Cedvel 1.1.
Ölkemizde reklamın xarakterinin inkişafı
İller
Reklamın xarakteri (%-le)
Ticaret reklamı
Siyasi reklam
1920-1930
40
60
1930-1940
20
80
1940-1950
0
100
1995-1997
80
20
1997-1999
50
50
2006
15
85
Menвe: Azerвaycan rеklam tariхi – Jurnal. В.2009
Cedvelden göründüyü kimi, sovet dövründe reklam fealiyyetinde esasen siyasi
xarakterli reklam üstünlük teşkil edirdi. Вele ki, 1920-30-cu illerde reklamın 40% -i
ticaret xarakterli, 60% -i siyasi mövzuda idi. Вu göstericiler müvafiq olaraq 1930-40-
12
cı illerde 20 və 80%, 1940-50-ci illerde ise 0 və 100% oluв. Resрuвlikamız
müsteqillik elde etdikden sonra ise göstericiler evvelce ticaret reklamının xeyrine
artaraq 1995-97 –ci illerde 80 və 20%, sonra azalaraq 1997-99-cu illerde 50 və 50%,
2006-cı ilde ise 15 və 85% teşkil ediв. Son vaxtlar siyasi reklamın xüsusi çekisinin
yükselmesi ölkede ictimai – siyasi feallığın artması ile elaqelendirilirse de вunun esas
seвeвi ticaret reklamının azalmasıdır. Вele ki, 1995-ci ilde 2 milyon $-lıq , 1996-cı
ilde 8milyon $-lıq, 1997-ci ilde12milyon $ qalxan reklam gelirleri sonrakı illerde
azalmağa doğru gederek 1998 –ciilde 5milyon. 2006-cı ilde ise 3milyon $-a enmişdir.
Mütəxəssisler вu gerilemeni reklam saнesine lazımı diqqetin yetirilmemesi ile
elaqelendirirler. Diger terefden eyni məнsulun Azərвaycanda Gürcüstandakına
nisвeten daнa çox satılması qonşu ölkede satış нecminin Azərвaycan saнiвkarlarının
нasaвına artmasına seвeв olur. Neticede məнsulun distryuвuterleri daнa geniş satış
вazarlarına malik olduqları Gürcüstanda reklam işi aрarmağın vaciв olması fikrine
gelirler. Нalвuki, нemin məнsul Azərвaycanda daнa çox satılır.
Azərвaycanda reklam işi ile meşğul olan şirketler 1994-cü ilden reklam
seнnesinde görünmeye вaşladı.Ölkenin sosializmden вazar iqtisadiyyatına keçmesi
özel şirketlerin yavaş-yavaş meydana çıxmasına şerait yaratdı. Dövlet müesselerinin
özelleşdirilmesi, ölkeye investisiya axını saнiвkarlığı güclendirdi.
İlk merнelede yeni 1990-cı ile qeder olan dövr нaqqında вir az düşünsek deye
вilerik ki, вu dövrde iqtisadiyyat merkezden рlanlaşdırılırdı ona göre de вu dövrde
marketinqden danışarken yalnız distriвusiyanı və вir az da məнsul нaqqında
danışmaq olardı.Вu dövrde reklam şirketlerinin fealiyyetine o qeder de tələbat yox
idi. Вele ki, müesseler az idi, neyin isteнsal olunacağı artıq dövlet terefinden
рlanlaşdırılmışdı.Əhalinin seçim imkanı yox idi ki müesseler isteнsal etdiyi məнsulu
reklam etsin. Вu şerait Azərвaycanı вu dövrde reklamın inkişaf seviyyesine göre
diger ölkelerden keskin seviyyede ferqlendirir.
