Atdd tüm Hakları Saklıdır

Academic Journal of History and Idea       

Vol.6 /Num.3  

Quliyev / pp 1786-1801 

Sept.   2019 

 

1792 

 

haram”, “Məaricül-üsul”, İbn Mütəhhər əl-Hillinin (öl. 1325) “Təhrirül-əhkamiş-şəriyyə 

əla  məzhəbil-İmamiyyə”  və  s.  adlı  əsərlər  Şiə  məzhəbinin  fiqh  üsulu  elminə  aid  əsas 

mənbələrindəndir. 

Adı  çəkilən  alimlərə  görə,  şəri  hökmlərin  dəlilləri  Kitab  (Qurani-Kərim),  Sünnə 

(hədis),  icma  və  ağıldır  (əql).  Beləliklə,  fəqihlərin  qeyd  edilən  dəlillərə  qısa  olaraq 

baxışı aşağıdakı kimidir: 

Kitab  (Qurani-Kərim)  birbaşa  vəhyə  bağlandığı  və  təvatür  (ardıcıl  şəkildə)  yolu 

ilə  nəql edildiyinə görə, qaynağına şübhə olmadığı üçün birinci dərəcəli bilgi və hökm 

qaynağıdır.  Quranın  dəlil  olması  mövzusunda  heç  bir  ixtilaf  yoxdur.  İxtilaf  yalnız 

Quranın  zahirinin  (zahiri  mənalarının)  dəlil  olub-olmaması  mövzusundadır.  Quranın 

zahiri bir mənaya dəlalət edə bildiyi halda, başqa bir mənaya da dəlalət ola bilər. 

Qurani-Kərim  həzrət Peyğəmbər (s) dövründə  şəri  hökmü zəruri qılan  bir  hadisə 

olduqda  ya  həmin  hadisənin  hökmünü  bildirən  ayə  nazil  olurdu,  ya  da  həmin  məsələ 

həzrət  Peyğəmbərə  (s)  təqdim  olunur  və  o  da  məsələyə  aydınlıq  gətirirdi.  Yəni  həzrət 

Peyğəmbər  (s)  dövründə  fiqhin  mənbələrini  Quran  və  Sünnə  təşkil  edirdi.  Qurani-

Kərimin təvatür yolu ilə  bir hərfi belə dəyişdirilmədən indiki dövrümüzə gəlib çatması 

mövzusunda müsəlmanlar arasında heç bir ixtilaf yoxdur. 

Şiə  məzhəbinə  görə,  Kitaba  (Qurani-Kərim)  məzmunu  eyni  olmaqla  müxtəlif 

təriflər  verilmişdir.  Həmin  təriflərin  bir  neçəsini  qeyd  etmək  mövzunu  aydınlaşdırmaq 

baxımından faydalı ola bilər. 

Belə ki, Kitab (Quran) “Həzrət Məhəmmədə (s) vəhylə endirilmiş, peyğəmbərdən 

nəqlən müshəflərdə yazılmış, nəqli mütəvatir və şübhəsiz olan Qurandır”. Qurani-Kərim 

müsəlmanlarla yanaşı, bütün bəşəriyyətə höccətdir (dəlildir). O ərəb dilində  nazil olub 

başqa  dillərdəki  tərcüməsi  və  təfsirləri  Quran  sayılmır.

6

  Məhəmməd  Cəvad  əl-

Muğniyyənin  təbirincə  desək,  Quranda  təxminən  altı  mindən  çox  ayə  vardır  ki, 

bunlardan  da  beş  yüzü  ehkam  ayələridir.  Ehkam  ayələrinin  çoxu  ibadətlər  və  ailə 

hüququ haqqında hökmlərdir. 

Digər  bir  tərifdə  isə  deyilir:  “Quran  Məhəmməd  bin  Abdullaha  (s)  endirilmiş  və 

heç bir təhrif və dəyişiklik olmadan bizə qədər gəlib çatan kitabdır. Bu elə kitabdır ki, 

nə  əvvəl  nə  də  sonradan  ona  batil  qarışmaz.  O  kitab  müsəlmanların  hökmlərində, 

ibadətlərində, əqidələrində  və  bütün  işlərində  baş vuracaqları  ən uca qaynaqdır. Kim o 

kitab  haqqında  şübhəyə düşərsə,  müsəlman  hesab edilmir. Məzhəbindən  asılı olmayar 

                                                        

6

 Əbdülkərim Zeydan,  Üsulul-fiqh,  Beyrut-Lübnan:  Müəssisəti-Risalə, 1998, 152-159. 

---