Dinshunoslikka
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Hozirgi davrda din-
ning ijtimoiy ahamiya- ti. Din sotsiologiyasi ning shakllanishi M. Veber (1864–1920) nomi va ilmiy faoliyati bilan bog‘liq. Sot siologiya fanining asoschi laridan biri hisoblangan nemis olimi M. Veber ijo dida dinni sotsiologik tah lil qilish markaziy o‘rinni egallaydi. Maks Veber din Siddxarta Gautamaning tug‘ilgan kuniga bag‘ishlangan Lotus Lantern festivali (Korea Respublikasi) 84 va jamiyat munosabatini tahlil qilar ekan umuman din to‘g‘risida emas, muayyan davrdagi muayyan din yoki diniy oqim to‘g‘risi da fikr yuritadi. Maks Veberning fandagi eng katta xizmatlaridan biri uning xristian dinidagi protestantlik yo‘nalishining iqtisodiy taraqqi yotga o‘tkazgan ta’sirini kashf etishida bo‘ldi. Uning nazariyasi ga ko‘ra, boylikni, boylik orttirishga intilishni uncha xushlamay digan xristian dini yo‘nalishlari iqtisodiy taraqqiyotga muayyan darajada to‘sqinlik qilganlar. Boylikni Xudoning ne’mati, unga intilishni esa bandalarning burchi, deb talqin qiladigan protes tantlik esa iqtisodiy taraqqiyot va kapitalistik munosabatlarning rivojlanishiga kuchli turtki beradi. Veber talqinida, protestant lik kapitalizm vujudga kelishidagi asosiy sabablardan biri bo‘lgan. Veber izdoshlari uning fandagi xizmatlarini ko‘klarga ko‘ta rib maqtashdi. Uning xizmatlarini e’tirof etish bilan birga, shuni ham ta’kidlash lozimki, u iqtisodiy taraqqiyotga faqat bir diniy mazhab – protestantlikning o‘tkazgan ta’sirini keng tadqiq qildi. M. Veber dinlarni tahlil qilar ekan, ular sanoat kapitalizmi rivoj lanishiga g‘ov bo‘lmoqda, degan xulosaga keldi. Veber fikricha, dinlar moliyaviy munosabatlarga cheklovlar qo‘yish, ijtimoiy hayotga pas siv munosabatni targ‘ib qilish orqali ijtimoiy taraqqiyotga to‘sqinlik qiladi. Uning talqinida xristian dini, ayniqsa, protestantlik hayotda gi adolatsizlikni passiv kuzatib o‘tirmay, uni bartaraf qilish uchun faol kurashga chaqirish orqali ijtimoiy taraqqiyotga katta turtki beradi. Buyuk nemis mutafakkiri M. Veber tomonidan ilgari suril gan bilimlar, g‘oyalar, metodologik yondashuv, bilish nazariyasi, ideal tiplar g‘oyasi, madaniyat, etika, din sotsiologiyasi haqida gi qarashlari ilmiy jamoatchilik tomonidan e’tirof etilgan. Uning fikricha, sotsiologiya ijtimoiytarixiy faoliyatlarning subyektiv so halarini hisobga olish, voqelikni ilmiy metodologiya talablari ga mos ravishda obyektiv va empirik jihatdan tadqiq etish im koniyatlarini yuzaga chiqarishi mumkin. Sotsiologiya, M. Veber 85 ta’kidlashicha, ijtimoiy fanlar orasida shunday o‘rin tutishi lozim ki, uning asosiy vazifasi – insonning ijtimoiy xulqi mohiyati va ahamiyatini tushunish, jamiyat rivojiga sabab bo‘lgan qonunlar yechimini ko‘rsatib berishdan iborat bo‘ladi. Inson xulqini talqin qilish metodiga Veber tomonidan qanchalik katta ahamiyat be rilganligiga qarab, uning sotsiologiyasini ko‘pincha tushunuvchi yoki «interpretativ» sotsiologiya ham deb atashadi 1 . Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|