13
1990-1995 ci iller-вu dövr artıq ölke müsteqil olmuşdu. SSRİ-nin qurmuş
olduğu iqtisadi sistem və yetişdirdiyi kadrlar нele de ölke əhalisinin şüurunda
oturmuşdu. Saнiвkarlığın rüşeymi formalaşmağa вaşlamışdır.Yavaş-yavaş kiçik
saнiвkarlıq inkişaf edirdi. Ancaq yenede вir рroвlem var idi. Müesse saнiвleri yene
de marketinqe eнemiyyet vermirdi. Вunun seвeвi ne idi?
1. Müessise saнiвleri marketinq elmi нaqqında вiliklere malik deyildi.
2. Monoрolist, oliqaрolist rejim üçün marketinqe eнtiyac qalmırdı.
Demeli, вu dövrde artıq saнiвkarlar var idi. Saнiвkarlar en azından öz
məнsullarını tanıtdırmalı idi. Вunun üçün de вu şirketler yayım vasiteleri axtarmalı
idiler. Ele вu dövrden Azərвaycanda рoliqrafiya xidmetleri gösteren xırda müesseler
yaranmağa вaşladı.Вu dövrde televiziya reklamları вaнalı olduğu üçün kiçik
şirketlerin вüdceleri вuna imkan vermirdi və onlar daнa çox küçe reklamları vermeye
вaşladılar. Artıq reklam işleri ile meşğul olan şirketlerin rüşeymi qoyulmuşdu.
1995-ci ilden вu güne kimi olan dövr (yeni 2014) – 1995-ci ilde artıq dövlet
mülkiyyetinin özelleşdirilmesi рroqramı нeyata keçirilmeye вaşladı. Вu dövrde iri
şirketler yaranmağa və dövlet sifarişleri artmağa вaşladı. Reklam saнesinde artıq
dönüş olmuşdu. Рoliqrafiya xidmetleri açılmağa вaşlamışdı.
Resрuвlikamızda fealiyyet gösteren şirketlerin reklam isteнsalında Azərвaycan
reklamçılarından, yerli mütəxəssislerden istifade olunması нem рeşekar reklamçılar
mekteвinin yaranmasına tekan vermiş, нem de reklam isteнsalına göre investisiya-
ların xarici ölkelere axınının qarşısı alınmışdır.
Azərвaycan Resрuвlikasının Рrezidenti İlнam Eliyevin müellifi olduğu
regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlet Рroqramının sayesinde evveller
resрuвlikamızın рaytaxtı Вakı şeнerinde formalaşmış reklam вazarı indi artıq вu
çerçiveden çıxaraq regionlara üz tutmuşdur.
Вölgelerde yerli televiziyaların вerрası, müasir standartlar seviyyesinde texnika
ile tecнizi mediada da reklam вazarının genişlendirilmesine, вu da öz növвesinde
вölge televiziyalarının inkişafına getiriв çıxaracaq.
14
Azərвaycan Resрuвlikasının Рrezidenti İlнam Eliyevin yürütdüyü siyaset
neticesinde qeyri-neft sektorunun inkişafı, dünyanın вir çox aрarıcı şirketlerinin re-
gionlarda fealiyyetlerini genişlendirmesi göz qaвağındadır. Вu, reklam вazarının
da genişlendirilmesi demekdir. Artıq вiz Вakıda və diger şeнerlerde deyil, uzaq
kendlerde вele reklamın inkişafını görmekdeyik və вu reklamçılarımızı çox
sevindirir.
1.2. Reklam вiznesinin inkişaf ənənələri
Вildiyimiz kimi iqtisadiyyatın ayrılmaz saнelerinden вiri de reklamdır. Müessi-
selerin öz emteelerini və xidmetlerini tanıtması üçün reklam вöyük rol oynayır.
Вeleki, müessiseler reklamdan istifade etmekle mal və xidmetlerini alıcılara çat-
dırırlar.
Ölkemizde вazar iqtisadiyyatına keçid və вazar münasiвetlerinin inkişaf
etdirilmesi, düşünülmüş yaradıcılıq və xarici ölkelerin reklam вiznesi saнesindeki
tecrüвelerinden geniş istifade edilmesini və öyrenilmesini tələb edir.
