English-Azerbaijani Explanatory

E.
& 
M il. 0-9
.-
لأذ؛
Bb
(c
'.؛
اً؛
səh. 
24-SR
Dd
fEeJ
Ff
.
 Gg
Hh
səh. 82-12 1 səh. 123-142
1-160
،ج
 
.
səh
73
 
ا
-
2
)■'
 اً
 
sək
səh.
 !75-186
li
Jj
.أح
١
لا
لا
Mm
٠
 
أ
 
ار"'
'
5
ا
2
-
■?بل
 
sək
 
و
ل?ا
٠
ك-
٢
 
ه
ب
 
٠
 
،
 
ل
səh. 
238-269
Nn
Oo
٠
!
لأ
٠
Rr
-زا'ا؛,•
7
لإ
2
 
.
səh
 
اً
ا"أ"('ا
 
؛ا
 
١
لآ؛
بد-ا
٠
-
)
5
ز
 
"ـه
səh. 
.3.55-372
Ss'
Tt
lu
Vv
Ww
ذ
42
ة
٠
-
١
س
؛
ب
؛
■يل'
 
١
ا
١
-
١
ا-ا?ي
٦
ص
٠
)
’
'
٠
'
٦
;.
٠
؛-;
44
 
ا؛.
١.٦
Xx
Yy
I
istifadə
 
olunan 
ədəbiyyat...
455-456
 
.
١
səh. 458-460
:
 
ا
4
ا-..
 
]
1
..
 
.ا.
١
',li. 
١
4
بمل
E2EG
 
(Ear To Ear Grin) — 
(Digispeak) Ağzım 
qulağımın
 dibinə getdi.
E-Advising
 —
 Elektron 
məsləhət, 
«E-məsləhət», 
hüquq,
 
vergi, müəssisələrin 
təsisatı məsələləri 
və s. üzrə 
online
 
forumlar.
E
 AX 
(Environmental Audio 
Extension)
 — 
Həcmi audio 
sistem. Creative Labs 
kampaniyası tərəfindən 
işlənib
 hazırlanıb.
Earlier
 
Version — Köhnə 
versiya.
Earth,
 
Earthing 
— Yer, 
torpaqlama. Şini 
sıfır 
elektrik
 
potensialına 
birləşdirmə.
Easy
 
Installation — 
İnstalyasiyanın
 
asan 
proseduru.
E-Auction —
 Elektron 
auksion,
 E-Auction. 
Müxtəlif malların elektron 
biznesli
 auksionda 
satışı. 
ebXML
 (Electronic 
Business 
extensible Markup
Language)
 — Elektron 
biznes üçün 
genişləndirilmiş 
qeydiyyat (işarələmə) dilli. 
ebXML dili XML bazasında 
hazırlanıb.
Ebone
 
—
 Ebone şəbəkəsi. 
Qərbi
 
Avropanın İntemet- 
provayderlərə
 xidmət edən 
əsas
 baş magistral 
şəbəkəsi.
E-Book
 
(Electronic Book) —
Elektron
 kitab,
 E-kitab 
elektron
 
(rəqəmsal) kitaba 
deyilir. 
Xüsusi 
proqram 
vasitəsilə bu iş üçün tətbiq 
olunan 
elektron qurğuda (E- 
book
 
Reader) elektron 
kitabları
 
oxumaq 
olur.
E-Business —
 Elektron 
biznes, 
geniş
 mənada E-biznes-ə 
bütün
 elektron
 
biznes- 
fəaliyyəti, məsələn elektron 
kommersiya
 və 
ya 
elektron 
ticarəti
 aid eləmək olar.
E-Cash — Elektron pul. 
Buraya
 smart
 kartları aid 
eləmək
 
olar ki, bunlara 
başqa sözlə elektron pul 
kisələri
 
deyilir.
-122-
-123-

E-Catalog
 
— Elektron kataloq, 
E-kataloq
 müştərilər
 
və ya 
sahibkarlar
 
üçün məhsul və 
xidmətlər
 haqqında 
informasiya
 
daşıyıcısıdır. 
Çox
 zaman 
kağız kataloqun 
elektron
 
şəkli olur.
ECC
 
(Error Checking and 
Correction (Error Correction 
Code))
 
