Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan diLLƏr universiteti

II FƏSİL

§2.1 Culian Barnesin həyat və yaradıcılığı

Tam adı Culian Patrik Barnes olan Julian Barnes Edvard Piqi və “Dən Kavana” (Dan Kavanagh) təxəllüslərini daşıyır. O, 19 yanvar 1946-cı ildə İngiltərənin Lester şəhərində anadan olmuşdur. Onun valideynlərinin hər ikisi fransız müəllimi olub. O bir ingilis tənqidçisi və keçmişdə ilişib qalmış personajlar barəsində ixtiraçı və intellektual romanların müəllifidir.

Culian Barnes çoxsaylı roman, qısa hekayə və esse müəllifidir. Fransız müəllifi Alfons Daudetin bir kitabını və Volker Kriqelin alman dilində yazdığı cizgi toplusunu tərcümə etmişdir. Yazdığı əsərlər tarix, gerçəklik, həqiqət və sevgi mövzularını əhatə edən bir müəllif olaraq bu əsərləri ona böyük hörmət qazandırmışdır.

Barnes, Oksfordun Magdalen Kollecində (1968) təhsil almışdır “Oksford İngilis dili Lüğəti”-də (Oxford English Dictionary) bir müddət leksikoqraf kimi işlədikdən sonra bir jurnalist kimi karyerasına başlamışdır. O, “Kavanağ”(Kavanagh) təxəllüsü altında trillerlər nəşr etməyə başlamışdır. 1986-cı ilə qədər işlədiyi “The Observer”-in televiziya tənqidçisi olmamışdan əvvəl “New Statesman” jurnalının ədəbi redaktoru və televiziya tənqidçisi (1977-81), “Sunday Times” qəzetinin isə ədəbi redaktor müavini (1980-82) olmuşdur. O, bir müddət “New Yorker” jurnalının London müxbiri kimi fəlliyyət göstərmişdir.(1990-95). Onun məqalələrin toplusu “1990-95-ci illərdə Londondan Məktublar” formasında nəşr edilmişdir (1995).

Barnesin ilk romanı olan “Metroland” (1980) 1968-ci ildə Parisdə İngiltərə torpaqlarından qaçan bir gəncin sərgüzəştlərindən bəhs edir. Ardınca isə “Mənlə görüşdən əvvəl” (1982) adlı qısqanclıq və eybəcərlik hekayəsi çap etdirdi.

Növbəti kitabı, məşhurlaşan “Flaubert'in tutuquşusu” (1984) ona Booker mükafatına namizədliyi və “Geoffrey Faber Memorial” mükafatını qazandırdı. Təqaüdçü həkim Geoffrey Braithwaite tərəfindən rəvayət olunan roman, ədəbi tənqid, tərcümeyi-halı və faciəli fərdi povestini özündə birləşdirir, əsərdə o, “Madam Bovari” əsərinin məşhur müəllifi ilə tanışlıq üçün “Braithwaite Rouen” və “Croisset” boyunca səyahət edir.

“Günəşə baxan” (1986) əsəri İkinci Dünya Müharibəsindən başlayaraq yeni minilliyin ilk onilliklərinə qədər Jan Çavuşun həyat hekayəsindən bəhs edir.
“10½ fəsildə dünya tarixi” əsərini 1989-cu ildə yazmış və o bir ədəbi hadisə kimi dünya üzrə məşhurlaşmışdır. O bir sıra hekayələri vasitəsilə sənət, din və ölüm arasındakı əlaqələri araşdırır. “Fémina” üçlü sevgi münasibətindən bəhs edən bir hekayədir. Şərqi Avropanın siyasi mövqeyindən bəhs edən siyasi məzmunlu romanı, “Porcupine” 1992-ci ildə nəşr olunmuşdur. Fransada yaşayan ingiltərəli kişilər və qadınlar haqqında qısa hekayələr toplusu olan “Cross Channel” 1996-cı ildə nəşr olundu və müasir İngiltərəyə çökən “qaranlıq bir satiradan” bəhs edirdi. “İngiltərə, İngiltərə” (1998) (England, England) əsəri “Booker” mükafatına namizəd titulu adını aldı. “Arthur və George” (2005) (Flaubert's Parrot), əsəri iyirminci əsrin əvvəllərində bir vəkilin gerçək hekayəsinə söykənir, mal-qaranı dələduzluqda ittiham edilir və Ser Arthur Conan Doylun müdaxiləsi ilə məhkəmədən xilas olur.

