Elşən Misir oğlu Nəsibov

Hakimiyyət  anlayışı. 
Hakimiyyət  insanların  maraqlarını  təmin  edən  və 
müəyyən  səlahiyyətlərə  malik  olan  inzibati  iyerarxik  (aşağıdan  yuxarıya 
doğru  tabeli)  formalı  bir  strukturdur.  Eləcə  də  qolları  arasında  bir-birinə 
hüquqi nəzarətin və hüquqi bağlantının mövcud olduğu siyasi kompleksiyadır. 
Hakimiyyət  strukturlarının  hüquqi  statuslarının  xarakterik  cəhəti  ondan 
ibarətdir  ki,  burada  hüquqi  səlahiyyətlər  məsələsində  məxsusiləşmə  və 
universallaşma  var.  Pillələr  üzrə  səlahiyyətlərin  azalması  və  artması  var.  
Qərarların  pillələr  üzrə  qəbulu  və  ləğv  olunması  mövcuddur.  Bir  qurumun 
qərarı  digər  üst  qurum  tərəfindən  ləğv  oluna  bilir.  İyerarxik  hakimiyyətdə 
ağağı  qurumlara  tapşırıqlar  verilməsi,  göstərişlər  verilməsi  məsələsi  var.    
“Qeyri-inzibati iyerarxik” (“qeyri-tabeli”) formalı hakimiyyət qolu da var. 
Məsələn,  məhkəmə  hakimiyyətində  yerli  və  ixtisaslı  (məsələn,  hərbi  və 
yuvenal,  mülki və cinayət məhkəmələri, inzibati və iqtisadi məhkəmələr, ağır 
cinayətlər  məhkəmələri)    məhkəmələr  öz  işlərində,  qəbul  etdikləri  qərarlarda  
qanun  çərçivəsində  müstəqildirlər.  Qərarları  dövlət  adından  müstəqil  qəbul 
edirlər.  İnzibati  cəhətdən  yuxarı  məhkəmələrə    (məsələn,  Apellyasiya 
məhkəmələrinə,  Ali Məhkəməyə, Konstitusiya Məhkəməsinə) tabe deyillər və 
onların  tapşırıqlarını  yerinə yetirmirlər və onlar qarşısında hesabat vermirlər.  
Ə
dalət mühakiməsini müstəqil həyata keçirirlər. Lakin burada da bir iyerarxiya 
var.  İyerarxiya  ondan  ibarətdir  ki,  yerli  məhkəmələrin  və  ixtisaslı 
məhkəmələrin  (birinci  instansiya  məhkəmələrinin)  qərarlarını  protest  (etiraz) 
verməklə  apellyasiya məhkəmələri ləğv edə bilirlər,  apellyasiya şikayətlərini 
isə  kassasiya  qaydasında  Ali  Məhkəmə  iddia  əsasında  təmin  edə  bilir. 
Məhkəmələrin təşkilini təmin edən və işlərinin icrasına inzibati nəzarəti həyata 
keçirən,  lakin  məhkəmə  üzərində  (qərarlarına  görə)    birbaşa  pilləli  inzibati 
nəzarəti    həyata  keçirməyən  qurum  olur.  Məsələn,  icra,  məhkəmə  və 
qanunverici  qurumun  göndərdiyi  nümayəndələrdən  ibarət  olan  Məhkəmə 
Hüquq Şurası (qanuna əsasən məhkəmə hakimiyyətinin özünüidarə funksiyası 
həyata  keçirən  orqan)  bu  funksiyanı  yerinə  yetirir.  Lakin  bu  qurumun 
məhkəmə  qərarlarının  qəbuluna  dair  səlahiyyətləri  olmur,  müdaxilə  etmir. 

---

48 
 
Qərarlar  məhkəmlər  tərəfindən  müstəqil  şəkildə    qanunvericilik    əsasında 
qəbul olunur.  
Lakin  onu  da  nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  hakimiyyətin  bütün  qolları  bir-
birinə  nəzarət  edirlər  və  bu  nəzarət  dövlətin  qanunvericiliyi  ilə  müəyyən 
olunmuş səlahiyyətlər çərçivəsində həyata keçirilir.   
“Qeyri-inzibati  iyerarxik”  hakimiyyət  formasına  həmçinin  yerli  (şəhər,