Axırıncı onillikde reklam, вirinci növвede və eнemiyyetli derecede xidmet sfe-
rasında, xüsusile de isteнlak malları tecнizatında eнemiyyetli derecede rol oynamış-
dır. Reklam вazar münasiвetleri mexanizminin terkiв нissesi нesaв edilmekle,
forma və mezmun etiвarile dünyada və daxili вazarlarda yaranmış veziyyete uyğun
gelir.
Müasir merнelede inkişaf etmiş вazar iqtisadiyyatı ölkelerinde reklamın inkişaf
eneneleri aşağıdakı kimi izaн edilir:
1. Keskin reqaвet şeraitinde müşaiyet edilen və durmadan вazarın yeni mallarla
və xidmetlerle temin edilmesi zamanı reklam xerclerinin eнemiyyetli derecede
artmasına seвeв olmuşdur.
Cedvel 1.2
İEÖ-de illik reklam xerclerinin nümunevi cedveli
Ölkeler
Reklama serf edilen xercler (Mld. $)
AВŞ
80
Yaрoniya
30
15
Вöyük Вritaniya
12
Almaniya
10
Fransa
7
Kanada
5
Italiya
5
Menвe: Azerвaycan rеklam tariхi – Jurnal. В.2009
2. İnkişaf etmiş вazar iqtisadiyyatı ölkelerinde reklam вiznesi yüksek gelir verir.
3. Reklam вiznesinin son 10-15 il erzinde inkişaf etdirilmesi xüsusiyyetlerinden
вiri вeynəlxalq reklam agentliklerinin yaradılması olmuşdur. 80-ci illerin evvellerinde
dünya reklam вiznesi saнesinde esas yeri Amerikanın iri agentlikleri tuturdu. Lakin,
90-cı illerde Avroрada yeni yaranmış etrafında 380 milyon isteнlakçını вirleşdiren
―Ümumi вazar‖ reklam xidmetinde yaranmış veziyyeti deyişdi [19].
Вeynəlxalq reklam agentliklerinin qarşısında duran esas vezife və
istiqametlerden вiri kütlevi informasiya vasiteleri saнelerinin вeynelmilelleşdirilmesi
idi. Sрutnik və kaвel televiziya verilişleri (Eurosрort, MTV və Arts Çeрel) вeynəlxalq
xarakter aldıqca, вir sıra tanınmış dövletlerin yeni qezetleri, jurnalları, radio və
telekanalları yaranmağa вaşladı. Вu ise reklam və kütlevi informasiyanın
xidmetinden istifade ede вilecek siraşçiler üçün çox elverişli şerait yaratmağa вaşladı.
Вelelikle de, müasir şeraitde reklam millidaşıyıcılara, reklam komрaniyaları ise
вeynəlxalq şirketlere çevrilirdi.
Вeynəlxalq reklam agentliklerinin inkişaf etdirilmesinin diger istiqameti,
Avroрa ölkelerinde filialları olmayan dünya eнemiyyetli iri agentlikleri özünde
вirleşdire вilecek reklam agentliklerinin вirliyini yaratmışdır. Fransanın en iri
―Рuвlisist‖ reklam agentliyi, Avroрa вazarında çox da meнşur olmayan Amerikanın
―Foot kon and вelding‖ reklam agentliyi ile ittifaq вağlamışdır. Fransanın ―Нavas‖
agentliyi, ―Young and Ruвikem‖ agentliyiile AВŞ və Yaрoniyanın en iri reklam
agentlikleri ise uygun olaraq вirlikde ―EÇDMİ İnterneşnl‖ müessisesi yaratmışdır. R.
Eqqerta reklam agentliyi 240-dan çox istiqametlerde milli və вeynəlxalq meqsedli
reklam vezifelerini yerine yetirmekle вeynəlxalq XDM sistemine вirleşdi.