—
 
Operativ 
yaddaşın 
mümkün
 daxili xətalan 
müəyyən və korrektə edən 
standart
 
mikrosxemi.
Echo
 — Exo - klaviaturda 
klavişlərin basılması
 ilə 
müvafiq
 
simvolların ekrana 
çıxması prosesi.
Echo
 Printing 
— Exoçap.
Ecological 
Game — 
Ekoloji 
oyun.
E-Commerce (E-Business)
 — 
E-kommersiya - elektron 
kommersiya 
deməkdir 
Elektron vasitələrdən, o 
cümlədən
 İnternetdən 
istifadə
 olunmaqla istənilən 
ticarət
 və kommersiyaya 
deyilir.
Econometric Model
 
— 
Ekononietrik model.
Economic
 
Model — İqtisadi 
sinif
 
modeli
 
(ekonom-klass), 
praktik
 
məmulat.
E-Consulting
 
— 
Elektron 
məsləhət
 (konsaltinq),
 
E- 
məsləhət
 
(konsultasiya)
 E- 
biznesin
 
bir növüdür. 
Məsələn, müştərilərin 
elektron
 poçt vasitəsilə 
professional 
konsultasiyası.
E-Culture — Elektron 
mədəniyyət, E-mədəniyyət 
elektron
 biznesin 
mədəniyyətə və
 əyləncəyə 
istiqamətlənmiş sferasıdır.
E-Development
 —
 
E-inkişaf, 
IKT-dən
 yararlanaraq 
inkişaf 
etmək. Elektron 
inkişaf, İKT-inkişaf.
Edge
 —
 nəşr. Qövs, 
til. 
Kənarları kəsmək.
EDGE (Enhanced
 Data
 rates 
for Global 
Evolution) — 
EDGE
 
məlumat
 mübadiləsi 
texnologiyalarından
 biridir. 
Hazırda
 EDGE
 
mobil 
rabitənin
 
bir (getdikcə 
keçmişdə qalan)
 
sahəsidir. 
EDGE sistemi
 
GSM və 
TDMA/136 şəbəkələrində 
məlumatları 384
 
kbit/s 
sürətlə
 ötürməyə
 imkan 
verir.
 
EDGE-in üstünlüyü 
ondadır ki, köhnə şəbəkənin 
böyük
 dəyişikliyini 
tələb 
etmir. 
EDGE sistemi GSM- 
dən 3G (3-cü nəsil) şəbəkə 
sisteminə
 
bir keçiddir. Bax: 
GPRS, UMTS, WAP, 
WCDMA
Edge
 
Detect
 — n
ə?r• 
Sərhədlərin müəyyən 
olunması.
 
Qövsü 
cızılmış 
həmcins 
zonaların
 
sərhədini 
müəyyən
 
edir və seçilməmiş 
(qeyd olunmamış sərhədsiz, 
kontursuz)
 
obyektlərə fon 
rəngi verir.
Edge Effect — nəşr. Edge (til) 
effekti.
Edge Enhancement — nəşr. 
Kompüter 
qrafikində 
təsvirin konturlarının 
kəskinləşməsi.
 
Konturların 
sərhədinin kölgələnməsi 
nəticəsində 
açıq və tünd 
sahələrin kontrastı 
artır, və 
bu
 yolla 
təsvirin 
kontrastı 
artır.
Edgelighting — Mayekristal 
ekranın
 
böyürdən 
işıqlandırılması
 sxemi. 
Bunun
 nəticəsində 
ekranın 
oxunuşu
 asanlaşır.
Edit
 
—
 Redaktə 
etmək. 
Sənəd 
üzərində
 
işləmənin 
(onun 
dəyişdirilməsinin)
 standart 
komandası.
Edit Box — Redaktə pəncərəsi.
Edit
 Cursor
 — Redaktə 
kursoru.
Edit Lens — Redaktə lupası. 
Daha
 dəqiq 
sıralama üçün 
əvvəlcədən
 
seçilmiş linza ilə 
təsvirin
 korrektə edilməsi 
prosedurasını 
işə salır.
Edit
 Line — Redaktə sətri.
Edit
 Mode
 —
 Proqramın 
redaktə
 rejimi.
 
