Biokimyo pmd

Mushak ekstraktiv moddalari
Skelet mushagida qator muhim azot tutuvchi quyidagi ekstraktiv
moddalar mavjuddir: adenil nukleotidlari (ATF, ADF, AMF), adenil
qatoriga kirmaydigan nukleotidlar, kreatinfosfat, kreatin, kreatinin,
karnozin, anzerin, erkin aminokislotalar va boshqalar.
Kreatin va kreatinfosfat azotiga mushak oqsil bo‘lmagan azotining
60% to‘g‘ri keladi. Ular mushak qisqarishi bilan bog‘liq bo‘lgan
kimyoviy jarayonlarda energiya manbai sifatida qatnashadilar.
Kreatin asosan jigarda sintezlanadi va qon orqali mushakka olib
boriladi. U yerda kreatin fosforlanib, kreatinfosfatga aylanadi. Kreatin
sintezida 3 ta aminokislota ishtirok etadi: arginin, glitsin, metionin.
Karnozin va anzerin V.S. Gulevich tomonidan ochilgan bo‘lib,
imidazol saqlovchi peptiddir. Miya va muskullardan boshqa
to‘qimalarda deyarli topilmaydi. Muskullarda ularning konsentratsiyasi
100 g to‘qimaga 100-200 mg atrofida bo‘ladi.
Karnozin va anzerin charchash natijasida pasaygan mushak
qisqarishining amplitudasini oshiradi. Mushak hujayrasi ion nasoslari
ishining samaradorligini kuchaytiradi.
Mushaklarda erkin aminokislotalardan glutamat va uning amidining
konsentratsiyasi eng yuqoridir. Boshqa azot saqlovchi moddalar –
siydikchil, siydik kislotasi, adenin, guanin, ksantin va gipoksantin
mushak to‘qimasida ko‘p bo‘lmagan miqdorda uchraydi.

---

444
Azotsiz moddalardan mushakda quyidagilar bo‘ladi: glikogen,
glyukoza va geksozafosfat qoldiqlari, sut kislotasi, piruvat va boshqa
karbon kislotalar. Mushak to‘qimasida neytral yog‘lar va xolesterin,
noorganik tuzlar va mikroelementlar ham uchraydi.
Mushaklardagi energetik almashinuvning o‘ziga xos tomonlari
Mushaklarning qisqarishi va bo‘shashishi uchun energiya ATF
sifatida bo‘ladi. Zaxira energiya ko‘p bo‘lmagan miqdordagi ATF va
kreatinfosfat holatida bo‘ladi. Bu zaxira 10-12 soniyaga yetadi.
Mushak beto‘xtov ishlaganda 40-50 soniyadan keyin glikogenning
anaerob parchalanishi eng yuqori ko‘rsatkichda bo‘ladi, 60-70 soniyadan
keyin ishlayotgan mushakka O
2
transporti ortishi hisobiga aerob
jarayonlar ustun turadi. Mushak tolasini ko‘p miqdorda o‘ragan
mitoxondriyalarda aerob parchalanish natijasida ATF hosil bo‘ladi.
ATFning resintezi ADFning kreatinfosfat bilan transfosforlanishi
hisobiga boradi. Ushbu reaksiyalarni kreatinkinaza fermenti katalizlaydi: