D. R. Djurayev, A. A. Turayev, sh sh. Fayziyev, B. A. Hikmatov

l) CO
2 
lazer nuri; 2) burilish oynasi; 3) germaniyli linza; 4) kesuvchi; 5) soplo; 
6) qayta ishlanadigan buyum; 7) gazni yuborish. 
8.1-jadval.
Turli materiallarni lazer bilan kesishdagi asosiy parametrlar. 
Materiallar
 
Yo’g’onligi, 
Mm 
Tezligi, 
m/min 
Kengligi, 
mm 
Quvvati 
kWt 
Alyuminiy 
12 
2 
1 
10 
Uglerodli (karbonli po’lat) 
6,25 
2 
1 
15 
Zanglamaydigan po’lat 
5 
1,25 
2 
20 
Kompozitlar (bor, uglerod, karbon) 
8 
1,65 
1 
15 
Kompozitlar (shishaplastikli) 
12,5 
4.6 
0.6 
20 
Fanerlar 
25 
1,5 
1,5 
8 
Pleksiglass 
25 
1,5 
1,5 
8 
Shisha 
9 
1,5 
1 
10 
Beton 
40 
0,05 
6,2 
8 

---

197 
Materialni gazli lazerlar bilan qirqishning o’ziga xos tomonlarini ko’rib 
o’taylik: mexanik ta’sir etmasdan turib lazerlar bilan juda mo’rt, to’qilgan va juda 
yumshoq bo’lgan materiallarni ham kesish mumkin. Kesish zonasidagi yuqori 
harorat faqat olmosli asbob (metalli keramika, shishali uglerod va boshqalar) 
bilangina ta’sir etish mumkin bo’lgan eng chidamli va qiyin eriydigan materiallarni 
ham qayta ishlash imkonini beradi. Lazerli kesish usuli bugungi kunda qanchalik 
keng qo’llanilayotganini ko’rsatish maqsadida bir necha misollar keltirib o’tamiz. 
Birinchi misol - zanonaviy to’quv fabrikasida lazerli kesish va matoni bichishni 
olaylik. Qurilma CO
2
lazerli fokuslangan sistema va lazer nurlari aralashishidan, 
EHM dan iborat. Kesish jarayonida nur matoning ustki qismida l m/sek tezlikda 
aralashib turadi. Nurlarning shunday aralashuvi va matolarni EHM boshqarib 
turadi. Bunday qurilmalar bir soat davomida materialdan 50 ta kostyumni bichib 
bera oladi. Yana boshqa misol - lazerli kesishni aviatsiya sanoatida, jumladan, 
kosmik uchuvchi-apparatlarni ishlab chiqishda qo’llash. Bunda lazerlar yordamida 
titan, po’lat, alyuminiy varaqlarni avtomatik qirqish amalga oshiriladi. 
Keyingi paytlarda mutaxasislarni materiallarni lazerli termik qizitish usuli 
o’ziga jalb etmoqda. U nimalardan iborat? Ko’pgina mo’rt materiallar 
temperaturaning keskin o’zgarishi bilan qiziydi. Termik qizitishni boshqarish 
maqsadida hozir CO
2
lazer qo’llay boshlashdi. Qizish lazer nurlari bilan isitish 
liniyasi bo’ylab ketadi. Bunday usulda issiq o’tkazish darajasi past bo’lgan va 
uncha mustahkam bo’lmagan materiallar qayta ishlanadi. Keyingi yillarda tog’ 
jinslarini yemirish va tonellar qazishda lazer nurlaridan foydalanib yasalgan 
qurilmalar keng qo’llanila boshlandi. CO
2
lazer bilan nurlantirilgan yoqut va 
marmarning shakli o’zgartirilganda ularning mustahkamligi ancha kamayadi. CO
2
lazerini tonellar o’tkazish va tog’ jinslarini yemirish maqsadida qo’llashning 
ahamiyati bir necha laboratoriyalanda o’rganilmoqda.