Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Xüsusi sosial ehtiyacları uşaqlar üçün strategiya
Yüklə 1,65 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tərs uşaqlar
|
Xüsusi sosial ehtiyacları uşaqlar üçün strategiya
Müəllim müxtəlif temperamentli uĢaqlar üçün öyrənməyə Ģərait yaradan sinif otağını təĢkil etməyə borcludur. Kokret davranıĢın hansı səbəbdən doğmasından asılı olmayaraq, müəllim müəyyən bir iĢdə iĢtirak etməkdən çəkinən, yaxud ümumiyyətlə aqressivlik göstərən uĢaqlara münasibətdə istifadə etmək üçün müəyyən strategiya repertuarını inkiĢaf etdirməlidir.
yaxud iĢtirak etməkdən çəkinirlər. Bu uĢaq onu digər uĢaqlarla sosial ünsiyyətə vadar edən davranıĢa tam Ģəkildə yiyələnməkdə çətinlik çəkirlər. Sosial davranıĢın inkiĢafını asanlaĢdırmaq üçün müəllim aĢağıda sadalanan strategiylardan istifadə edə bilər: Bu uşaqlar üçün digər uşaqların fəaliyyətini müşahidə etmək məqsədilə rahat yerin seçilməsi. VaxtaĢırı olaraq bu uĢaqlar müĢahidə vasitəsilə çox irəliləyir və müĢahidələrinə əsaslanaraq bu və ya digər fəaliyyət növündə fəal Ģəkildə iĢtirak edirlər.
yovuĢmayan uĢaq materialların harada saxlanıldığını bilərək özünü daha rahat hiss edəcəkdir.
müəyyən bir iĢdə iĢtirakını həvəsləndirmək məqsədilə ən müxtəlif strategiyalardan istifadə edə bilər. Müəllim uĢağ yaxın olan hər hansı material, yaxud oyuncağı hərəkətə gətirə bilər. «uyyyy….» deməklə kənarda qalan uĢaq dərhal sinif yoldaĢı ilə oyuna qoĢulacaqdır. Bəzən ehtiyatda qalan uĢaq digər uĢaqla yox, deyək ki, hər hansı bir heyvanla baĢı daha çox qarıĢır. Rəsm çəkmək, rəqs etmək, yaxud hər hansı bir musiqi alətində çalmaq kimi qeyri-verbal fəaliyyətlər dolayısı yolla öz təsirini buraxa bilər. Pozitiv gücləndirmə. Təbəssüm, baĢ bulama, yaxud əl çalma böyük bir qrupun qarĢısında rəsmi təsdiqdən daha çox təsirli ola bilər. Həvəssiz uĢağı müəyyən bir iĢdə iĢtirak etməyə məcbur etməməli, ancaq ona uĢağın fəaliyyətə qoĢulmazdan əvvəl ehtiyacı olduğu inamı yaratmaq üçün fərdi diqqət yetirmək son dərəcə mühümdür. XoĢa gələn hər hansı bir hərəkəti xüsusi mükafatlarla mükafatlandır, məsələn «Köməyinizə
uĢaqlar üçün hər hansı hər iĢin, yaxud fəaliyyətin son nəticəsini
152
bilməkdən daha çox onun göstərdiyi səyləri qiymətləndirmək daha yaxĢıdır, məsələn, müəllim bu halda belə deyə bilər: «Bilsən, sənin bu hərəkətinin nə böyük faydası var!» Aqressiv uĢaqda özünə nəzarət hissi çatıĢmır və o, sinif müəlliminin qarĢısında bir çox çətin problemlər yaradır. Bu tipli uĢağın davranıĢları çoxlu qeyri-standart vəziyyətlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Aqressiv uĢaq nəzarəti və daxili məsuliyyəti təmin edən aydın qaydaların və strateji üsulların olmasını tələb edir. Müəllim də öz növbəsində aĢağıdakı strateji üsullardan istifadə edə bilər:
uĢaqlar üçün çox yüksək səs-küydən kənarda iĢləmək, yaxud digər fəaliyyətlə məĢğul olmaq üçün yerlər olmalıdır. Bəzi son dərəcə fəal uĢaqlar həm vizual, həm də eĢitmə baxımından ətrafdakı olaylardan yüksək səviyyədə həyəcanlanır və diqqətlərini cəmləĢdirmək üçün sakitlik axtarırlar. Digər son dərəcə fəal uĢaqlar isə daha artıq dərəcədə səs-küydə iĢləməyi xoĢlayır, əks halda onların oyuna marağı itir.
