Bosh muharrir: Sharipov Qo‘ng‘irotboy Avezimbetovich Bosh muharrir o‘rinbosari: Karimov Norboy G‘aniyevich
Yüklə 16,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ko‘rsatkich 1-davr 2-davr 3-davr
|
Ko‘rsatkich
1-davr 2-davr 3-davr Bir birlik mahsulot narxi, ming.so‘m 0,573 0,688 0,812 Sotilgan mahsulot soni, dona 66532,000 88131,000 100725,000 Ishlab chiqarilgan mahsulot soni, dona 73000,000 92582,000 105000,000 Bir birlik mahsulot narxining o‘zgarishi, % – 120,070 118,020 Sotilgan mahsulot sonining o‘zgarishi, % – 132,460 114,290 Ishlab chiqarilgan mahsulot sonining o‘zgarishi, % – 126,820 113,410 Mahsulotga talab egiluvchanligi – 1,100 0,970 Mahsulotga taklif egiluvchanligi – 1,060 0,960 Shunday qilib, 1-davrda mahsulotlarga talab va taklif egiluvchanligi ko‘rsatkichlari bir birlikdan oshib ketadi va mos ravishda 1,10 va 1,06 ni tashkil qiladi, 3-davrda esa talab egiluvchanligi 0,97 ni, taklif egiluvchanligi 0,96 ni tashkil qiladi. Biz taklif qilayotgan yondashuvga muvofiq, xo‘jalik yurituvchi subyektning mintaqaviy umum- lashtirilgan soliq yuki darajasini hisoblash 5-jadvalda keltirilgan. 5-jadval: Xo‘jalik yurituvchi subyektning soliq yukini hisoblash, ming.so‘m Ko‘rsatkich 1-davr 2-davr 3-davr Barcha soliq summasi, 3 590,00 7 908,00 11 398,00 JShDS summasi, 657,00 1 273,00 1 939,00 Qo‘shilgan qiymat solig‘I, 729,00 2 725,00 3 694,00 Talab egiluvchanligi, ulushda, – 1,10 0,97 Taklif egiluvchanligi, ulushda, – 1,06 0,96 Mahsulot realizatsiyasidan tushgan tushum, 49 365,00 78 231,00 104 898,00 Moddiy xarajatlar, 35 697,00 54 592,00 71 444,00 Amortizatsiya, 738,00 812,00 1 209,00 Soliq yuki, – 0,23 0,24 Soliq yukining hisoblangan ko‘rsatkichi 2-davrda 23% va 3-davrda 24% ni tashkil etdi. Shu tarzda, tahlil qilinayotgan bosqichda o‘rnatilgan talab va taklif egiluvchanligi bilan soliq to‘lovlarida QQSning 50% ga ya- qini hisobga kiritildi.Hisoblash haqiqatga yaqin, chunki korxonaning asosiy mahsulotlari sotuvidan tushgan tushumning jami realizatsiyadan tushgan tushum hajmidagi ulushi, qoida tariqasida, taxminan 76–79% ni tash- kil qiladi. X U L O S A VA TA K L I F L A R Soliq yukini hisoblashda soliq summalari ularning to‘lov manbalari bilan bog‘liq bo‘lishi kerakligi sababli, qisman qo‘shilgan qiymatdan foydalanish imkoniyati mavjud, ammo soliq miqdori nisbati universal emas. Shu munosabat bilan, bizning yondashuvimiz, amortizatsiya ajratmalari olib tashlangan holdagi qo‘shilgan qiymat- dan, ya’ni yangi yaratilgan qiymatdan foydalanishni maqsadga muvofiq deb hisoblaydi. Bunday yondashuv turli xil obyektlardagi ishlab chiqarishning o‘ziga xos xususiyatlari o‘rtasidagi farqni yumshatishga imkon beradi, bu esa o‘z navbatida uni nafaqat turli sohalarni qiyosiy tahlil qilishda, balki iqtisodiyotning ishlab chiqarish va ijtimoiy sohalarini ham tahlil qilishda qo‘llash imkonini beradi. Soliq yukini hisoblashning hozirgi usullarini batafsil tahlil qilish quyidagi xulosalar chiqarishga imkon beradi: ■ Soliq yukini hisoblash usullarining xilma-xilligi va ushbu ko‘rsatkichlardagi farqlanishlarning yetarli dara- jada katta ekanligi soliq yukini aniqlash usullarini Qonunchilik darajasida birlashtirish va ushbu ko‘rsat- kichdan foydalanishni hisoblash maqsadlari va usullarini tasdiqlash zarurligini ko‘rsatadi. ■ Korxonaga soliq yukini hisoblashda bilvosita soliqlarni hisobga olish zarur. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan bilvosita soliqlarni to‘lash mahsulot narxiga ta’sir qiladi va mahsulotga bo‘lgan talab va foyda miqdori unga bog‘liq bo‘ladi, ushbu soliqlarni to‘lash to‘lovchining pul mablag‘lari chiqib ketishiga olib keladi, bu esa kelajakda moliyaviy qiyinchiliklarni keltirib chiqarishi mumkin. ■ Taklif qilinayotgan soliq yukini hisoblash metodologiyasi haqiqatdagi soliq yukini hisoblash imkonini be- radi, chunki u korxona tomonidan to‘lanadigan barcha soliqlarni hisobga oladi. T ARA QQIY O T ПР ОГРЕС С PR OGRESS 194 YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz 2023-yil, iyul. № 7-son. Shunday qilib, maqbul ravishda qurilgan soliq tizimi, bir tomondan, davlatning ehtiyojlarini moliyaviy re- surslar bilan ta’minlashi kerak bo‘lsa, boshqa bir tomondan, soliq to‘lovchining tadbirkorlik faoliyati uchun rag‘batlarini kamaytiribgina qolmay, balki uni faoliyat samaradorligini oshirish yo‘llarini doimiy ravishda izlashga majbur qilishi ham kerak. Shu sababli, soliq to‘lovchining soliq yukiko‘rsatkichi mamlakat soliq tizimi sifatining juda jiddiy bahosi sanaladi. Yüklə 16,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|