DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI hesab edirik ki, “Kitab”da Oğuz igidləri ilə bağlı tez-tez işlədilən
“şahbaz” sözü (Vay, şah yigidim, vay, şahbaz yigidim!) müasir
antroponimikamızda əsl şəxs adı kimi işlənir. Bu da “Kitab”dakı
zəncirvari bağlılığın müasir dilimizə ötürülməsidir.
At adlarının mənası, mənşəyi, mətndəki bədii çəkisi, qəhrəman
adları ilə bağlılıq dərəcəsi təkcə “Kitab”ın poetik strukturu deyil,
ümumən qədim türk tarixi və etnoqrafiyası baxımından dəyərlidir.
Bu adların hər birində bir tarix yaşayır, hər birində at kişnəməsi,
at ayaqlarının tappıltısı, eləcə də atın hərəkət trayektoriyası, onun
sürətli qaçışı sanki donmuş vəziyyətdədir, dil açıb danışmaq
istəyir. Bu adları sevə-sevə yaradaraq tarixin yaddaşına hopduran
türk at belində vətən qoruyub, elə öz tarixini də at belində yaradıb.
Türk bu gün də atın qeyri-adi gücünü, ata olan dərin məhəbbətini
unutmayıb. Faktları sadalasaq, cildlərlə kitaba sığmaz. Elə buna
görə də yalnız iki faktı xatırladırıq: Murad Adcı “Qıpçaq çölünün
yovşanı” kitabının sanbalını, dəyərini şahə qalxmış atın gözəlliyi
müstəvisində təqdim edir: “...Və kim zil qara atın üstündə şahə
qalxmağın gözəlliyini duymursa, çöl nəğməsindən könlünə fərəh
gəlmirsə, o da bu kitabı kənara qoysun, o da müəllifi anlama-
yacaq”; Minəxanım Təkləli “Orlov atları”nın sirri ilə bağlı araş-
dırmalarını “At türkün qanadıdır” (M.Kaşğarinin “Divan”ından
götürülmüşdür) başlığı altında çap etdirmişdir.
Ədəbiyyat 1. A.Qurbanov. Azərbaycan onomalogiyasının əsasları. II
cild, B., 2004.
2. Anar. Sizsiz. B., 1992.
3. B.Abdulla. “Kitabi-Dədə Qorqud”da rəng simvolikası. B.,
2004.
4. B.Ögəl. Türk mifologiyası. Ankara, 1989.
