Cənnətxan Eyvazov
Rusiyanın hüdudlarında bu amillər çox kəskin siyasi qey-
ri-sabitliy
ə gətirdi ki, bunun da kulminasiya həddi iki qanlı rus-
çeçen müharib
əsi oldu.
PTM-
nın Avropa hissəsində yalnız bir münaqişə – Mol-
do
vada (Dnestryani münaqişəsi) – hərbi mərhələyə keçdi. La-
kin bütün postsovet dövründ
ə Krımda latent qarşıdurma (bu ya-
rımadanın Rusiya tərəfindən 2014-cü ilin martında ilhaqına-
d
ək) Ukraynanın davam edən daxili zəifliyini göstərirdi. Həm
birinci, h
əm də ki, ikinci halda münaqişələr, başqa amillərlə ya-
naşı, bu dövlətlərdə sosial-siyasi yekdilliyin aşağı səviyyəsini
əks edirdi. Məlum olduğu kimi, bu, daxili zəifliklə yanaşı, həm
d
ə xarici təsirlərlə, yəni Rusiyanın qeyri-formal iştirakı ilə də
bağlı idi.
PTM-nin subkompleksl
ərində olan münaqişələrin xarici
siyasi qüvv
ələrin nəticəsi olduğunu kənara qoysaq belə, qeyd
etm
ək lazımdır ki, məhz mövcud dövlətlərin daxili zəifliyi xa-
ricd
ən gələn siyasi təsirin səmərəli olmasını təmin etdi. Bütün
postsovet m
əkanını götürsək, belə nəticəyə gəlmək olar. PTM-
nin araşdırdığımız Avropa və Qafqaz hissələrinin keçmiş SSRİ-
nin dig
ər regionu – Pribaltika ilə sadəcə müqayisəsi bunu sübut
edir.
H
ər üç Pribaltika respublikası (Latviya, Litva, Estoniya) öz
etnik t
ərkibinə görə heterogendir. Daha dəgiq desək, burada çox-
sayli rus icmaları yaşayır. SSRİ-nin dağılmasının iqtisadi və so-
sial-m
ədəni nəticələri onun tərkibində olan bütün respublikalar
üçün t
əsirli idi. Həmçinin Rusiyanın bu məkanda öz hökmü-
ra
nlığını saxlamaq istəyi və onun müvafiq geosiyasəti Pribaltika-
da, keçmiş SSRİ-nin digər regionlarına nisbətən heç də az əsaslı
de
yildi. Lakin reallıqda biz onun şahidi olduq ki, misal üçün,
Qafqaz dövl
ətlərindən fərqli olaraq, hər üç Pribaltika respub-
likası keçid dövrünü münaqişəsiz başa vurdu və hazırda NATO
v
ə Avropa İttifaqının (2004-cü ildən) üzvüdürlər.
Siyasi strukturun yüks
ək qeyri-sabitlik səviyyəsində ol-
ma
sı heç də həmişə dövlətlərarası münasibətlərdə aşkar müna-
162
|