Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
YER ЦЗЦНЯ МЯКТУБ... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
...bu yazı asan alınacağını gözləsəm də ən cətin baş- ladığım yazıdır, üstündə uzun-uzadı düşünməli oldum, indi də əlimdə qələm (not-buk) düşünməkdəyəm; çünki yazmaq istədiklərim əslində bədii yaradıcılığımda olduğu kimi
xəyallarımda
yaşayıb, yaşatdıqlarım yox,
bildiklərimdir, məndə -içimdə olanlardır, daha doğrusu, tərbiyəmdə, nəsilliklə mənimsədiyim qavrayışlarımda, nəfəs aldığım mühitdə öyrəndiklərimdir; böyüklərimdən, - mənsub olduğum Xalqdan alıb qanımla daşıdığım öyüdlərdir ki, buna indinin diliylə təhsil, bilik, elm, savad da demək olar... Bütün hallarda bu çağacan yazdıqlarım da bu dediyim anlayışların içindədir...Amma səmimi olaraq deyim ki, əsil ziyalı, daha doğrusu, tarixin sınaqlarından çıxıb millət kimi ayağa qalxan Xalq birinci bu düşüncələri yazıb ortaya qoymalıdır, əksər millətlər belə də edirlər... Mən bu işi müəyyən mənada 1969-cu ildə Azərbaycan Dövlət Radiosunda yazmağa-yaratmağa başladığım “Bulaq” verilişində araya gətirdim... İndi, yaşımın bu vaxtında hara baxıram; yerə, göyə, varlığa- yoxluğa, yazılanlara-yazılmayanlara çox şükür deyir, gördüyüm işlə qürur duyuram. Amma bir həqiqət də var
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
ki, Radio yaradıcılığı əslində şifahi yaradıcılıqdır, yalnız yaddaşlara qulluq edə bilər. 1990-cı illərin ortalarında “Oğuz Eli” qəzetinin ilk sayına baş redaktor kimi belə bir yazı yazmışdım...
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Bizim atalı-babalı minilliklər boyu tarix yazmağımız da çox təəssüf ki, küləkli havada qovud yemək kimi bir şey oldu. Ona görə də sabahını fikirləşməyən, bir addım irəlini görməyən adamlar üçün məsəl olaraq, deyərlər:
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Biz də əlimizdəkinin- ovcumuzdakının “qovud olduğunu bilmədik,” yüzilliklərin rüzgarları ovcumuzdan aldı apardı. Tariximiz yad adlara yükləndi, daşındı, minilliklərin o üzündə əlifba yaratsaq da özgələr umuduna qaldıq, baxmayaraq bunu da özümüz demişik: “Özgə atına minən tez düşər...”
Tap tapmaca... Qum qazdım qara çıxdı, Qumnan minara çıxdı. Bu axşam itən oğlan, Səhər bazara çıxdı... Açması- Günəş. Bircə belə misiri, Bəylər onun əsiri... Açması-Misri qılınc. www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Yaddaşa sığınmaqdan başqa yolumuz yoxdur, biz itir- diklərimizi ancaq orda tapa bilərik. Yerüzü də bizim indimizi-bu günümüzü tanımaq istəmir, neynirsən elə tanımayacaq da, çünki yaddaşında bizim bu günümüz yox, minilliklərimiz yaşayır. “Göz gördüyündən qorxar”, bu minilliklər onu hələ də qorxudur, yaddaşını incidir, bizə qarşı olan münasibətləri də bu hisslərin üzərində bərqərardır. Bunu bilməmiz lazımdır. Bu gün o, bizim çaşdığımız anı gözləyir, hələlik ona görə gəl, deyir ki, özünə oxşatsın, oxşada bilməsə qapısının ağzında təhqir etsin, biz də bir ağızdan səs-səsə verək, inandıraq... deyək ki, yo-ooxx, biz minil bundan qabaqkı türklər deyilik! Yerüzü
