalari reja

 
KEYS topshiriqlar 

---

184 
 
 
Korxona bankdan 15 mln. kreditni 
yillik 24 foiz ustama bilan 8 oy 
muddatga oldi va bank oldidagi o‘z 
javobgarligini sug‘urta kompaniyasida 
sug‘urta 
qildi. 
Sug‘urtalovchining 
javobgarligi 60 foiz., tarif stavkasi 2,5 
foiz. 
 
 
 
Bunda 
Sn
-Sug‘urta summasi 
 V
- Sug‘urta mukofoti
 
 
 
 
 
KEYS topshiriqlar 
 
 
KEYS topshiriqlar 
 
Iste’mol tovarlari ishlab chiqaruvchi jamiyatning mulkini sug‘urtalash 
shartnomasi bo‘yicha 10 ming so‘mlik shartli franshiza ko‘zda tutilgan.
Sug‘urta summasi va 
sug‘urta mukofotini hisoblang? 
Demak 
Sn = (15 mln. + 15 mln. x 0,24 x (8 : 12)) x 0,6 = 10 425 600 
so‘m. 
V = 10425600 x 0.025 = 260 640 so‘m 
 

---

185 
 
 
 
 
 
 
 
 
KEYS topshiriqlar 
Majburiy sug‘urta shartnomasi amal 
qilishi davrida sug‘urta hodisasi yuz 
berishi 
natijasida 
sug‘urtalovchi 
J: 
Prd 
(qo‘shimcha 
ravishda 
to‘lanadigan 
sug‘urta 
mukofoti 
summasi) = Pr x (Sv/Ss) x (Op x Ps) 
Agar etkazilgan zarar 
quyidagicha bo‘lganda 
a) 
950 ming so‘m; 
b) 
2700 ming so‘m. 
qancha miqdorda 
qoplama to‘lanishini 
hisoblang: 

---

186 
sug‘urtalanuvchi 
uchun 
jabrlanuvchiga 
700 000 
so‘m 
miqdorida sug‘urta qoplamasi to‘ladi. 
Shu paytda sug‘urta shartnomasining 
amal qilish muddatining tugashiga 
yana ikki oy qoldi.
Bunda 
Pr
(sug‘urta mukofoti summasi) = 
40000 so‘m 
Sv
(to‘langan sug‘urta tovoni summasi) 
= 700 000 so‘m 
Ss
(sug‘urta summasi) = 6 500 000 so‘m 
Op
(sug‘urta hodisasi yuz bergan 
paytdan boshlab sug‘urta qilishning 
kunlar hisobidagi qolgan davri) = 220 
kun 
Ps
(majburiy sug‘urta shartnomasida 
nazarda tutilgan kunlar hisobidagi 
sug‘urta qilish davri) h 365 kun 
 
 
KEYS topshiriqlar 
 
Sug‘urta shartnomasiga ko‘ra sug‘urta qiymati – 2 mln. so‘m, sug‘urta 
summasi – 900 ming so‘m, shartli franshiza – 15 ming so‘m. 
Sug‘urtalanuvchi 
to‘lashi 
kerak bo‘lgan qo‘shimcha sug‘urta 
mukofoti 
miqdorini
hisoblang? 
Prd = 40000 x (700 000 : 6 500 000) x (220 : 365) = 40000 x 0.07 x 0.60 = 
2596 so‘m
Zarar: 
A) 12 ming so‘m 
Zarar: 
B) 18 ming so‘m 

