(radix unguis),
tanasi
(corpus
unguis)
va timoq o'midan tashqarida joylashgan erkin chekkasi
(margo)
tafovut qilinadi. Timoqni ildizi va yon tomonidan chegaialagan teri burmalar
timoq bolishlari
(vallum unguis)
deyiladi.
Teri hosilalari
Ter bezlari
(glandulae sudoriferae)
oddiy naysimon bez bo'lib, dermani
chuqur qavatida yotadi. Ulaming uzun chiqaruv nayi teri yuzasiga ter teshigi
bo'lib ochiladi. Ter bezlari terida bir xil tarqalmagan. Ular qo'ltiq osti, chov
sohalari, qo'l va oyoq kaftida ko'p bo'lsa,
glans penis
va labjiyaklarida bo'lmaydi.
Ter bezlari suyuqlik bilan biiga turli modda almashinuvida hosil bo'lgan
moddalami ajratadi va termoregulatsiyada katta ahamiyatga ega.
Moy bezlari
(glandulae sebaceae)
tuzilishi jihatidan oddiy alveolyar
bezlar turkumiga kirib so'rgichsimon va to‘r qavat chegarasida yotadi. Ulaming
naylari soch qopchasiga ochiladi. Qo‘l va oyoq kaftida moy bezlari yo‘q.
Sut bezi
(glandula mammaria)
juft a’zo bo'lib, ter bezlarida takomil
etgan sut ishlab chiqarishiga moslashgan. U III-VI qovurga sohasida katta
ko'krak mushagini ustida joylashgan. Bezning o'rta qismida so'rg'ichi
(papffla
mammaria)
bo'lib, uchida 10-15 ta sut naychalari
(ductus lactiferi)
bo'ladi.
So'rg'ich atrofidagi soha so'rgich yoni doirasida
(areola mammae)
va
so'rg'ichda pigment ko'p bo'ladi. Sut bezining tanasi 15-20 tabo'laklardan
(lobi glandulae mammariae)
iborat bo'lib, ular o'zaro yumshoq tolali
biriktiruvchi to'qima va yog' to'qimasi bilan ajralgan. Bulami sut bezini
ko'taruvchi boylam
(lig. suspensoria mammaria)
deb ataladi. Bez bo'laklari
murakkab alveolyar bez tuzilishiga ega bo'lib, so'ig'ichga nisbatan radiar
joylashgan. Ulaming chiqaruv nayi sut bezi so'rg'ichi uchiga ochiladi.
Yangi tug'ilgan qiz bolaning sut bezi uncha takomiJ etmagan bo'ladi. U
qiz bola balqg'alga yetgan davrida kattalashadi. Homiladoriik davrida bez to'qimasi
o'sib takomillashadi.
Hid sezish a’zosi
Hid sezish a’zosi
(organum olfactus)
bumn bo'shlig'ining yuqori qismida
yuqori bumn chig'anog'i va bumn to'sig'ining o'rta qismi shilliq pardasida
(regio olfactoria)
joylashgan alohida sezuvchi hujayralardan iborat. Bu sohani
yuzasi 480 mm2 bo'lib, hidlov hujayralarining soni 160 millionga yaqin,
ular hidlov va qo'llab turuvchi hujayralarga bo'linadi. Hidlov hujayralari
ko'p sonli kiprikchalar bilan qoplangan bo'lib, ular uni havo bilan
uchrashadigan yuzasini ko'paytirib turadi va umumiy yuzasi 5-7 m2 yetadi.
Bu hujayralarining markaziy o'simtalari 15-20 hidlov nervlari
(nn.olfactorii)
ni hosil qiladi. Hidlov nervi g'alvir suyakning ilma-teshik plastinkasidan
o'tib kalla ichiga kiradi va hidlov so'g'onida tugaydi. Hidlov so'g'onida joylashgan
II neyron o'simtalari hidlov yo'lini hosil qilib, hidlov uchburchagi oldingi
ilma-teshik plastinkada tugaydi. Bu erdan uchinchi neyron hid sezish markaziga
(gyrus parahyppocampalis va uncus)
boradi.