Mətnin, 
məlumatların, 
təsvirin və 
sairin 
xüsusi redaktə rejimi.
Edit
 
Word — Redaktə olunan 
söz.
Edit(ing)
 Statement
 
— 
Redaktə 
operatoru.
Editing
 
Options — Fakültativ 
redaktə vasitəsi.
Editing
 Pattern 
— Redaktə 
şablonu.
Editing Symbol — Redaktə 
simvolu 
(işarəsi),
Edition — Nəşr, versiya.
Editor
 
— Redaktor; Redaktə 
proqramı 
Mətni 
redaktə 
proqramı.
EDO
 
(Extended Data Out) — 
DRAM
 operativ yaddaşın 
mikrosxem növü. Pentium 
prosessorları
 zamanında 
SDRAM yaddaş meydana 
çıxana
 
qədər, fərdi
-124-
-125-

kompüterlərdə
 
istifadə 
olunan
 əsas
 operativ 
yaddaş. 
Education — Tədris, təhsil.
Education Computer 
— 
(Xüsusi)
 
tədris kompüteri.
Educational
 
Software
 — 
Təlim
 (təhsil) proqram 
təminatı.
Edutainment (Education 
Entertainment) — Təlim 
oyunları,
 oyun 
vasitəsilə 
öyrənmə.
Edutainment
 
Software — 
Əyləncəli-öyrətmə proqram 
vasitələri.
E-Economy
 
— Elektron 
iqtisadiyyat.
E-Exchange
 
—
 Elektron 
birja, 
E-birja elektron biznesin 
birjada
 
alqı-satqı növüdür.
E-Entertainment — Elektron 
əyləncə,
 E-əyləncə - 
kompüter
 texnologiyası 
vasitəsilə əylənməyə 
deyilir. 
Bura
 
elektron oyunlardan 
tutmuş
 
«video-prokata» 
kimi başqa əyləncələri aid 
etmək
 olar.
E-Europe
—
«Elektron 
Avropa»
 
(Avropa 
ölkələrində informasiya 
texnologiyalarının
 
inkişafının sürətlənməsi 
istiqamətində
 
Avropa 
İttifaqının təşəbbüsü).
Effect
 — 
1) Təsir, nüfuz; 
hərəkət
 2)
 
Effekt, səmərə.
Effective
 Range — Seçib 
ayırmanın
 əsas
 sahəsi; 
işçi 
sahə.
Effective
 Value —
 Effektiv 
[fəaliyyətdə
 olan] 
qiymət. 
Effects
 Online
 — Şəbəkədən 
(İnternetdən)
 yüklənən 
effektlər.
 Effekt
 və 
informasiya müxtəlif Plug- 
Ins fıltrləri
 ilə İnternetdən 
çəkilib
 yüklənir (məsələn, 
http://product.corel.com
 
saytından).
Efficacy 
—
 
Effekt, səmərəlilik. 
Efficiency
 
— 1) Səmərəlilik, 
məhsuldarlıq. Ant:
 
Ifficiency
 2) Faydalı
 
iş 
əmsalı.
Efficiency
 Factor — 
Effektivlik
 
əmsalı; 
effektivlik.
Efficient
 Estimate — Effektiv 
qiymət.
Efficient 
Use 
—Effektiv 
istifadə.
Effort—
İşin həcmi; iş 
E-Form (Electronic Form) — 
İstifadəçinin
 doldurduğu 
online
 sənədin
 
elektron 
forması.
EGA
 
(Enhanced Graphics 
Adapter) — EGA adapteri, 
CGA
 
standartını əvəz etmiş 
EGA
 videoqrafik standartı. 
64 palitralı, 16 rəng çalarlı, 
640x350
 