---

187 
MAVZUGA OID MASALALAR VA ULARNI ECHISH USLUBI 
 
1.Ekvivalentlik printsipi xavfi va uning tatbig'i.
Bir martalik sug'urta mukofotining tuzilishi. 
Sug'urta tariflari (tarif stavkasi, yalpi darajasi) birligi uchun sug'urta summasi 
tomonidan to'lanadigan sug'urta mukofotlariga aytiladi. Sug'urta summasi birligi
sifatida odatda 100 so’m olinadi. Shunday qilib, 
(1) 
Boshqa tomondan, sug'urta darajasi ma'lum bo'lsa, u holda 
(2) 
Masala uchun, sug'urta darajasi (
T
deb yuritiladi) so’m bo'lsa bundan 
tashqari, sug'urta mukofoti sug'urta summasining 
a
% ni tashkil etadi. Shuning 
uchun, sug'urta stavkalari ko'pincha sug'urta summasiga foizi sifatida o'rnatiladi. 
Bir necha asrlardan buyon xalqaro sug'urta amaliyotida natijasida sug'urta 
mukofotining tuzilishi quyidagini tashkil etdi: 
(3) 
Sug'urta yuki sug`urtalovchi uchun foyda va uning biznes boshqaruvi 
xarajatlarini shakllantirish uchun mo'ljallangan. Yuk ish haqi uchun mablag'larni, 
To‘lanadigan sug‘urta 
qoplamasi miqdorini 
aniqlang? 

---

188 
binolar, xizmatlar, uskunalar sotib olish, reklama xarajatlari va hokazo ta'minlash 
imkonini beradi. Sug`urta yuki, shuningdek, sug'urta xavfli turlari bo'yicha bo'sh 
pul mablag'larini shakllantirish va baxtsiz hodisalarning oldini olish va ular 
tomonidan 
yetkazilgan 
zararni 
kamaytirish 
uchun 
chora-tadbirlarni 
moliyalashtirishni 
ta'minlaydi. 
Sug`urta 
yukini 
moliyalashtirish 
va 
sug'urtalovchining boshqa xarajatlari uchun ishlatilishi mumkin. Sug`urta yuki 
hajmi sug'urta bozorida tarif sug'urtalovchining siyosati, shuningdek, raqobati 
bilan belgilanadi.
Netto sug`urta mukofoti ikki qismdan iborat: 
(4) 
Xavf mukofoti nisbati yordamida hisoblab chiqilgan 
(
5) 
Sug'urtalovchi va sug'urtalanuvchi xatar ekvivalent tamoyilini oddiy varianti 
hisoblanadi.
Sug'urta chastotasi muayyan davrda yuzaga keladi, bu turdagi sug'urta 
shartnomalarining umumiy soni sug'urta hodisalari sodir bo`lish paytidagi
sonining nisbati bilan aniqlanadi. Xavf hozirda matematik statistika va ehtimollik 
nazariyasi usullari bilan baholanmoqda. Risk uchun mukofot joriy maqsadi 
sug'urta operatsiyalarining moliyaviy barqarorligini oshirish hisoblanadi. Xavf 
oshishi bilan zarar yuzaga kelganda, sug'urta da'volari hajmini to'lashni ta'minlash 
uchun mablag ' ishlab chiqarish uchun sug'urtalovchilar tomonidan ishlatiladigan 
o'rtacha darajadan yuqori statistik hisoblamalar ishlatiladi. 
Navbatdagi paragrof ana shu prinspni bayon qilishga bag’ishlangan. 
Aniq bir vaqt oralig’ida yuz bergan sug’urta hodisalari sonining shu sug’urta 
turi bo’yicha tuzilgan shartnomalar umumiy soniga nisbati sug’urta hodisasining 
ro’y berish chastatasi deb ataladi. 
Tavakkalchilik ustamasi ehtimollar nazariyasi va matematik statistika 
metodlari yordamida baholanadi. Tavakkalchilik ustamasini kiritishdan maqsad esa 
sug’urta operatsiyasining iqtisodiy barqarorligini oshirishdan iboratdir. 
Tavakkalchilik ustamasi zarar ko’rilganda qiymati odatda o’rtacha statistik
miqdordan oshib ketuvchi sug’urta tovonini to’lashga imkon beruvchi fondni 
shakllantirish uchun sug’urtachi tomonidan foydalaniladi. 
2.Tavakkalchilikning ekvivalentlik prinspining sodda varianti. 
Sug’urtachining sug’urta portfelidagi bir xil sug’urta shartnomalar soni