Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Bu son rəvayətdə məna baxımından qarışıqlıq vardır. Gərək bu hekayə, gərəksə bu ayənin onun haqqında endiyi, Əhli Sünnə kanalından gələn bir neçə rəvayətdə də ifadə edilir. Tək bu rəvayətlərin hamısı və ya çoxu "Ey inananlar! Qadınları(n mallarını) zorla/məcbur et miras almanıq sizə halal deyil." ayəsinin bu hekayə ilə əlaqədar olaraq endiyini ifadə edirlər. Halbuki ayənin axışının buna əlverişli olmadığını daha əvvəl açıqlamışdıq.

Bununla birlikdə bu hekayənin doğru olduğu, ayənin müəyyən nisbətdə onunla və ayənin endiyi sırada Ərəblər arasında etibarlı olan söz mövzusu ədəd/adətlə əlaqəli olduğu şübhəsizdir. Bu mövzuda güvəniləcək son söz, daha əvvəl etdiyimiz şərhdir.

Mecma-ul Bəyan təfsirində "Açıq-aşkar bir ədəbsizlik etmədikcə..." ayəs(n)i haqqında belə deyilir: "Bu ayəs(n)i bütün günahları ehtiva edəcək ümumilikdə şərh etmək ən yaxşısıdır. İmam Misdən (ə.s) rəvayət edilən görüş də budur." (c. 3, s. 24)

əl-Burhan təfsirinə görə Şeybani bu ayələ əlaqədar olaraq belə deyir: "Ayədəki "fahişə" sözü zina mənasını verər. Əgər kişi bərabər/yoldaşının zina etdiyini öyrənsə, ondan fidyə ala bilər və bu görüş İmam Misdən (ə.s) rəvayət edilmişdir." (c. 1, s. 355)

et-Dürr-ül Mensur təfsirində, İbni Cəririn Cabir kanalıyla tahriç etdiyi belə bir rəvayətə yer verilər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) belə buyurmuşdur: "Qadınlar mövzusunda Allahdan qorxun. Siz onları Allahın əmanəti olaraq al/götürdünüz. Allahın sözü ilə ədəb yerlərini özünüzə halal etdiniz. Sizin onlar üzərindəki haqqınız evlərinizə istəmədiyiniz kəsləri al/götürməmələridir. Əgər bunu etsələr bunları sərt olmayacaq şəkildə döyün. Onların ənənəyə uyğun bəslənmələrini və geyinmələrini təmin etmək sizin onlara qarşı vəzifənizdir."

Yenə eyni əsərdə İbni Cəririn İbni Ömərdən Peyğəmbərimizin (s. a. a) belə buyurduğunu rəvayət edər: "Ey insanlar, qadınlar sizin yanınızda məhbus kimidirlər. Onları Allahın əmanəti olaraq al/götürdünüz. Allahın sözü ilə ədəb yerlərini özünüzə halal etdiniz. Sizin onlar üzərində haqqlarınız vardır. Bu haqqlarınızdan biri yataqlarınıza heç kimi al/götürməmələri və qanuni əmrlərinizə qarşı gəlməmələridir. Bunları etdikləri təqdirdə onların ənənəyə uyğun bəslənmələrini və geyimlərini təmin etməklə vəzifəlisiniz." (c. 2, s. 132)

Bu rəvayətlərin mənalarını açıqlığa qovuşduran məlumatlar daha əvvəl verilmişdi.

əl-Kafi adlı əsərdə və Təfsir-ul Ayyaşidə verilən məlumata görə "Onlar sizdən çox möhkəm bir söz al/götürmüşlər idi." ayəs(n)i haqqında İmam Mis (ə.s) belə deyir: "Bu söz, nikah axdını bağlayan sözdür..." (Təfsir-ul Ayyaşi, c. 1, s. 229, h: 68)

Mecma-ul Bəyan təfsirində belə deyilir: "Çox möhkəm söz, nikah axdı əsnasında qadını ya qanuni şəkildə tutacaqlarına və ya yaxşılıqla buraxacaqlarına dair kişilərdən alınan təəhhüddür. İmam Misdən (ə.s) rəvayət edilən görüş də budur."