7-mavzu: Axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi. Reja: Axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi. Axborotlarni kodlash

Sonlarni qo’zg’almas vergulli tasvirlash 
.
Sonni qo’zg’almas vergulli tasvirlash uchun kompyuter xotirasining 
katakchasi ishora va raqamlarga mo’ljallangan xonalarga ajratiladi. Katakchaning 
xonalari odatda, chapdan o’ngga tomon raqamlar bilan tartiblanadi. Katakchaning 
bitta xonasiga sonning bir xonasi mos keladi. 
Bunday sonning butun va kasr 
qismini 
ajratadigan vergulning o’rni oldindan belgilanadi. Masalan, sonning butun qismiga 
10 ta ikkilik belgi, kasr qismiga 13 ta ikkilik belgi ajratilgan bo’lsa (bitta belgi 
sonning ishorasi uchun ajratilgan, masalan, « + » belgi uchun 0, « - » belgi uchun 1 
mos keladi), u holda 10,25
10
=1010,01
2
soni mashinada quyidagicha tasvirlanadi: 
Sonning butun qismi uchun 1 dan 10 gacha bo’lgan xonalar ajratilgan. 
Qo’zgalmas vergulli tasvirlangan sonlar ustida 
amallar juda sodda bajariladi
, chunki 
vergulning o’rni o’zgarmaydi. Shuning uchun xonalardagi raqamlarni mos 
ravishda qo’shib qoyish yetarli. Bu usulning kamchiligi, ishlatiladigan sonlarning 
chegaralanganligidadir. Haqiqatdan, EHM 24 xonali xotira katakchasiga ega bo’lib, 
vergul 10 – xonadan keyin qoyiladigan bo’lsa, u holda xotira 
katakchasidagi 
absolyut 
qiymati boyicha eng katta son 1111111111
, 
1111111111111
2 
bo’ladi (bu 

---

son 1026
10
dan katta emas). Absolyut qiymati boyicha eng kichik son esa 
0000000000, 0000000000001
2
ko’rinishda bo’ladi: 1*2
-13
. Shunday qilib 
qaralayotgan 
kompyuter 
xotirasining 
katagiga 1*2
-13
≤a<1026 oraliqdagi 
ixtiyoriy 
a
sonini yozish mumkin ekan. Oraliqning chegaralanganligi hisob ishlarini 
olib borishda ancha qiyinchilik tug’diradi.