D. R. Djurayev, A. A. Turayev, sh sh. Fayziyev, B. A. Hikmatov

 Lazerli parmalash
. 
Lazer texnologiyasi bilan parmalash istalgan materialni 
tesha olish imkonini beradi. U ayniqsa, chidamliligi yuqori bo’lgan olmos, yoqut, 
sopol kabi materiallarni qayta ishlashda juda qo’l keladi. Lazerli parmalash 
mexanik parmalashdan o’zining sifatliligi bilan ajralib turadi, chunki qayta 
ishlanayotgan material bilan parmalash asbobi o’rtasida mexanik kontaktning

---

200 
yo’qligi asbobning sinishiga yo’l qo’ymaydi hamda teshiklarning aniq ochilishini 
ta’minlaydi. Shuning bilar birgalikda ishlab chiqarish unumdorligini oshiradi.
 
Lazer texnologiyasi bilan parmalash, ayniqsa soatsozlikda yoqut toshlar, 
olmos tola va filtrlarni ishlab chiqarishda keng qo’llanilmoqda. Shunday toshlarni 
parmalab ma’lum katta-kichiklikda parmalar yordamida teshikchalar ochish 
(diametri 0,05 mm) uchun 10-25 minutgina kifoya. 
O’tgan asrning 60-yillaridan beri kam unumli parmalash metallarni 
bug’lantirish yo’li bilan teshik ochishga mo’ljallangan lazerli asboblar bilan 
almashtirilgan. Lazer qurilmalarining ishlab chiqarish unumdorligi bir sekundda 
bir teshik parmalash bilan tengdir. Bu esa mexanik parmalashdan ming marta 
yuqori unumdorlikka ega degan gapdir. 
Juda ingichka sim olish uchun simlar juda kichik diametrli teshikchalardan 
o’tkazilib ingichkalashtiriladi. Bu teshikchalar (ingichkalashtirish kanallari) juda 
qattiq metallar, masalan olmosli qotishmalarga o’tkaziladi. Hammadan ham 
olmosdan o’tkazilgan teshikchalardan simni tortish (olmosli tola va filerlar) 
qulaydir. Lekin, eng yuqori qattiqlikka ega bo’lgan olmoslarni qanday qilib 
parmalash mumkin? Masalan, ularni mexanik parmalash 10 soatdan ortiqroq 
vaqtni talab etadi. Lekin, bu teshikchalarni kuchli lazer impulslariga ega bo’lgan 
seriyalar bilan parmalash juda oson kechadi. 
Lazerli usullar bilan olingan olmos tolalar ko’p mehnat talab qiladigan 
operatsiyalar - filerlarda qora teshiklar ochish uchun qo’llaniladi. Lazerli parmalar 
faqat qattiq materiallardagina emas, balki o’ta mo’rtligi bilan ajralib turadigan 
materiallarda ham teshikcha ochish uchun qo’llaniladi. Misol uchun kulolchilikni 
olaylik. Lazerlar bilar sopolda diametri 10 mikrometrli teshikchalarni ham hosil 
qilish mumkin. Mexanik parmalash bilan bunday teshikchalar hosil qilish aslo 
mumkin emas. To’quvchilik sanoati uchun filerlarni tayyorlash oddiy mexanik yo’l 
bilan filer ishlab chiqarishda qo’llaniladigm plastinkalardan voz kechish imkonini

---

201 
beradi. Darvoqe, kulolchilikda filerlardagi teshikchalami faqat lazerlar 
yordamidagina ochish mumkin.
Lazer texnologiyasini muvaffaqiyafli qo’llab teshikchalar ochishda dinamik 
muvozanatlashgan tez aylanuvchi detallar, turbina rotorlar istiqbolli soha 
hisoblanadi. Bir impuls lazer nurlanishida keragidan ortiq o’rtacha massadan bir 
milligrammgacha metall olib tashlanadi. Teshikchalar ochish lazer texnologiyasi, 
shuningdek EHMlarda xotira plastinkasi, mikroskop va elektron nurlanish 
trubkalari diafragrammalarini tayyorlashda ham qo'llaniladi.