bunu, bu
səsi məmuniyyətlə eşitmək istəyir...Bizimsə bayaq dediyim
kimi özümüzə
sığınmaqdan, yaddaşımızı tədqiq etməkdən, araşdırmaqdan, öyrənməkdən başqa çarəmiz yoxdur. www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Beləcə,
yurdun-yuvanın əslində
“dayandığın”- doğulduğun yerdən başladığını, insanın özünü özündə aramalı olduğunu, nəyin bizim, nəyin özgənin olduğunu anlamalıyıq. Böyük rus yazıçısı Lev Tolstoy deyirdi ki, nədən yazmağı yox, nədən yazmamağı bilən əsil yazıçıdır. İndi xalqla, el-obayla bağlı yaddaşımda qalan bildiyim, amma qələmə almadıgım mövzular yazılı daş abidələr kimi axır üstümə, çox yəqin ki, bu da qələmə alınıb heç yana çatdırılmadığı üçündür, ona görə də indi bu düşüncələrin, bu tarixi-etnoqrafiq bilgilərin ağırlığı altında çırpınmaqda, əzilməkdəyəm... Onu da bilirəm ki, artıq aramızda yaddaşsız, milliliyə, adət-ənənələrimizə xor baxan, kökündən, əslindən üz döndərmiş insanlarımız var, bəlkə də onların sayı düşündüklərimizdən də çoxdur, olsun... “İtik itiyi
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
etnoqrafiq, mifiq, filoloji, fəlsəfi görüşlərimizlə- baxışlarımızla bağlı yaşayıb yaratdıqlarımızı, yəni xalq
tariximiz hesab edib məktub kimi yazsam yaxşıdır; elə beləcə,
Anlasaq da anlamasaq da bütün yazılanlar onsuz da məktub kimi yazılır; romanlardan tutmuş elmi kəşflərəcən. Bunun da doğru olduğunu anlayaq ki, yazılanlar kimlərçünsə, hara üçünsə yazılır, əslində yazılan nə varsa, bir cümlə olsa belə, dünyaya məktubdur, bizim hamımız üçündür... Fərq orasındadır ki, kimsə məktubunu vaxtında yazır, kimsə gecikir, kimlərsə yazmaq lazım olduğunu bilmir, danışır, ömrünü danışmaqla başa vurur, qışqırır, eşitdilər, eşitmədilər, səsi batanacan qışqırır. Boş yerə qışqırmaqsa
Əslində yazılanlar da, hətta yazılmayıb elə belə söy- lənilənlər də yer üzünə deyilir, yaradılan nə varsa bizim üçündür, daha doğrusu, yerüzü üçün... Amma biz bütün www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
yaradılıanları,-yazılı ya şifahi,- izləyə bilirikmi?! Yox, bu öz zamanında təbii ki, mümkün olan iş deyildi, düşünürəm ki, heç səs-səsə verdiyimiz bu İnternet əsrində də mümkün deyil... Bu düşüncələrlə yanaşsaq dünyanın ən yaxşı tanıdığı, məktubunu yerüzünə vaxtında yazmış xalqlar var. Onu da fikirləşirəm ki, bu kimi məktublar yazılmasaydı, dünya nə qədər kasıb, maraqsız olardı... Bütün bunlarla yanaşı razılaşaq ki, bizim haqqımızda, - yer üzündə pozulmaz
Ağlım kəsəndən yazılı qaynaqlarda da, elə belə söz arası deyilənlərdə-söyləntilərdə də özümüz haqda belə eşidirəm: “biz tarixi yaratmışıq, amma tarixi yazmamışıq...” Mən belə düşünmürəm... Məncə, tarix yalnız yazıya alınmaq üçün, - yazıya alınmanın xətrinə yaradılmır. Tarix hər şeydən öncə içə yazılır. Yer üzünə verilən adlar da tarixdir; dağlara, dərələrə, çaylara qoyulan adlar da vaxtı- zamanı, tarixi mənaları daşıyır özüylə...Söhbət yalançı tarixlərdən gedə bilməz, əlbəttə. Biz hamımız, -yer üzünün insanları, onu da bilirik ki, yalançı tarixlər, yalançı www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