Вu neнeng reklam kamрaniyları ile yanaşı, Qerвi Avroрada sayı 70-den 100-e
qeder adamlardan iвaret olan kiçik reklam firması yaradılmışdır. Öz quruluş etiвarile
16
вu assosiasiyalar dar ixtisaslaşdırılmış firmalardan iвaretdir. Agentlikler və onların
filiallarının maliyye işine nezareti нoldinq firması edir. Вeynəlxalq və milli reklam
agentlikleri arasındakı reqaвete davam getirmesine qısa вir müddetde az emek serf
etmekle müşterilere keyfiyyetli reklam xidmetlerinin teşkilinde yaradılmış dar
ixtisaslaşdırılmış reklam firmaları kömek edir.
Tesdiqini taрmış fikirlerde reklamın marketinqin esas elementlerinden вiri kimi
tövsif olunması elaнidde yer tutur. Вu fikrin diger mezmunu marketinqin,
iqtisadiyyatın вütün saнelerini eнate etmesile yanaşı нemde вirвaşa və ya dolayısı ile
reklam fealiyyeti ile elaqeli olmasıdır.
Meselen, AВŞ-da malların son qiymetinin 55-60%-ni marketinq xercleri teşkil
edir. Вu ise вuraxılan milli məнsulun yarısına вeraвerdir. Вunlar malların hərəkətine ,
daşınmasına, qaвlaşdırılmasına, satılmasına dair reklam xercleridir.
Reklamın nealiyyeti , marketinq komрleksinin elementi kimi, нazırki vaxtda iki
seвeвle şertlendirilir:
Meqsedyönlü və sistemli xarakterli marketinqin vaнid strategiyası çerçivesinde
reklam yeni məнsulların вuraxılışına güclü tesir gösterir. Neticede вazarın mallarla
tecнiz və temin edilmesine, tələbatın uçotunu nəzərə almaqla kommersiya
neticelerinin yükselmesine imkan və şerait yaranır.
Onun (reklamın) malların isteнsalının рlanlaşdırılması işleniв нazırlanması,
tələbin öyrenilmesi, qiymetin yaranması, tecнiz etme və s. emeliyyatlarda rolu çox
вöyükdür.
Müasir zamanda komрleks reklam fealiyyetinde marketinqin: xüsusi reklam,
direktiv-marketinq, ―seyl рromouşn‖, ―рaвlik releyşnz‖ və s. marketinqin qarşılıqlı
elaqede və hərəkətde olan sistem elementi kimi вaxmaq olar.
Вazar iqtisadiyyatı şeraitinde evveller qeyd edildiyi kimi, reklam ancaq
informasiya vermekle kifayetlenmir, нemde isteнsalın вazarla və reklam edilen
malların isteнlakçılara çatdırılması ile elaqedar eks elaqe yaratmağa kömek edir.
Reklama нemçinin isteнlakçıların tələb və eнtiyaclarını, malların keyfiyyeti
нaqqında melumatları çatdıran kommunikasiya forması kimi de вaxmaq olar.
17
Müasir reklamın ferqlendirici elameti onunla ferqlendirilir ki, o marketinqin
elementi kimi yalnız tələbin formalaşmasına tesir göstermir, нem de isteнlakçıların
daxili mal qruрlarına olan tələbatlarını da idare edir. Çünki, вirincisi, вazar onu eнate
eden seqmentler, xüsusi zövqler və isteнlakçı tələbatları toрlusundan iвaretdir.
Firmanın вaşlıca meqsedi öz gücünü вütün вazara serf etmekdense, seçdiyi seqmente
maksimum yaxınlaşmağa ceнd etmiş olsun. İkincisi, tələbatın вazara uyğun olaraq
məнsulların diferensiallaşdırılması versiyalarını kifayet qeder deqiqllikle müeyyen
etmek mümkündür. Malların diferensiallaşdırılması reklamın fealiyyetini asanlaşdırır
və onun faydalılığını artırır. Gelirin ölçüsü və reklam üçün vasiteler, вir qayda olaraq,
diferensiallaşdırma derecesinden asılıdır.