dpi ekran 
göstəricisi
 olan monitorlar 
üçün 1984-cü ildə IBM 
işləyib
 
hazırlayıb. Şaquli və 
üfüqi
 göstəricisi yüksək 
olmadığından
 
tezliklə VGA 
(bax) tərəfindən sıxışdırılıb 
çıxarıldı.
Egoless 
Programming— 
Şəxssiz
 proqramlaşdırma 
(proqramın
 
bir 
hissəsini 
işləmiş proqramçı adətən 
onu
 sona qədər təqib etmir). 
Egosurfing 
٥ 
Ego-Surfing
— 
Eqosörfınq axtarış. 
Məlumatlar
 bazasında, 
təhqiqatlann
 nəticələrində, 
nəşrlərdə,
 WWW-da və 
sairdə 
şəxsi adın 
xatırladılması.
E-Government
—
Elektron 
hökumət. 
E-hökumət. 
Elektron
 
vasitələrdə 
informasiyanın 
işlənməsi, 
ötürülməsi
 və
 yayılması 
əsasında
 çalışan 
dövlət
idarəetmə
 təşkilatı. Dövlət 
orqanlarının bütün 
şaxələrinin 
vətəndaş 
kateqoriyalarına
 xidməti. 
Azərbaycanın
 Elektron 
Hökumət
 Portalı - E-Gov 
adlanır
 (
https://e-gov.az). 
Egyptian 
— Misir
 stili [şrift 
qamituru]. Misir şrifti 
düzbucaq kəsikli olub, 
demək
 olar ki, eyni qalınlıqlı 
elementlərdən
 (ştrixlərdən) 
ibarətdir.
E
٠
Health
—
Elektron səhiyyə 
sistemi.
Exa— 
1) Ekza- (Kvintilyon - 
min
 kvadrilyona 
bərabər 
ədədi
 
bildirən sözönü 2) 60 
üstü.
Exabyte
—
Ekzabayt (1024 
petabayt = 2
٥٥
 
bayt).
Exact
—Dəqiq,
 ciddi. 
Examine 
— 
öyrənmək;
yoxlamaq.
Example
—
 
1) Misal 2) 
Nümunə.
Exceed Capacity 
— Artıq 
həcm
 (məs., yaddaşın).
Excel
 MS 
— Excel 
(dinamik 
hesablamalar
 
aparmaq və 
molumatlann
 
qrafiki təsviri 
üçün elektron cədvəllər
-126-
-127-

paketi). MS Office-in 
komponenti.
Except—İstisna.
Exception — İstisna 
olunma 
[ştatdankənar,
 
xüsusi] 
situasiya,
 
qeyri-adi istisna. 
Qabaqcadan nəzərə 
alınmayan
 və ya proqramın 
icrası
 zamanı yaranmış 
xətalı situasiya.
Excess—Artıq, artıqlıq.
Exchange
— Məlumatların 
mübadiləsi.
Exchangeable
 Disk Storage
—
 Dəyişdiriləbilən diskləri 
olan yaddaş qurğusu.
Exclamation Mark 
(Exclamation 
Point) 
— Nida 
işarəsi, «!» simvolu.
Exclusion— Müstəsnalıq, 
çıxma, ayırma.
Exclusive Access-—İnhisarçı 
(eksklüziv)
 giriş.
Exclusive or — VƏ YA 
istisnası
 (funksiya).
Excursion
— Sapma; Yerindən 
tərpətmə (tərpədilmə).
Exe (Execute) — 
İcra olunan 
fayl.
 
Bax: .exe
Exe
 File— «.exe»
 genişlənmə 
(fayl), icraolunan fayl.
Exebyte
 (260
 
byte) — 
Ekzabayt.
Execution—
 
İcra. İcra prosesi. 
Proqramın
 
əmrlərinin 
prosessor
 
tərəfindən icrası.
Execution
 Behavior—
Dinamik 
davranış 
(proqramın).
Execution
 Efficiency
—
İcra 
effektivliyi (proqramın).
Execution Unit
—Əməliyyat 
bloku.
Executive
 
