4. Fail məşhur olduğu üçün açıqlamağa ehtiyacın olmaması. Məsələn:
َ ةَّانَجْلا َكُجْوَزَو َتنأَ� ْنُك ْسا ُمَدآ� َي
“...Ey Adəm! Sən və zövcən cənnətə yerləşin...”
141
ayəsindəki “zövcə”
kəliməsindən qəsd olunan kəsin Həvva olduğu hər kəs tərəfindən
bilinməkdədir.
5. Mühəmin açıqlanmasının heç bir faydası olmaması. Məsələn:
يِ َّال َك ْوأَ� َ ِهَو ٍةَيْرَق َلَع َّارَم اَه ِشو ُرُع َلَع ٌةَيِواَخ
“Yaxud damları çökmüş bir kənddən keçən kəsi ( görmədinmi)?...”
142
ayəsində qeyd olunan “əlləzi” və “qaryə” sözləri mübhəmdir. Hər
nə qədər “əlləzi” ilə Üzeyirin (ə.s), “qaryə” kəliməsi ilə də Beytul-
məqdisin qəsd olunduğu söylənsə də, nə bu izahların dəqiq oldu-
ğunu iddia edə bilmərik, nə də bunlardan nəyin qəsd olunduğunun
bilinməsinin bizə heç bir faydası yoxdur.
Mübhəmatın açıqlanmasına ağla gələn ilk qaynaq Qurandır.
Lakin həm səhabi, həm də tabeun müfəssirlərdən israiliyyata meyl
edənlər mübhəmatın izahında Tövratdan da istifadə etmişlər. Bun-
dan başqa bu cür ayələrin təfsirində müraciət olunan digər qaynaq
tarixdir. Çünki mübhəmatla əlaqədar olan şeylərin bir çoxu tarixdə
140 Kövsər, 108/3
141 Bəqərə, 2/35
142 Bəqərə, 2/259