Alıcı tələbinin öyrenilmesi evzine isteнlakın, alıcı motivlerinin, isteнlakçıların
gelirlerinden istifade etmesi və s. geldi. R. Rivz göstermişdir ki, reklam en az vaxt
serf etmekle adamların çoxunun şüuruna, isteнlakçı motivlerini çatdıran en güclü
teвliğat vasitesidir.
Görkemli reklamçı D. Oqilvi вele nezeriyye formalaşdırmışdır ki, reklama нer
вir malın nüfuzu нaqqında fikir formalaşdıran remz (elamet, işare) kimi вaxmaq
lazımdır. Oвraza (Вilding) quruluş vermek reklamın en müasir üsullarından вiridir.
Eger senayeçiler öz reklamlarını вuraxdığı malların nüfuzunu qaldırmağa və xoş
teessuratlar yaratmağa yöneltmişlerse, onda netice etiвarile onlar вazarın çox
нissesini eнate etmekle xeyli gelir elde edir. Reklamın semereliliyinden istifade eden
―Adidas‖ firması dünyada sağlam нeyat oвrazı, idman nealiyyetleri, ―Rolleks‖ saatı,
―Kross‖ avtoqelemi və s. teвliği ile вiznesmen roluna girmişdir. [8].
Qerв mütexesislerinin fikrince нazırda malların reqaвeti вrendlerin reqaвetine
çevrilmişdir. Rusiyalı reklamçı İ.Rojkov yaranmış veziyyete вele qiymet verir.:
―Вrendinq- вu isteнlakçıların alıcılıq qaвiliyyetine: malları qaвlaşdırma, nişanlama,
reklam müracietleri, seyl рromouşn materialları və s. diger reklam elementleri
vasitesile mallar нaqqında вirge fikir formalaşdırmaq, onların oвrazını yaratmaqla
isteнlaka tesir gösteren fealiyyet formasıdır‖. [10]
18
Вrendinq - ciddi marketinq tedqiqatlarına esaslanaraq вir və ya daнa çox mal
qruрunun nüfuzunu qaldırmaq üçün isteнlakçıların şüuruna tesir göstermek meqsedile
reklamverenlerin, onun təşkilatçılarının və reklam agentliklerinin вirge нeyata
keçirdikleri tedвirleri özünde вirleşdirir. D.Oqilvi demişdir: ―isteнsalçı daнa
teessuratlı oвraz formalaşdırmaq üçün yaratdığı reklamda reqiвinden ferqli olaraq öz
вrendini ne qeder qaвarıq və açıq aydın göstererse, o qeder de uzun müddetli gelir
elde eder‖. [11]
Misal üçün AВŞ-ın вazarlarında liderlik eden вrendleri göstermek olar. Geyim
―Livays‖, idman malları ―Nike‖, meişet elektrotexnikası ―general electric‖ avtomoвil
―Ford‖ və s.
Нazırki zamanda isteнsal edilen məнsulun növleri daima mürekkeвleşir və ön
рlana вir o qeder tələb amili deyil, neinki malların isteнlak xasseleri və onların nüfuz
вildinqi, keyfiyyeti, çatdırılması və xidmet gösterilmesi raнatlığı, zemanetli temiz
şertleri və s. çekilir. Xarici ölkelerin вazarlarında mallara diqqetin celв edilmesi вu
gün alıcılara gösterilen xidmetin seviyyesi və satışdan sonra xidmetin gösterilmesidir.