Odamda hid bilish a’zosi homila hayotining 4 haftasida juft hid bilish
chuqurchasini qoplagan ektodermadan juft kengayma shaklida paydo bo'ladi.
boshning taraqqiyoti bilan birga, hid bilish chuqurchasi chuqurlashib burun
bo'shlig'ini hosil qilishda ishtirok etadi. Hid bilish a’zosi kurtagi bumn
bo'shlig'i shilliq pardasiga o'sib kiradi.
Ta’m bilish a’zosi
Ta’m bilish a’zosi
(organum gustus)
til so'rg'ichlarida, tanglay, tomoq
va hiqildoq usti tog'ayi shilliq pardalarda joylashgan 2000 ga yaqin ta’m
bilish piyozchalaridan iborat. Ta’m bilish piyozchalari ko'tarma bilan o'ralgan
so‘rg‘ichlarda hom ila hayotining uchinchi oyida paydo bo'la boshlaydi. U lar
takom illashm agan epiteliydan unga til-yutqun nervi tolalari o'sib kirishi
ta ’sirida rivojlanadi. Dastlab piyozchalar juda ko'p bo'ladi. Yangi tug'ilgan
chaqaloq zam burug'sim on so'rg'ichida jud a ko'p piyozchalar bo'lib, keyin
yo'qolib ketadi. K atta odam larda tam bilish piyozchalarining k o 'p qismi
ko'tarm a bilan o'ralgan, baigsimon so'ig'ichlarda, kam qismi zamburug'simon
so'ig 'ich lard a joylashgan. T a’m bilish piyozchalari shilliq parda yuzasiga
teshikchalar bilan ochiladi, ulardan tam bilish hujayralarining o'sim talari
chiqib turadi. Tilning oldingi 2/3 qismidan tam bilish yuz nervining nog'ora
tori tolalari, orqa 1/3 qismi tanglay va tom oq shilliq pardasidan esa til-
yutqin nervi tolalari, hiqildoq usti tog'ayi shilliq pardasidan adashgan nerv
tolalari qabul qilib oladi. Ulam ing markaziy tolalari shu nervning sezuvchi
o'zaklarida tugaydi. Bu o'zaklar hujayralari aksonlari ko'ruv bo'rtig'iga yo'naladi
Bu soha hujayralaridan boshlangan uchinchi neyron paragippokom pal
pushtaning ilm oq sohasidagi po'stloq markaziga boradi.
KIRISH.
.3
ANATOMIYANI 0 ‘RGANISH USULLARI..........................................................4
Anatomiya fanining qisqacha taibri............................................................................. 4
Yoshga doir anatomiyani o'rganish tarfad................................................................... 8
Yosh davriari............................................................................................................... 9
Sathlar haqida tushuncha va anatomik nomlanish.................................................... 10
Odam organizmining tuzilishi...................................................................................10
A’zo va a’zolar tizimi........................................................................................... ......12
Homila taraqqiyoti haqida tushuncha....................................................................... 14
XUSUSIY QISM
TAYANCH-HARAKAT A’ZOLARI TIZIM I
OSTEOLOGIYA - SUYAKLAR HAQIDAGI BILIM
Umumiy ma’lumotlar............................................................................................... 15
Suyaklar tasnifi............................................................................................ ............. 15
Suyaklaming rivojlanishi........................................................................................... 19
Tana skeleti................................................................................................................20
Umurtqalar................................................................................................................ 20
Bo'yin umurtqalari.................................................................................................... 21
Ko‘krak umurtqalari..................................................................................................22
Bel umurtqalari........................................................................................................ .23
Dumg'aza umurtqalari...............................................................................................24
Umurtqalaming rivojlanishi va bolalardagi xususiyatlari.........................................25
To‘sh suyagi............................................................................................................... 27
Qovurg'alar................................................................................................................ 28
Qo'l skeleti............................................................................................ .................... 29
Qo‘l skeletining rivojlanishi................................................................................. ..... 29
Qo'l suyaklari.............................................................................................................30
Yelka kamari suyaklari...............................................................................................30
Kurak suyagi.............................................................................................................. 31
Qo'lning erkin qismi suyaklari.......................................................................... ...... 33
Bilak suyaklari........................................................................................................ . 35
Tirsak suyagi.............................................................................................................. 35
Bilak suyagi...........................................................;....................................................36
Qo‘l panjasi suyaklari.................................................................................................38
Barmoq suyaklari....................................................................................................... 39
Oyoq suyaklari........................................................................................................... 40
Oyoq suyaklarining rivojlanishi....:........................................................ ....................40
Oyoq kamari suyaklari............................................................................................... 40
Oyoqning erkin qismi suyaklari..................................................................................43
Oyoq panjasi suyaklari.................................................................................. ..........48
BOSH SKELETI
Kalla suyaklarining taraqqiyoti................................................................................... 52
Kallaning miya qismi suyaklari.................................................................................. 53
Ensa suyagi................................................................................................................54
Tepa suyagi................................................................................................................ 55
Peshona suyagi........................................................................................................... 56
G ’alviisimon suyak....................................................................................................58
Ponasimon suyak...................................................................................................... 58
Chakka suyagi............................................................................................................ 61
Chakka suyagi ichidagi kanallar................................................................................ 63
Kallaning yuz qismi suyaklari....................................................................................64
