Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adina əDƏBİyyat institutu

S
S
a
a
l
l
i
i
d
d
ə
ə
 
 
Ş
Ş
ə
ə
r
r
i
i
f
f
o
o
v
v
a
a
 
 
 
 
62 
 
Azərbaycan postmodern romanında 
süjet və süjet xətləri 
 
Süjet bir anlayış kimi ta qədimdən ədəbiyyatşünaslığın 
diqqətini  cəlb  etmiş  və  bu  anlayışa  ilkin  olaraq  Platоnun 
və Aristоtelin əsərlərində rast gəlirik. Aristotelə görə süjet 
«istədiyi yerdə başlanmamalı, istədiyi yerdə bitməməlidir» 
və süjetin «başlanğıcı, ortası və sonu olmalıdır». 
Əsərdə yazıçının həyatdan götürdüyü hadisələri, müşa-
hidə  etdikləri  faktları  qruplaşdırması,  sistemə  salması  və 
onları dinamik inkişafda təsvir etməsi əsərin süjetini təşkil 
edir. Süjet əsasən həyat materialı və surətlərdən təşkil edi-
lir.  Bir-biri  ilə  bağlı  olan  bu  və  ya  başqa  əhvalatı  bədii 
əsərdə  ardıcıl  surətdə  müəyyən  xətt  üzrə  inkişaf  etdirir. 
Süjet  əsərdə  təsvir  olunan  mahiyyət  və  hadisənin  özüdür. 
A. Tamarçenkoya görə süjet roman janrında sərbəst, çevik, 
dəyişkən forma hesab edilir. Bu forma, yəni süjet müəllif-
dən  zamanla  ayaqlaşmağı  tələb  edir.  Tarixi  prosesdə  cə-
miyyətdə  baş  verən  tarixi  hadisələr  süjet  qurmaqda  yeni 
formalar  və  təsvir  quruluşu  doğurduğunu  vurğulayan 
A. Tamarçenko 
32
 bunu dövrü üçün tipik hadisə hesab edir. 
L. Timоfeyev süjeti bilavasitə hadisə və ya hadisələr siste-
mi kimi dəyərləndirir, sənətkarın həyat şəraitinin tələbi ilə 
təsvir etdiyi xarakterlərin əməlləri ilə açılmasını süjet kimi 
qiymətləndirir 
33
. 
                                                 
32
 Тамарченко А.  Поиски  современного  сюжета.  Сб.  «Советская 
литература», М.-Л., 1961. С. 242; 
33
 Тимофеев Л.И. Основы теории литературы. М., 1971.С. 164. 

---