=
 Executive Size
— 
Kağız
 kartoçkalann 
formatı 
7,25x10,5 
düyüm (191x267 
mm
).
Executive
 Cycle— İcra tsikli 
(əmrin
 
icra olunması dövrü).
Exerciser
— Əllə idarəetmə 
pultu (mikro-EHM).
Exergaming
— Fiziki əmək 
tələb 
edən kompüter 
oyunları.
Exhaustive— 
Tam, müfəssəl. 
Existence
—
Mövcudluq.
Exit
—
İşin bitməsi və 
proqramdan çıxış.
Exit
 Command
 
— Əmr 
prosessorundan
 çıxış 
əmri.
Expand
 
— Genişləndirmək, 
böyütmək. Seçilmənin 
(qeydolunmanm)
 
genişləndirilməsi,
 
hüdudundan kənara
 çıxma.
Expanded View —
Genişləndirilmiş vizual 
görüntü.
Expansion
 
—
 Genişlənmə; 
dartılma; artınlma.
Expect Data — Gözlənən 
məlumatlar.
Expedited
 Data
 
—
 
Təcili 
məlumatlar.
Experience
 — İxtisas, 
təcrübə, 
praktika.
Experiential 
Expert 
Knowledge — Praktiki 
ekspert
 biliyi.
Experiment
 
— Eksperiment, 
təcrübə.
Expert
 
— Ekspert, yüksək 
ixtisaslı
 mütəxəssis.
Expert
 User 
—
 İxtisaslı 
istifadəçi.
Expertise
 — Ekspert biliyi, 
təcrübə.
Expiration
 Date
 
— Müddət 
vaxtının
 
keçməsi,
 məsələn 
proqramın istifadə 
müddətinin
 keçməsi.
Expireware
 
— Məhdud 
istifadə 
imkanlı proqram 
təminatı. Məhdud istifadə 
müddəti
 
və ya məhdud işə 
salınma
 sayı olan
 proqram.
Explainer 
— 
izahat 
bloku 
(ekspert 
sistemlərində).
Explicit 
— Açıqdan-açığa, 
aşkar; Ant: Implicit
Explicit
 
Assignment — 
Aşkar 
mənimsətmə.
Exploit Sploit 
— Zərərli kod 
(proqram
 
təminatının 
konkret
 zəif
 
yerindən 
istifadə edən
 kod);
 hücum 
vasitəsi;
 
eksployt.
Exploration
 Portfolio —
İşlənib
 
hazırlanma
 portfeli.
Explore
 
— 1) Tədqiq etmək, 
analiz
 etmək 2) Təcrübə 
qoymaq
 
3) Aydınlaşdırmaq, 
bilmək.
Explorer — 1) 
Microsoft 
Windows-un
 
qovluqlar, iş 
masası
 və 
s. elementlərlə 
bir 
yerdə öz qrafik təbəqəsi 2) 
Microsoft
 Windows-un 
standart
 
meneceri (bələdçi 
proqram) 3)
 
WWW- 
səhifələri gözdən keçirtmək 
üçün
 
internet Explorer 
brauzeri 4) İstənilən bələdçi 
(gözdən
 keçirtmə) proqramı.
Explosion 
—
 «Partlama» 
(arxiv fayllann açılışının 
metodlanndan
 biri).
Exponent
 Sign 
— Sıra nişanı 
(ədədin).
-128-
-
129
 
٠

Exponent(ial) 
Function —
Baxış funksiyası. 
Eksponensial
 funksiya.
Exponent, exp — 
Dərəcə, 
dərəcə
 göstəricisi, 
eksponent, 
ədədin sırası.
Exponential
 Fit
 
—
Eksponensial
 yaxınlaşma 
(təxmin).
Export
 — Təsvirin surətinin 
hər hansı bir formatda yadda 
saxlanılması.
Exposure
 
— 
Qorunmama 
(məlumatlann).
Express Install — Ekspres- 
yükləmə
 
(proqram
 
təminatının).
Expression
 
— İfadə.
Expunge — Pozmaq, 
çıxartmaq.
Ex-situ
 
Testing — 
Xarici 
vasitələr
 üzərində nəzarət.
Extend — Genişlənmək, 
artmaq, böyümək.
Extended — Genişlənmiş, 
artmış.
Extended
 Graphics
 