Yuqori jag‘................................................................................................................. 64
Tanglay suyagi............................................................................................................67
Pastki jag‘ suyagi........................................................................................................68
Butun kalla.................................................................................................................70
Kallaning yuz qismi................................................................................................... 73
Chaqaloq kallasi.........................................................................................................77
SUYAKLARNING 0 ‘ZAR0 BIRLASHUVI - SYNDESMOLOGIA
Umumiy ma’lumotlar............................................................................................... 79
Bo‘g‘imlaming tasniflanishi...................................................................................... 81
Birlashmalaming taraqqiyoti va yoshga qarab o'zgarishi..........................................83
Kalla suyaklarining birlashuvi.................................................................................... 84
Tana suyaklarining birlashuvi umurtqalaming birlashuvi........................................ 85
Dumg'azaning dum suyagi bilan birlashuvi...............................................................87
Umurtqa pog'onasining kalla suyagi bilan birlashuvi............................................... 87
Umurtqa pog'onasi....................................................................................................88
Qovurg'alaming umurtqa va to'sh suyagi bilan birlashuvi....................................... 89
Qo'l suyaklarining biriashishi, yelka kamari suyaklarining biriashishi................. 91
Qo'lning erkin qismi suyaklarining birlashuvi.......................................................... 92
Yelka bo'g'imi............................................................................................................92
Tiisak bo'g'imi...........................................................................................................93
Bilak suyaklarining o'zaro birlashuvi........................................................................ 95
Bilak-kaft usti bo'g'imi va qo'l panjasi suyaklarining o'zaro birlashuvi..............95
Oyoq suyaklarining birlashuvi................................................................................... 99
Oyoq kamari suyaklarining birlashuvi....................................................................... 99
Butun chanoq..........................................................................................................100
Oyoqning erkin qismi suyaklarining birlashuvi.......................................................102
Chanoq-son bo'g'imi.............................................................................................. 102
Tizza bo'g'imi.......................................................................................................... 104
Boldir suyaklarining o'zaro birlashuvi.................................................................... 106
Oyoq panjasi suyaklarining boldir suyaklari bilan va o'zaro birlashuvi.............106
MUSHAKLAR HAQIDAGI ILM - MIOLOGIA
Umumiy ma’lumotlar............................................................................................. 111
MushakJaming tuzilishi........................................................................................... I ll
Mushaklaming tasniflanishi.....................................................................................112
Mushaklaming yordamchi apparatlari....................................................................113
Mushaklar taraqqiyoti..............................................................................................114
Mushaklaming ishi.................................................................................................. 115
Xususiy miologia................................................................................................... ...116
Ko'krak mushaklari va fassiyalari............................................................................. 116
Ko'krak qafasining xususiy (autoxton) mushaklari................................................ 117
Diafragma................................................................................................................ 118
Ko'krak fassiyalari....................................................................................................119
Qorin mushaklari va fassiyalari................................................................................ 119
Qorinning yon devori mushaklari........................................................................... 119
Qorinning old devori mushaklari............................................................................ 121
Qorinning orqa devori mushagi............................... y............................................ 121
Qorin fassiyalari.......................................................................................................121
Qorinning oq chizig'i.............................................................................................. 122
Qorin to'g'ri mushagining qini............................................................................... 122
Chov kanali..............................................................................................................123
Orqa mushaklari va fassiyalari..................................................................................123
Orqaning yuza mushaklari...................................................................................... 123
Orqaning chuqur mushaklari..................................................................................125
Orqa fassiyalari........................................................................................................ 127
Qo'l mushaklari va fassiyalari.................................................................................. 127
Qo'lning erkin qismi mushaklari............................................................................. 129
Yelka mushaklari.....................................................................................................129
Bilak mushaklari......................................................................................................130
Bilakning oldingi guruh mushaklari........................................................................130
Bilakning orqa guruh mushaklari............................................................................ 132
Yuza qavat mushaklari.............................................................................................132
Qo'l panjasi mushaklari........................................................................................... 134
Bosh barmoq tepaligi mushaklari........................................................................... 134
Jimjiloq tepaligi mushaklari..................................................................................... 135
Kaftning o'rta guruh mushaklari............................................................................. 135