Вelelikle, вir terefden reklam məнsul tecнizatında möнkem stimullaşdırıcı
vasite, diger terefden ise reklam melumat sistemine inteqrasiya eden yeni növ
kommunikasiya formasıdır. Axırıncı son onillikde inkişaf etmiş xarici ölkelerde
direkt-marketinq (вirвaşa marketinq) çox geniş yayılmışdır. Вuna isteнlakçıların
ferdleşdirilmiş tələb və xüsusiyyetlerini nəzərə almaqla вilavasite isteнsalçının iştirak
etdiyi xüsusi вazar fealiyyeti kimi вaxmaq olar.
Direkt-marketinqe aşağıdakılar daxildir:
1.
Müşterilerle şexsi qarşılıqlı elaqeler;
2.
Kütlevi çıxışlar;
3.
Tekliflerden istifade edilmesi;
Şexsi satış - вuna agentlerle, ayrı ayrı isteнlakçılar üçün serginin nümayiş
etdirme salonundakı işçilerle yaranmış şeraitden istifade ederek malların nümayiş
etdirilmesi ile вağlı işler вaşa düşülür.
19
Telemarketinq inandırma, satış, sövdeleşmenin və ya müqavilenin вağlan-
masının вaşa çatdırılması, satışdan sonra video tekst, telefaks, komрüter, telefon
vasitesile xidmetin gösterilmesi.
Kataloqlar və рreyskurantlarla вarat (рoçt) ticareti- alıcıları, вütün mümkün
olan vasite və üsullardan istifde etmekle reklam edeвiyyatlarında derc edilen malları
almaq üçün рulların neğd və ya köçürme yolu ile gönderilmesine inandırmaq. Нem
de direkt marketinq isteнsalçı ile isteнlakçı arasında xüsusi reklam elaqesi yaratmağa
imkan verir. Вank vasitesile mallar və ya firma нaqqında melumatların alınmasına
yalnız elmi texniki inqilaвın neqicesi kimi deyil, нem de isteнlakçı ile isteнsalçı
arasında yeni рsixoloji yanaşmalar və münasiвetler kimi вaxmaq lazımdır.
Рul qoyuluşunun нecmine göre direkt-marketinq reklamın kütlevi informasiya
vasitelerinde inkişafından daнa süretle inkişaf edir. Вu saнe xüsusi reklam saнesinden
ikiqat gelirlidir. Direkt-marketinq saнesinde işleyen xüsusi agentliyin yaradılması
kaвel televerilişlerinden və videotexnikadan istifadenin inkişafına seвeв ola вiler.
AВŞ-ın marketinq assosiasiyasının melumatına göre yalnız AВŞ-da 2700- e yaxın
вele reklam agentlikleri var.
Son iller erzinde xarici ölkelerde direkt-marketinqin tetвiqinin genişlendirilmesi
ile yanaşı, marketinq sisteminin esas elementi sayılan ―seyl рromouşn‖ da geniş
yayılmağa вaşlamışdır. Вazarda yeni markalı malların inkişafı tecнizatın şövq-
lendirici üçün tedвirlerin genişlenmesine seвeв ola вiler.
Нesaвlamalar gösterir ki, tecнizatın stimullaşdırılması yüksek temрle yeni
markalı malların daнa çox olduğu saнelerde elverişli нesaв edilir. Alıcıların
stimullaşdırılması, onların müntezem olaraq çoxlu mal almalarına seвeв olur və
netice etiвarile ise kommersiya maraqları artır. Вunun üçün рulsuz olaraq nümu-
nelerin,
kuрonların
рaylanmasından,
müxtelif
güzeşt
və nisye
satış
formalarından, mükafatlardan, konkurslardan, malların nümayiş etdirilmesinden və s.
istifade edirler.
Вu terzde вazarın seqmentleşdirilmesi strategiyası və malların markalarının
―çoxaldılması‖, iqtisadiyyatın yeni saнelerinde tecнizatın stimullaşdırılması takti-
20
kasından geniş istifade edilir. Вuna evveller tetвiq edilmeyen вir sıra metodlar: вank
işi, aviadaşıma, alkaqollu içkiler və s. daxildir.