tarixçilər var. Bu mənada anlamalıyıq ki, tarixi məqsəd kimi izləmək, tarixi özünə oxşadıb dəyər vermək bir çox xalqlar üçün həyat tərzidir; yüzilliklər boyu da məqsədə, - idealoji fikrə çevrilib... Belə də demək mümkündür; özünün varlığı da quraşdırıb özünə oxşatdığı həmin yalançı tarixdən asılı olub... Mən indi məktubumu İl-Ay bayramı ərəfəsində yaranışın daşıyıcısı olan dörd ünsürlə başlamaq istəyirəm, elə bu cür, dəyişilməsi mümkün olmayan ardıcıllıqla: Su, Torpaq, Od, Hava... Suyun öz tərkibi də heç şübhəsiz, bu başa çıxartdığım dörd ünsürdən ibarətdir. Yəni, mən bu fikirdəyəm ki, su da tərkibcə həmin ardıcıllıqla özündən-yəni sudan, sonra tor- paqdan, oddan, havadan başqa bir şey deyil. Eləcə də torpaq; sudan, özündən, oddan və havadan doğulub. Sözümün canı yaxşı anlaşılsın deyə, yazıya belə başlamağı lazım bildim. Ona görə ki, Novruz (İl-Ay) bayramının bu ilki çərşənbə axşamlarını da düzgün keçirtmədik; su çərşənbəsindən sonra yalnış olaraq od çərşənbəsini qarşıladıq. Gəlin düşünək, sudan sonra od gələrmi heç?! Belə bir şey mümkün olsaydı, yəni sudan sonra od www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Su çərşənbəsində deyərlər: “su damar gətirdi”, “su haqdan gəlir”. İslam dinini qəbul edəndən sonra onu da dedi ki, bu günün suyu “zəmzəm suyudu”. İnamını dəyişmədi, ifadəsini dəyişdi. İlin-Ayın sonu olduğunu bilirdi... Bütün zamanlarda Son, daha doğrusu, qurtaracaqlar özündə həm də başlanğıcları yaşadır. Xalq www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
bilirdi ki, hər şeyin yenidən doğulan, -başlanğıc çağıdır: “Su ilkdi, -dedi - hər şeyi suya çəkin”. Hər şey suya, - başlanğıca çəkildi, yuyulub yaxandı. Qocalar, yaşlılar dirçəlib canlandılar, soyuq suya girə bilməsələr də “çilək
Qundaqda olanların qundağına su çiləndi. Hansı qundaq çilək altda gülümsədisə: “ Suyun əli dəydi uşağa, su uşağa toxundu” dedilər, sevindilər, güldülər. Qapı-bacalar süpürülüb sulandı. Bacalar təmizləndi, pəncərələr silindi. El diliylə desək: “Evlərin içi eşiyə töküldü”. “Olanlar olmalıdır yenə, amma olanların-qalanların ağırlığını- yağırlığını yuyun”, dedilər. Belə də deyim var: “Suyu çıxacaqdan qoy (axıt), odu girəcəkdən (qala)”. Yəni, pis niyyətlə yurda ayaq basan olursa Od yusun, pis niyyətlə çıxan varsa su yusun... Yalnız su çərşənbəsində işlənən belə bir deyim də var: “Suyun bu gün qapısı açıqdı, məni yu, deməsən də
yenidən doğulduğunu bilirdilər, dedilər,: “Su açıqdı, sən www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
sözü burda qapı-yurd-ərazi mənasındadır. Gəncəbasar, Basarkeçər yer adları da bu mənada yaranıb). İl də
Yüklə 5,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|