Qo'l fassiyalari va qo'lning pay qinlari.....................................................................136
Qo‘1 topografiyiasi................................................................................................... 137
Oyoq mushaklari..................................................................................................... 138
Chanoq mushaklari..................................................................................................138
Chanoqning ichki yuzasidagi mushaklar................................................................ 139
Chanoqning tashqi yuzasidagi mushaklar...............................................................139
Son mushaklari........................................................................................................141
Sonning oldingi guruh mushaklari.......................................................................... 141
Sonning orqa guruh mushaklari.............................................................................. 142
Sonning medial guruh mushaklari.......................................................................... 143
Boldir mushaklari....................................................................................................144
Boldirning oldingi guruh mushaklari...................................................................... 144
Boldirning orqa guruh mushaklari........................................................................... 145
Boldirning lateral guruh mushaklari........................................................................ 146
Oyoq panjasining mushaklari.................................................................................. 147
Oyoq panjasining ustki (dorsal) mushaklari...........................................................147
Oyoq panjasining ostki (kaft) mushaklari............................................................... 147
Oyoq kaftining medial guruh mushaklari................................................................ 147
Oyoq kaftining lateral guruh mushaklari.................................................................148
O'rta guruh mushaklari............................................................................................148
Oyoq fassiyalari........................................................................................................149
Oyoq topografiyasi.................................................................................................. 151
Bo'yin mushaklari.................................................................................................... 153
Bo'yinning yuza mushaklari.................................................................................... 153
O'rta qavat mushaklari............................................................................................. 153
Til osti suyagidan yuqorida joylashgan mushaklar.................................................. 154
Til osti suyagi ostidagi mushaklar............................................................................154
Bo'yinning chuqur guruh mushaklari..................................................................... 155
Lateral guruh mushaklari.................................... .................................................... 155
Medial guruh mushaklari.........................................................................................156
Bo'yin fassiyalari...................................................................................................... 157
Bo'yin topografiyasi.................................................................................................158
Bosh mushaklari va fassiyalari..................................................................................160
Ko'z yorig'ini o'ragan mushaklar............................................................................160
Burun teshigini o'ragan mushaklar..........................................................................161
Og'iz tirqishini o'ragan mushaklar.......................................................................... 161
Quloq suprasi mushaklari........................................................................................ 162
Chaynov mushaklari................................................................................................163
Bosh fassiyalari........................................................................................................ 164
ICHKI A’ZOLAR HAQIDAGI ILM
Umumiy ma’lumotlar............................................................................................. 165
Hazm a’zolari tizimi................................................................................................ 166
Hazm a’zolari devorining tuzilishi.......................................................................... 166
Hazm a’zolari bezlari...............................................................................................167
Hazm a’zolarining taraqqiyoti................................................................................. 167
Birlamchi ichak nayining boshlang'ich qismidan rivojlanuvchi a’zolar...........168
Og'iz bo'shlig'i........................................................................................................ 168
Xususiy og'iz bo'shlig'i.............................................................................................169
Tanglay....................................................................................................................169
Tishlar...................................................................................................................... 171
HI.............................................................................................................................174
Tilning skelet mushaklari......................................................................................... 176
Og'iz bo'shlig'i bezlari............................................................................................. 177
Halqum................................................................................................................... 178
Qizilo'ngach.............................................................................................................181
Me’da.......................................................................................................................183
Ichaklar taraqqiyoti................................................................................................. 186
Ingichka ichak.........................................................................................................187
Yo'g'on ichak............ .............................................................................................. 190
Jigar.........................................................................................................................196
O't pufagi................................................................................................................. 200
Me’da osti bezi.........................................................................................................201
Qorinparda...............................................................................................................202
