Tayanch tushunchalar:
«Mutaas
siblik», «ekstremizm», «terrorizm», jihod, hijrat, takfir, shahid
lik, xalifalik, «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi»
Qonun, ma’rifiy islom.
Mavzu o‘quv maqsadi:
Talabalarda «mutaassiblik», «ekstre
mizm» va «terrorizm» tushunchalarining mazmunmohiyati,
mutaassiblikning islom dini va jamiyatga yetkazgan zararlari, is
lom dinida uning qoralanishi, globallashuv sharoitida mafkuraviy
xurujlarning oldini olish yo‘llari haqida bilim va tasavvurni hosil
qilish.
1. «Mutaassiblik», «ekstremizm» va «terrorizm» tushunchalari-
ning mazmun-mohiyati.
Diniy ekstremizm va terrorizm kabi hodi
salarning ildizlari uzoq, tarixga borib taqalsada, ular hech qa
chon ijtimoiy barqarorlik va taraqqiyot uchun bugungidek ta’did
solmagan. Shunday ekan, uning oldini olish va unga karshi kura
shish insoniyatning istiqboliga daxldor masalaga aylandi. Ush
bu vazifalarga to‘xtalib, Respublikamizning Birinchi Preziden
ti Islom Karimov: «Birinchi galda, terrorchilarni tayyorlaydigan
zaminga, g‘oyaga, mafkuraga e’tibor berish, shularga qarshi
kurashish ke rak. Bolalarimizning ongini va hayotini buzadigan,
ertangi kuniga mutlaqo ishonchini yo‘qotadigan mana shunday
272
g‘oyalarga qarshi biz qurol bilan
emas, g‘oya bilan kurashishimiz
zarur», deb ta’kidlaydilar.
Zero, ilmiy istilohda qo‘lla
nayotgan «mutaassiblik», «fun
damentalizm», «ekstremizm»,
«terrorizm», «fanatizm» kabi ata
malar deyarli barchaga tushunarli
bo‘lsada, har kishi ularni o‘zi
cha talqin etishi mumkin. Keng
ma’noda bu atamalar qonuniy
hokimiyatga qarshi kurashuvchi
ijtimoiysiyosiy guruh va oqim
larga tegishlidir. Ammo muayyan mintaqa yoki din bilan bog‘liq
bo‘lgan tadqiqotlarda yuqoridagi atamalarning hammasi ham
doimo qo‘l kelavermaydi. Masalan, «fundamenta lizm» atamasi
aslida asrimiz boshida AQSH protestantlari orasida quyidagi besh
aqida: Isoning bokira ayoldan dunyoga kelgani, uning insoniyat
gunohlarini oqlash uchun qurbon bo‘lgani, jisman qayta tirilishi,
yer yuziga jismonan ikkinchi marta kelishi, nihoyat, Kitobning
muqaddasligini o‘z ichiga olgan ta’limotga berilgan nom sifatida
paydo bo‘lgan.
Bu atama islom diniga nisba
tan olinganida faqat bir aqi
da — Isoning bokira ayoldan
tug‘ilga nida o‘xshashlik bor, xo
los.
Oxirgi paytlarda matbuot
da o‘zini musulmon hisob
lovchi mutaassib jangarilarni
«fundamentalist
lar» deb atash
odat tusiga kirib qoldi. Ko‘rinib
turibdiki, bu fundamentalizm
ning ilk ma’nosiga muvofiq kel
maydi. Agar o‘z e’tiqodlarini faol
Bu kabi manzaralar terrorchilik avj
olgan hududlarda odatiy ko‘rinishga
aylangan
Odamlarning uy joyi, maktab va
masjidlar jangarilar tomonidan vayron
qilinmoqda
273
targ‘ib qilayotgan injilchixristian fundamentalist larining ko‘plab
jamoalari jahon bo‘ylab hozir ham mavjudligini hisobga olsak,
Misr, Jazoir va boshqa davlatlardagi mutaassib musulmon guru
hlariga nisbatan «fundamentalizm» emas, balki «islom niqobi os
tidagi ekstremizm» iborasini ishlatish ma’qulroq ko‘rinadi.
«Ekstremizm» (lotincha — «aql bovar qilmas darajada», «had
dan oshish») jamiyatda qabul qilingan qonunqoidalarga zid radikal
qarash va harakatlarni anglatadi. Bunday harakatlarga diniy tus
berish diniy ekstremizmga olib keladi.
«Diniy ekstremizm» — jamiyat uchun an’anaviy bo‘lgan diniy
qadriyatlar va aqidalarni rad etish, ularga zid g‘oyalarni aldov
Dostları ilə paylaş: |