—
Genişləndirilmiş 
qrafik 
imkanlar.
Extensible
 — 
Açıq, genişlənə 
bilən.
Extension — Genişlənmə, 
proqrama 
əlavə. Həmçinin - 
faylın adında
 üçrəqəmli 
element (nöqtədən sonrakı). 
Məsələn, 
command.com, 
autoexec.bat. Microsoft 
Windows-da
 genişlənmə 
əvəzinə faylın nişanı olur.
Extent — Ekstent. Diskdə 
arasıkəsilməyən
 yaddaş
 
sahəsi.
External — Xarici.
External
 Cache — Xarici keş- 
yaddaş,
 xarici 
keş.
External
 Interrupt 
—
 
Xarici 
kəsilmə; xarici qurğular 
tərəfindən
 
kəsilmə.
External
 Modem 
— Xarici 
modem.
Extinction 
— Söndürmə; 
sönmə;
 kəsilmə 
(prosesin).
Extra Bold — Çox qalın şrift. 
Extract 
— Ayırmaq, seçmək.
Extras
 
— 
Əlavə [ayrıca 
təchizat] avadanlıq.
Extreme Accuracy — Son 
dərəcə 
dəqiqlik.
Extreme
 Value 
— 
Ekstremal 
qiymət.
Eigenvalue
 
—
 
Məxsusi 
qiymət;
 xarakteristik ədəd.
Eight
 Channel
 Code — 
(Perfo)lentin
 
səkkizzolaqlı 
kodu.
Eight-Bit
 Character
 
— 
Səkkizrazryadlı
 (bitli) işarə, 
səkkizbitli
 işarə.
E-Infrastructure — Elektron 
biznesin infrastrukturu.
E-Intermediary—Elektron 
vasitəçi, e
٠
vasitəçi. Elektron 
biznesin
 
bir forması, 
elektron vasitələr üzərindən 
vasitəçiliklə
 alqı-satqı.
Eject
— Çıxartmaq, itələyib 
çıxartmaq, açıb
 vermək 
(məsələn,
 diski).
Eject
 
Button — Çıxartma 
düyməsi,
 məsələn, diski 
disk 
sürücüsündən.
Equal
 
= 
EQ — Bərabər olmaq, 
bərabərlik.
Equal Sign — Bərabərlik 
işarəsi.
Equality
 
Circuit —
 
Bərabərlik 
sxemi.
Equalize — Bərabərləşdirmək; 
bərabərlik.
Equation
 — Tənlik. 
Equilibrium
 
— Tarazlıq. 
Equip — Təchiz etmək.
Equipment — 
1) Aparat, 
avadanlıq
 
2) Təchizat, yaraq 
3)
 
Material hissə.
Equipped — Təchiz edilmiş. 
Equivalence — Ekvivalentlik.
Məntiqi əməliyyat.
Equivalent
 —
 Ekvivalent || 
ekvivalentlik.
Equivalent
 Games
 
— 
Ekvivalent oyunlar (strateji).
Equivocation 
— Qeyri- 
müəyyənlik.
El Camino Bignum — İkiqat 
dəqiq 
üstəlik (olduqca 
böyük) rəqəm.
EL
 Display 
(Electroluminescent
 
Display) — 
Elektrik 
lüminessent
 
displey.
Elaborate
 — 1 ) 
Mürəkkəb, 
qarışıq (proqram 
haqqında) 
2) Əsaslı işlənmiş.
Elapsed 
Time Recorder — 
İstifadə olunmuş zaman 
qeydiyyatçısı.
Elastic Feedback — 
Çevik 
[tənzimlənən]
 əksrabitə.
E-Learning
 
٥
 
eLearning
 
— 
Elektron öyrətmə, E- 
öyrətmə.
 Elektron 
texnologiyadan,
 əsasən 
də 
İnternetdən
 istifadə 
etməklə 
öyrətmə.
 Distant 
təhsilə 
imkan verir.
Election