NAFAS A’ZOLARI TIZIMI
Nafas a’zolarining taraqqiyoti..................................................................................207
Burun....................................................................................................................... 208
Hiqildoq................................................................................................................... 211
Traxeya.....................................................................................................................217
Bosh bronx...............................................................................................................218
0 ‘pka........................................................................................................................220
Plevra....................................................................................................................... 222
Ko'ks oralig'i........................................................................................................... 224
SIYDIK VA TANOSIL APPARATI
Siydik ajratish a’zolarining rivojlanishi.................................................................... 225
Buyrak...................................................................................................................... 226
Siydik yo'li............................................................................................................... 231
Qovuq (siydik pufagi)............................................................................................... 232
Erkaklaming siydik chiqaruv nayi............................................................................ 234
Jinsiy a’zolar tizimi.................................................................................................. 235
Jinsiy a’zolaming taraqqiyoti....................................................................................235
Tashqi jinsiy a’zolaming rivojlanishi....................................................................... 236
Erkaklaming jinsiy a’zolari......................................................................................237
Moyak..................................................................................................................... 237
Moyak ortig'i........................................................................................................... 238
Uiug‘ olib ketuvchi nay........................................................................................... 239
Prostata bezi.............................................................................................................240
Bulbouretral bezlar...................................................................................................242
Urug* tizimchasi......................................................................................................242
Erkaklaming tashqi tanosil a’zolari......................................................................... 242
Ayollaming jinsiy a’zolari........................................................................................244
Tuxumdon.............................................................................................................. 244
Bachadon................................................................................................................ 246
Bachadon nayi.........................................................................................................248
Qin.......................................................................................................................... 249
Ayollaming tashqi tanosil a’zolari........................................................................... 250
Oraliq.......................................................................................................................252
Oraliq fassiyalari......................................................................................................253
ICHKI SEKRETSIYA BEZLARI
Qalqonsimon bez.................................................................................................... 255
Qalqonsimon orqa bezlari........................................................................................257
Buyrak usti bezi....................................................................................................... 257
Me’da osti bezining endokrin qismi........................................................................ 259
Gipofiz.................................................................................................................... 260
Epifiz...................................................................................................................... 261
QON TOMIRLAR TIZIMI HAQIDAGI ILM - ANGIOLOGIA
Qon tomirlar tizimining umumiy anatomiyasi...................................................... 262
Qon tomirlar tizimining filogenezi..........................................................................263
Yurakning taraqqiyoti..............................................................................................263
Yurak....................................................................................................................... 264
Yurak kameralari.....................................................................................................265
Yurak topografiyasi..................................................................................................269
Yurakning yoshga qarab o'zgarishi..........................................................................270
Perikard................................................................................................................... 272
Arteriyalar taraqqiyoti............................................................................................. 273
Arteriyalarning tuzilishi...........................................................................................274
Katta qon aylanish doirasi qon tomirlari................................................................ 275
Aorta.......................................................................................................................275
Aorta ravog'i tarmoqlari..........................................................................................276
Tashqi uyqu arteriyasi.............................................................................................277
Tashqi uyqu arteriyasining orqa guruh tarmoqlari.................................................278
Tashqi uyqu arteriyasining o‘rta guruh tarmoqlari.................................................278
Ichki uyqu arteriyasi................................................................................................ 280
0 ‘mrov osti arteriyasi..............................................................................................282
Qo'ltiq osti arteriyasi................................................................................................285
Yelka arteriyasi........................................................................................................ 286
Bilak va qo‘l panjasi arteriyalari............................................................................... 287