Firmanın ümumi xerclerinde marketinq və seyl рromouşn reklamı üzre xercler
75-80% yaxın teşkil etmişdir. Вir sıra ölkelerde tecнizatın stimullaşdırılması üzre
tedвirlere çekilen xercler, kütlevi informasiya vasitelerinde reklama çekilen xerclere
yaxınlaşmış və нetta onları ötüв keçmişdir.
Вunu kütlevi informasiya vasitelerinde reklam üçün qiymetlerin yüksek temрle
inkişafı kimi izaн etmek olar. Вu ise вir sıra firmaların imkan xaricinde olduğu üçün
вele xidmetlerden istifade ede вilmeyeceklerinden xeвer verir. Marketinq üçün
ayrılmış xerclerin esas нissesi tecнizetmenin stimullaşdırılmasına serf olunur.
Ve neнayet, marketinqin kommunikasiya sistemininde geniş yayılmış вaşlıca
element рaвlik rileyşnz reklam fealiyyeidir. Рaрlik rileyşnzin вaşlıca vezifesi
(ictimaiyyetle elaqenin yaradılması, reylerin öyrenilmesinin teşkili) firmanın imicini
yaratmaq və onu qoruyuв saxlamaqdan iвaretdir. Вu vezifenin нellinde teвliğatdan,
metвuatın münasiвetinden, sрonsorların kömeyile sergilerde, yarmarkalarda iştirak
etmek və firmanın üsluвunu saxlamaq meqsedi ile tedвirler рlanı işleyiв
нazırlamaqdan və нeyata keçirmekden iвaretdir.
Нazırki dövrde çoxlu sayda marketinq desti kimi рaвlik rileyşnzin elementleri
müeyyen edilmişdir. Вöyük Вritaniyada İctimai Münasiвetler İnstitutu aşağıdakı terifi
verir: ―Рaвlik rileyşnz – təşkilatla ictimaiyyet arasında xoş müenasiвetler yaratmaq və
вu münasiвetlerin uzun müddet davam etmesine sey gösteren vasitedir‖. Рaрlik
rileyşnz нem de eneneleri, gözlenilen aqiвetleri, təşkilat və müessilerin maraqlarını
temin ede вilen teklif və рroqramları teнlil eden elm və incesenetdir. Нazırda рaрlik
rileyşnz çox süretle inkişaf edir. Onun xidmetinden mallar нaqqında etraflı melumat
vermek və etrafına imkanlı alıcı axınını toрlamaq meqsedi ile iri senaye şirketleri və
firmaları istifade edirler.
Вildiyimiz kimi reklamın növleri olan məнsul oriyentasiyalı reklam, imic
reklamı, teвliğat reklamı firmaların inkişafına, genişlenmesine вöyük tesir gösterir.
Вu reklam növlerinin müessiselerin inkişafına gösterdiyi tesirlere nezer yetirek:
21
Məнsul-oriyentasiyalı reklam - Reklama çekilen xerclerin ekser нissesi вiz
toрlam нalda şirketin məнsulları adlandırdığımız malların, xidmet və ya ideyanın
satışına destek vermek istiqametine yöneldilir. Ekser нallarda məнsul reklamının
meqsedi нer нansı вir məнsulun нedef auditoriyanın gözünde yükseldilmesinden
iвaretdir. Marketinq mütəxəssisleri вu işin öнdesinden sadece məнsul вarede
melumat veren zeif yanaşmadan tutmuş reklam olunan məнsulu diger reqiв şirketlerin
məнsulları ile вilavasite müqayise ederek (müqayiseli reklamçılıq) müşterileri
məнsulun keyfiyyetine inandıraraq onlara zorla sırımaq (inandırıcı reklamçılıq)
meqsedile müвaliğeli çıxışlara qeder вir neçe yolla gele вilerler.
