1-mavzu: “Tilshunoslik” fanining mazmuni, predmeti va metodi

1-mavzu: “Tilshunoslik” fanining mazmuni, predmeti va metodi
Tilshunoslik fan sifatida. Tilshunoslik fanining obʼekti va predmeti. Umumiy va xususiy tilshunoslik. Nazariy tilshunoslik. Аmaliy tilshunoslik. Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasi. “Tilshunoslikka kirish” va “Umumiy tilshunoslik” kurslarining maqsad va vazifalari.


2-mavzu: Til – asosiy aloqa vositasi
Tilning mohiyati. Tilning asosiy vazifasi. Verbal va noverbal muloqot. Tilning paralingvistik belgilar va sunʼiy belgilar tizimi bilan aloqasi. Tilning tabiati. Til va nutq.
3-mavzu: Til va tafakkur
Til va tafakkur munosabati. Til va tafakkur lingvistik muammo sifatida. Til tafakkur quroli va vositasi. Psixolingvistika.


4-mavzu: Til va jamiyat
Til va ijtimoiy tafakkur. Til va madaniyat. V. fon Gumboldt va lingvomadaniyatshunoslik. Sepir-Uorfning lingvistik nisbiylik nazariyasi. Tilning ijtimoiy tabaqalanishi. Sotsiolingvistika. Bilingvizm va diglossiya. Tilning olamni anglash jarayonidagi va xalq yoki individning fikrlash faoliyatidagi ahamiyati.
Tilning kelib chiqishi haqidagi diniy, antik davr va zamonaviy farazlar. Tillar integratsiyasi va differentsiatsiyasi. Аdabiy til – til mavjudligining oliy koʼrinishi. Аdabiy tillarning tipologik farqlanishi. Аdabiy tilning milliy-tarixiy omillari. Аdabiy til va badiiy adabiyot tili. Аdabiy-lisoniy meʼyor. Interlingvistika.
Millatlararo va xalqaro aloqa tillari. Sunʼiy tillar. Klassik tillar. Аralash tillar (pijin va kreol).


5-mavzu: Tillarning oʼzaro hamkorligi va rivojlanish qonuniyatlari.
Lisoniy tabaqalanish va qarindosh tillarning tashkil topishi. Elatlar tili. Milliy tillarning rivojlanishi. Tilning ichki va tashqi qonuniyatlari.


6-mavzu: Fonetika
Nutq tovushlari tilning tabiiy materiali sifatida. Nutq tovushlarining akustikasi va artikulyatsiyasi. Tilning artikulyatsion bazasi va aktsent. Nutq tovushlarining tasnifi. Vokalizm va konsonantizm.Unli tovushlar tasnifi. Undosh tovushlar tasnifi. Nutqning fonetik boʼlinishi: jumla (fraza), takt (sintagma), bugʼin, tovush. Enklitika va enkliza hodisasi. Proklitika va prokliza hodisasi. Boʼgʼin va uning turlari. Intonatsiyaning vazifasi. Urgʼu va uning turlari. Nutq tovushlarining variantlari va variatsiyalari. Reduktsiya. Nutq tovushlarining pozitsion va kombinator oʼzgarishlari. Fonema tushunchasi va uning tovushdan farqi. Fonemalar tizimi va uning milliy oʼziga xosligi.