gözlədiyini anlamalıdırlar. Sinif otağındakı materiallar aydın Ģəkildə göstərilməli və yalnız onlar üçün müəyyən edilən yerlərdə qoyulmalıdırlar. Bəzi uĢaqlar onlar üçün təyin edilmiĢ yeri xoĢlayırlar. Sinif otağında hökm sürən qaydalar elan edilməli və anlaĢılmalıdır. Aqressiv davranıĢlar dərhal «ram edilməlidir». Bu zaman qısamüddətli «taym-autdan» istifadə et ki, yüksək dərəcəli həyəcanlanmanın qarĢısını ala biləsən.
UĢaqlar bir fərd kimi nəyə görərsəməsuliyyət daĢıdıqlarını hiss etdikdə, onların neqativ davranıĢları meydana çıxmır (Qlasser, 1969).
olduqda, nəzərdə tutulan bir fəaliyyət növündən digərinə keçmə məqamında çətinlik çəkmirlər. Onlar günün axarını anlayır və buna müvafiq olaraq öz fəaliyyətlərini qururlar. Qüsurlu uĢaqların müvafiq proqramlara daxil edilməsi müəllimdən və ya müəllim heyətindən daxiletmə proqramından uzun müddətə gözlənilən müsbət nəticəyə inamla baxmağı tələb edir. Bu halda onlar uĢağın inkiĢafı qayğısına qalmağı borc bilən digər mütəxəssis və agentliklərlə əməkdaĢlıq etməkdən çəkinməməli, o cümlədən bu qüsurları ətraflı Ģəkildə öyrənməli və aĢağıda sadalanan sinif təcrübəsinə əməl etməlidirlər. (Dunlop, 1977). 153
UĢaqlar arasında fərqli cəhətlər haqqında açıq müzakirənin təĢkil edilməsi. Öyrənmə prosesinə diqqətin yönəldilməsi və bütün səy və bacarığın məhz real nəticələrin əldə edilməsinə istiqamətləndirilsin. Hər bir uĢağın inkiĢafını dəyərləndirmək və planlaĢdırmaq üçün gündəlik vaxtını cədvəl üzrə bölmək. Müstəqil Ģəkildə hərəkət etmək üçün uĢaqlara imkanların verilməsi. Bütün uĢaqlarda sosial davranıĢı inkiĢaf etdirmək məqsədilə birgə fəaliyyətin həvəsləndirilməsi. Valideynlərin sinifdəki fəaliyyətə cəlb edilməsi. Nəticə etibarilə deyə bilərik ki, sosial və emosional ehtiyaclı uĢaqların sinfə daxil edilməsi iĢində uğurun əldə edilməsi üçün konkret bir formula mövcud deyildir. Həqiqətən də müəllimlər dərs dedikləri daxiletmə siniflərində uĢaqlara təlimi uğurlu Ģəkildə öyrətmək üçün fundamental vərdiĢ və strateji üsulları tətbiq etmək üçün ehtiyacına malikdirlər. Buraya daxildir: uĢağın valideynlərindən onun haqqında məlumatın əldə edilməsi; seçim aparmaq vasitəsilə təlim prosesi üçün əlveriĢli imkanların təmin edilməsi; hər bir uĢağın fərdi ehtiyaclarının ayrılıqda öyrənilməsi; hər ğir uĢağın fərdi tədris ehtiyaclarının müĢahidə edilməsi, müəyyənləĢdirilməsi və
planlaĢdırılması və
təlim komandasının bir üzvü kimi birlikdə iĢləmək.
Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|