a. Rəvayət təfsiri (Ənənəvi təfsir)
Bu təfsir növü, Qurani-kərimin, Quranın özünün mübarək ayə-
lərindən irəli gələn mənalar, habelə Hz. Peyğəmbərin, səhabilərin
TƏFSİR ÜSULU VƏ TARİXİ
184
və tabeilərin dedikləri əsasında təfsirini nəzərdə tutur. Rəvayət
təfsirinin qaynaqları Quran, sünnə, səhabə və tabeun sözləri, ərəb
dili və cahiliyyə şerləridir. Quranın ilk təfsirləri məhz ənənəvi
təfsirlər olmuşdur. Bu cür təfsirlər səhabilər və tabeilər dövründə
şifahi rəvayətlər şəklində mövcud olmuş, şifahi olaraq ötürülmüş,
hicrətin ikinci əsrindən etibarən isə, xüsusilə də təfsirin tədricən
hədis elmindən ayrılması ilə əlaqədar olaraq yazıya alınmışdır.
Allah-təala: “Sonra onu (sənə) bəyan etmək də Bizə aiddir!
265
bu-
yuraraq, Quranın bəzi ayələrinin digər bəzi ayələri təfsir etdiyi-
ni bildirir. Belə ki, bəzi ayələrdə mütləq, mücməl və ümumi olan
xüsusiyyətlər, digər ayələrdə təqyid, təfsil və təxsis olunmuşdur.
Məsələn, “Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim, sizə olan nemətimi
tamamladım və sizin üçün din olaraq islamı bəyənib seçdim”
266
ayəsində
qandan bəhs olunmuş, lakin başqa bir ayədə “axıdılmılış qan”
267
ifadəsinə yer verilərək o ayədəki qanın axıdılmış qan olduğu açıq-
lanmışdır.
Fatihə suərsinin 3-cü ayəsində “din günü” ifadəsi mücməl
ifadədir. İnfitar surəsinin 19-cu ayəsi bu mücməl ifadəni mübəyyən
etmişdir (açıqlamışıdr): “O gün heç kəs heç kəsin karına gələ bilməz. O
gün hökm ancaq Allahındır!”
Bəzi hallarda isə Qurandakı bir ayə başqa bir ayə tərəfindən
təxsis olunur (xüsusiləşdirilir). Məsələn, Maidə surəsinin 3-cü
ayəsindəki “məytə” sözü ümumi mənada işlənmişdir. Lakin bu
ifadə, “Sizin üçün bir dolanacaq vasitəsi olsun deyə, (ehramda ikən) dəniz
ovu və onu yemək sizə də, yolçulara (səfərdə olanlara) da halal edildi”
268
ayəsi ilə təxsis olunmuşdur.
265 Qiyamə, 75/19.
266 Maidə, 5/3.
267 Ənam, 6/145.
268 Maidə, 3/96.
|