Pastga tushuvchi aorta............................................................................................. 290
Aortaning ko'krak qismi......................................................................................... 290
Ko'krak aortasining visseral tarmoqlari.................................................................. 290
Aortaning qorin qismi..............................................................................................291
Qorin aortasining pariyetal tarmoqlari....................................................................291
Qorin aortasining visseral tarmoqlari......................................................................291
Qorin aortasining toq tarmoqlari............................................................................292
Umumiy yonbosh arteriyasi.................................................................................... 295
Ichki yonbosh arteriyasi...........................................................................................295
Tashqi yonbosh arteriyasi........................................................................................ 296
Son arteriyasi........................................................................................................... 297
Taqim osti arteriyasi................................................................................................ 298
Boldir va oyoq panjasi arteriyalari................................................................:..........299
Arteriyalarning tarqalish qonuniyatlari................................................................... 301
A’zo sirti arteriyalari.................................................................................................301
Arteriyalarning asosiy o‘zanlardan a’zolarga borish qonuniyatlari..................... 302
A’zo ichi arteriyalarining tarmoqlanish qonuniyatlari.......................................... 302
VENA TIZIMI
Venalaming arteriyalardan farqi.............................................................................. 304
Venalarda qon oqishini ta’minlovchi moslamalar.................................................. 305
Venalaming taraqqiyoti........................................................................................... 305
Kichik qon aylanish doirasi venalari....................................................................... 306
Katta qon aylanish doirasi venalari......................................................................... 306
Yuqori kovak vena tizimi..........................................................................................307
Qo‘l venalari.............................................................................................................310
Pastki kovak vena tizimi........................................................................................... 311
Oyoq venalari...........................................................................................................313
Darvoza vena tizimi..................................................................................................314
Homilada qon aylanishi........................................................................................... 317
Limfa tizimi.............................................................................................................318
Limfa tuguni............................................................................................................ 320
Limfa poyalari va yo'llari..........................................................................................320
Oyoq limfa tomirlari va tugunlari............................................................................. 321
Chanoq limfa tomirlari va tugunlari........................................................................ 322
Qorin bo'shlig'i limfa tomirlari va tugunlari............................................................ 322
Ko'krak qafasi limfa tomirlari va tugunlari...............................................................323
Bosh va bo'yinning limfa tomirlari va tugunlari...................................................... 324
Qo'lning limfa tomirlari va tugunlari........................................................................325
Limfa tizimining taraqqiyoti va yoshga qarab o'zgarishi........................................ 326
Limfa tomirlari va tugunlarining tarqalish qonuniyatlari.......................................326
Qon ishlab chiqaruvchi va imniun tizimi a’zolari...................................................327
Immun tizimining markaziy a’zolari...................................................................... 328
Ayrisimon bez.......................................................................................................... 329
Immun tizimining periferik a’zolari........................................................................ 331
Taloq........................................................................................................................ 333
NERV TIZIM I HAQIDAGIILM (NEUROIOGIA)
Umumiy ma’lumotlar..............................................................................................335
Nerv tizimining fflogenezi....................................................................................... 337
Nerv tizimining taraqqiyoti.....................................................................................337
Markaziy nerv tizimi................................................................................................ 339
Orqa miya................................................................................................................ 339
Orqa miyaning taraqqiyoti........................................................................................341
Orqa miya pardalari.................................................................................................. 342
BOSH MIYA
Umumiy ma’lumotlar..............................................................................................344
Miya so‘g‘oni...........................................................................................................346
Uzunchoq miya....................................................................................................... 346
Orqa miya................................................................................................................ 348
Ko'prik.....................................................................................................................348
Miyacha................................................................................................................... 349
To'rtinchi qorincha................................................................................................. 351
O'rta miya................................................................................................................ 353
Oraliq miya..............................................................................................................355
Uchinchi qorincha...................................................................................................357
Oxiigi miya.............................................................................................................. 358