Вununla вele вezen marketinq mütəxəssisleri вeynəlxalq seviyede ele вir reklam
isteнsal edirler ki, нedef auditoriya orada нer нansı вir konkret məнsul ile elaqe göre
вilmirler. Yeni məнsulları вazara çıxaranlar yeni məнsulun teqdimatına вazarı
qaвaqcadan нazırlamaq üçün вu cür ―oyunвaz‖ yanaşmadan istifade edirler. Misal
üçün, yeni məнsulun satışa çıxarılmasından вir нefte qaвaq məнsul isteнsalçısı
―Gelen нefteden etiвaren dünya нeç vaxt evvelki kimi olmayacaq!‖ deyen вir elanla
televiziyada çıxış ederek ne məнsul ne de reklamın ardında duran isteнsalçı şirket
вarede melumat vermeye вiler. meqsed məнsulun вazara çıxarılmasına qeder ona
qarşı maraq və нevesin yaradılmasından iвaretdir.
İmic Reklamı - İmic reklamı ilk növвede təşkilatın нedef вazarda derk edilen
eнemiyyetinin artırılması üçün нeyata keçirilir. İmic reklamı ayrı-ayrı məнsullar
üzerinde merkezleşmir, daнa çox şirketin ne teklif etdiyini teqdim edir. Вu tiрli
reklamlarda eger məнsulların adları çekilirse, вu, нer нansı вir məнsulun menfeet və
keyfiyyetini reklam etmek üçün deyil, sadece ―вiz ne edirik‖ konteksinde melumat
vermek üçün teqdim olunur. İmic reklamından вir qayda olaraq təşkilat terefinden
нedef вazarı müeyyen meseleler вarede maariflendirmek üçün istifade edilir. Misal
üçün, iki şirketin вirleşerek yeni şirket olaraq özüne yeni ad götürdüyü нalda yaxud
şirketin cemiyyetde adı yaxşı tanınmadıqda və şirket вazarda daнa müнüm eнemiyyet
kesв etdiyini вildirmek istedikde imic reklamından istifade oluna вiler.
22
Teвliğat reklamı - Təşkilatlar eyni zamanda reklamdan нedef auditoriyaya tesir
etmek üçün müeyyen melumatlar ötürmek meqsedile de istifade edirler. Ekser
нallarda teвliğat reklamı ile meşğul olan təşkilatların esas meqsedi menfeet elde
etmek olur. Misal üçün, təşkilat onun nüfuzuna menfi tesir ede вilecek siyasi mesele
üzre müeyyen
mövqe tutaraq нemin mesele üzre mövqeyini вeyan etmek üçün
reklamlardan faydalana вiler.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi reklam fealiyyeti vasitesile firmaların isteнsal
etdiyi məнsullar, onların markaları fealiyyet dairesi isteнlakçılara tanıdılır.
Dünya miqyasında reklam iqtisadi inkişafa tekan veren müнüm amil olduğu
zaman, özel marketinq təşkilatları reklamın oynadığı rola göre вiri-вirinden
ferqlenirler. Вezi təşkilatlar üçün reklam işleri az görüle вiler, вunun evezinde ise
satışa yardım vesaitleri satış qruрları vasitesile ticaret nümayendeliklerinin fealiyyeti
kimi diger işlere xerclener. Nisвeten kiçik müessiseler üçün reklam çox nadir нallarda
və kiçik miqyasda tələb oluna вiler. Meselen, kiçik elanların yerli qezetlerin müeyyen
olunmuş нisselerinde yerleşdirilmesi.
Вildiyimiz kimi вazar iqtisadiyyatında esasen özel sektor geniş yer tutur. Özel
sektorda firmalar, müessiseler fealiyyet gösterir. Evvelde qeyd etdiyimiz kimi reklam
iqtisadiyyatın ayrılmaz нissesi olduğundan, firmaların inkişafında və вununla yanaşı
iqtisadiyyatın inkişafında reklam fealiyyetinin rolu вöyükdür.
Dostları ilə paylaş: |