Bajardi: Turanboyev Miraziz

She’riy tahlil
Muhammad Yusuf “Biz baxtli bo’lamiz”
Muhammad Yusufning “Biz baxtli bo’lamiz” deb nomlangan she’rida pok sevgining qudratli kuchi, uning inson ruhiyatida qiladigan o‘zgarishlari g‘oyat ohorli, hech kimnikiga o‘xshamaydigan tarzda tasvirlangan. She’rning dastlabki misralariyoq o‘quvchini o‘ylantiradi. Hech qanday sababsiz bahs-munozaraga chorlayotganday tuyuladi. Ayni vaqtda, sevmoqning o’zi baxt ekani, aks holda, bu tuyg’u insonga loyiq ko’rilmasligi juda o’ziga xos yo’sinda ifodalanadi. Chindan ham
“Xudo xohlamasa uchrasharmidik!”
Shu misralarga tayanib, o’quvchi oshiq va ma’shuqa munosabatlarining haqiqiy holatini tasavvur qilishga urinib ko‘radi. She’rning:
“Rayhon hidlarini yo‘llarimga sep”
satrida ifodalanayotgan fikrni aniqlashga urinish lozim. Har bir o’zbekning hovlisida o‘sadigan rayhondan biror ramz topishga harakat qiladigan, uning yoqimli hidi bilan oshiq holati o’rtasida bog’liqlik borligini ilg’ashga urinadigan kishi she’rdagi yashirin ma’nolarni tuyadi. Jiddiy e’tibor qilinsa, oshiq o‘z ko’chasidan tez-tez o’tib turishni ma’shuqadan so’rayotganini anglash mumkin bo’ladi.
She’rdagi
“Kut meni har oqshom ko’kka oy chiqqan”
satri grammatik nuqtai nazardan to’g’ri ifodalanmagan. U to’g’ri grammatik holatga keltirilsa, ya’ni “Ko’kka oy chiqqan har oqshomda meni kut” tarzida ifodalansa, shoir aytmoqchi bo’lgan fikr ham she’r ohangi ham o‘zgarib ketadi. Odatda, oshiqlar oydin tunlari uchrashishadi. Oy uchrashuv ramzi ham. Shu bois oshiq ma’shuqasidan ko’kka oy chiqqan har kech o’zini kutishni o’tinadi. Negaki, sabr bilan kutish visolga olib boradi.
She’rda ma’shuqaga qarata:
“Aybing – seni onang chiroyli tuqqan”
tarzidagi “ayblov” bor. Hali she’riyat tajribasida fazilatni aybga aylantirish tajribasi ko’rilmagandi. M. Yusuf shuni qila oldi, “ayblov”ni go‘zal badiiy shaklga sola bildi.
“Nur tomsin lablaring sohillaridan”
misrasidagi tasvir yo‘sini boshqa oshiqona she’rlarning birortasida ham uchramaydi. Bular Muhammad Yusuf qilgan poetik kashfiyotlardir.
Uchinchi bandning so’nggi misrasi
“Kipriklari uzun kokillaridan”
tarzida ifodalangan. Bu o‘rindagi favqulodda quyuq mubolag’aning hayotiy asosi bor: sohibjamol ma’shuqaning juda uzun kipriklari va o‘ta kalta sochi qiyosi ham go’zal badiiy vazifani bajarishga, ham oshiq tuyg‘ularini ifodalashga xizmat qilgan. Bu o‘rinda Muhammad Yusufga xos nozik lutf, inja qochirim ham bor. She’rda qahramon holati va sifatlari:
“Tundan so’z qarz olib, tongga tutguvchi,
Sening yoningda ham seni axtarib,
Sening yoningda ham seni kutguvchi...”
tarzidagi iqrorda aks etgan. Shoir o’z fikrini sening ishqingda tuni bilan so’z izlab she’r yozaman singari jaydari shaklda ifodalamaydi. Oshiq qalb visolning o’zi bilan hech qachon qanoatlanolmasligini ham ro’zg’oriy yo’sinda aytmaydi. Balki bu yuksak tuyg’ularni ularga mos bir nazokat bilan aks ettirib, ruhiy holatni bildirishi, hissiyotga ta’sir ko’rsatishi jihatidan tengsiz she’r vujudga kelishini ta’minlaydi. She’rdagi:
“Barcha farishtalar sening qalbingda,
Ijarada turgan qizlar men uchun!..”
misralarida oshiqning ma’shuqaga cheksiz ehtiromi, ishonchi avj pardalarda ko‘rsatilgan. U sevgilisini farishtalardan-da ortiq sanashi pardali bir tarzda ifodalangan. Muhammad Yusuf she’riyati kishi sezimlarini noziklashtiradi, unda murakkab tuyg’ularni ilg’ash, his etish ko’nikmasini shakllantiradi.