“Sevgi və s.”(2000) (Love, etc), “Bu barədə Danışmaq” (Talking It Over) əsərində yaratdığı personajların hekayələri ilə davam edir. Dan Cavan təxəllüsü altında bir sıra detektiv triller də yazdı, o əsərlərində Duffy adlı özəl bir biseksual fərdə xüsusi yer vermişdir. Julian Barnesin işi həm reklam, həmçinin də mediya tənqidlərə məruz qaldı və “Flaubertin tutuquşusu” (Flaubert's Parrot) əsəri Medic mükafatına (Fransada) layiq görüldü. 1995-ci ildə İncəsənət və İncəsənət (Fransa) ordeni zabiti təyin edildi. Mükafata layiq görüldü. E.M. Forster 1986-cı ildə Amerika İncəsənət və Ədəbiyyat Akademiyası tərəfindən, 1993-cü ildə Hamburqdakı Alfred Töpfer Fondu tərəfindən “Alman Şekspir” mükafatına layiq görülür. 2011-ci ildə “Devid Koen adına İngilis Ədəbi Mükafatı”-a layiq görülmüşdür.

Bundan əlavə o „Gutenberg Prize“ (1987); „Grinzane Cavour Prize“ (Italiya, 1988) mükafatlarına da layiq görülmüşdür.

1993-cü ildə FVS Fondu tərəfindən Şekspir mükafatına layiq görülmüş və 2004-cü ildə Avropa Ədəbiyyatı üzrə Avstriya Dövlət Mükafatına layiq görülmüşdür. 2011-ci ildə David Cohen Ədəbiyyat Mükafatına layiq görülmüşdür. İldə iki dəfə verilən mükafat, İngiltərə və ya İrlandiya Respublikasının vətəndaşı olan ingilis dilində bir yazıçı üçün bir ömür boyu ədəbiyyatda qazandığı uğuru təmsil edir. 2013-cü ildə Ədəbi Mükəmməlliyə görə "Sunday Times" Mükafatını və Kopenhagendəki ilk illik Blixen Mərasimində isə 2015 Zinklar Mükafatını aldı. 2016-cı ildə Amerika İncəsənət və Məktublar Akademiyası Barnesi fəxri xarici üzv olaraq seçdi. Ayrıca, 2016-cı ildə Barnes, Avropalı dastançı və esseist kimi görkəmli töhfələrinə görə „Siegfried Lenz“ mükafatını alan ikinci şəxs olaraq seçilir. 25 yanvar 2017-ci ildə Fransa Prezidenti Culian Barnesi „Ordre National de la Légion d'Honneur'a Ofisier“ rütbəsinə təyin etdi. Fransanın Londondakı səfiri Silvie Bermannın sitatında deyilir: „Fransa bu mükafat sayəsində sizin böyük istedadınızı və xaricdəki Fransız mədəniyyətinin profilini yüksəltməkdəki töhfənizi, habelə Fransaya olan sevginizi mükafatlandırmaq istəmişdir.“

2008-ci ildə Julian Barnesin həyat yoldaşı Pat Kavana bədxassəli beyin şişi diaqnozu qoyuldu. Cəmi 37 gün sonra o vəfat etdi. 30 ildir ki, onlar birlikdə idilər. Qadınına həmişə sadiq olan Barnesin çəkdiyi ağrı və əzabları təsəvvür etmək olmaz. Hətta dostları onun intihar fikrinə düşdüyünü də qeyd etmişdi. O itkisi barəsində həmin ərəfələrdə heç bir şey yazmırdı. Ancaq 2011-ci ildə "Pulse" adlı kolleksiyasında "Evlilik xətləri" qısa hekayəsində bir dul qadının kədərindən danışdı; onun „Man Booker“-qazanan „the Sense of Ending“, onun ən emosional gərgin işi idi və intihara aparan bir xarakter nümayiş etdirdi. „Həyatın mərhələləri“ (Levels of Life) kitabını və bununla bərabər bir neçə kitabını öz mərhum xanımına həsr etmişdir. „HHHHHHəyatın mərhələləri“ kitabı 3 hissədən ibarətdir. Əsas mövzusu isə fotoqrafçılıq sənəti və sevgi üzərinə qurulub. Bu kitabın əsasən son hissəsini mərhum həyat yoldaşına və onun itkisi ilə bağlı keçirdiyi dərin hüzün hisslərinə ayırmışdır.

“Aqibət duyğusu” romanı 2011-ci ildə ingilis müəllifi Julian Barnes tərəfindən yazılmışdır. Kitab Barnesın öz adı ilə yazıldığı sayca on birinci romanıdır (çünki o əsərlərini daha çox „Dan Kavana“ təxəllüsü ilə yazırdı) və 4 Avqust 2011-ci ildə Birləşmiş Krallıqda onun bu kitabı nəşr olunmuşdur. „Aqibət duyğusu“ romanı Toni Uebster adlı təqaüdçü bir adam tərəfindən rəvayət edilmişdir. O, məktəbdə 3 dostun Adrian Finn ilə necə tanış olduqlarından və həyatları boyu dost olaraq qalmağa söz verdiklərindən danışır. Keçmiş Toni ilə qarşılaşdıqda, o və yoldaşlarının keçdikləri yollar romanda əks olunur. 2011-ci ilin oktyabr ayında “Sense of a Ending” romanı, “Man Booker” mükafatına layiq görülüb. Növbəti ay “Costa Book Awards”-da romanlar kateqoriyasında namizəd olub.