Bosh miya po'stlog'i................................................................................................ 362
Miya po'stlogining filo-ontogenezi......................................................................... 362
Bosh miya po'stlog'ida markazlarning joylashuvi................................................... 363
I.Ichki analizatoriaming po'stloqdagi markazlari.................................................. 364
II.Tashqi ta’siriami qabul qiluvchi analizatoriaming po'stloqdagi markazlari..... 364
Analizatoriaming po'stloq markazlari taraqqiyoti..................................................366
Bosh miya yarimsharlaming oq moddasi............................................................... 367
Oxirgi miyaning markaziy (bazal) o'zaklari............................................................369
Yon qorincha...........................................................................................................370
Hidlov miyasi.......................................................................................................... 371
Bosh miya pardalari................................................................................................. 371
Bosh va orqa miya o'tkazuv yo'llari......................................................................... 373
Proyeksion o'tkazuv yo‘Uari.................................................................................... 374
Afferent o'tkazuv yo'llari......................................................................................... 374
Orqa miya bilan miyacha o'rtasidagi o'tkazuv yo'llari............................................377
Efferent o'tkazuv yo'llari......................................................................................... 379
Ekstrapiramida yo'llari............................................................................................. 381
Periferik nerv tizimi.................................................................................................382
Orqa miya nervlari................................................................................................... 383
Orqa miya nervlarining orqa shoxlari....................................................................... 383
Orqa miya nervlarining oldingi shoxlari.................................................................. 384
Bo'yin chigali........................................................................................................... 384
Yelka chigali............................................................................................................ 385
Ko'krak nervlarining oldingi shoxlari (qovurg'alararo nervlar)...........................389
Bel chigali................................................................................................................ 390
Dumg'aza chigali......................................................................................................392
Pereferik nervlaming tarqalish qonuniyatlari......................................................... 395
Bosh miya nervlari...................................................................................................396
Hidlov nervi............................................................................................................. 397
Ko'ruv nervi............................................................................................................. 397
Ko'zni harakatlantiruvchi nerv................................................................................ 397
G'altak nervi............................................................................................................ 398
Uch shoxli nerv........................................................................................................398
Uzoqlashtiruvchi nerv.............................................................................................. 401
Yuz nervi................................................................................................................. 402
Dahliz-chig'anoq nervi............................................................................................ 404
Til-yutqin nervi........................................................................................................404
Adashgan nerv......................................................................................................... 405
Qo'shimcha nerv...................................................................................................... 407
Til osti nervi..............................................................................................................407
Vegetativ nerv tizimi................................................................................................ 408
Vegetativ va somatik nerv tizimining o'zaro farqi..................................................409
Simpatik va parasimpatik nervlaming o'zaro farqi................................................ 409
Vegetativ nerv tizimining simpatik qismi............................................................... 410
Simpatik poya.......................................................................................................... 411
Vegetativ nerv tizimining parasimpatik qismi.......................................................413
Qorin va chanoq bo'shlig'i vegetativ chigallari...................................................... 415
SEZGI A’ZOLARI
Umumiy ma’lumotlar............................................................................................. 417
Ko'rish a’zosi.......................................................................................................... 418
Ko'rish a’zosining taraqqiyoti................................................................................. 418
Ko'z.........................................................................................................................418
Ko'zning nur sindiruvchi apparati..........................................................................421
Ko'zning yordamchi apparati..................................................................................422
Dahliz-chig'anoq (eshituv va muvozanat) a’zosi..................................................425
Dahliz-chig'anoq a’zosining taraqqiyoti................................................................ 425
Tashqi quloq............................................................................................................426
O'rta quloq.............................................................................................................. 427
Ichki quloq.............................................................................................................. 429
Teri va uning hosilalari.............................................................................................432
Teri hosilalari........................................................................................................... 433
Hid sezish a’zosi......................................................................................................434
Tam bilish a’zosi...................................................................................................... 434
AKMAL G'ANIYEVICH AHMEDOV
ODAM ANATOMIYASI
trilangan va qayta ishlangan I I&Dostları ilə paylaş: |