Ertaklarda matematika toshkent «Yangi asr avlodi»

4. 

Uch masxaraboz

Ali, Vali va Salim sirkda masxarabozlik qilishardi. Bir kuni 

sahnaga  ular  raqamlar yozilgan  ko'ylaklar kiyib  chiqishdi. 

Alining ko'ylagiga 5 raqami, Valining ko'ylagiga 6 raqami va 

Salimning ko'ylagiga 7 raqami yozilgan edi. Ular bir qatorga 

tizilib tursa, uch xonali sonni tasvirlashadi.

Ayting-chi, ular qanday holatda bir qatorga tizilib turgan da 

hosil bo'lgan son 13 ga qoldiqsiz bo'linadi?

5.  Uch donishmand to‘g‘risida eitak

Qadimgi donishmandlardan uchtasi, qaysi birimiz ko'proq 

bilimdon? -  degan  masala  ustida  bahslashayotgan  ekan. 

Bular yonidan o'tib ketayotgan bir kishi bu bahsni yechishga 

yordam beribdi. U donishmandlarga o'zlarining ziyrakliklarini 

sinashnitaklif qilibdi.

—  Sizlar mening qo'limdagi 5 ta  qalpoqni  ko'ryapsizlar, 

—  debdi u, —  bulardan uchtasi qora, ikkitasi oq. Qani 

endi ko'zlaringizni yuming!

So'ngra u, bu donishmandlaming har biriga bittadan qora 

qalpoq kiygizib, oq qalpoqlarni qopga solib bekitib qo'yibdi.

—  Endi ko'zlaringizni ochsalaringizham bo'ladi, — debdi 

yo'lovchi.  —   Kimki  o'zining  boshida  qanday  qalpoq 

ekanligini aytib bersa, shu kishi o'zini eng bilimdon deb 

aytishga haqli.

Donishmandlar nima deyishlarini bilmay,  uzoq vaqt bir- 

birlariga qarab qoldilar... Nihoyat biri: —  Mening boshimda 

qora qalpoq! -  dedi. U buni qayerdan bilgan?

6.  Topilma

To'rtta dehqon -  Sedor, Karp, Paxom va Foka shahardan 

qaytayotib, bugun hech nima ishlay olmaganliklaridan nolib 

qolishdi.

9

---

—  Agar men ichida puli bilan hamyon topib olganimda edi, 

— dedi Sedor, —  uni to'rtta teng bo'lakka bo'lib, uchdan 

bir qismini  o'zim  olardim,  qoTgan  bir qismini  sizlarga 

bergan bo'lardim.

—  Men  esa  barchamizga  teng  taqsim  qilib  bergan 

bo'lardim, —  deb o'zicha ming'irlab qo'ydi Karp.

—  Men  esa  topilgan  pulning  beshdan  biriga  ham 

qanoatlanardim, —  qo'shib qo'ydi Paxom.

—  Menga oltidan biri ham yetib qolardi-yu, ammo kirn ham 

sizlarga  topib  olishingiz  uchun  yo'lga  pul  tashlab 

ketardi, —  dedi Foka.

Shu  vaqt  bunday  qarashsa,  tasodifan  qarang-ki  yo'l 

chekkasida bitta hamyon yotibdi.

Ular  darhol  hamyonni  olishdi  va  o'zlari  aytgandek 

hamyondagi  pulni  bo'lib  olishga  kelishishdi,  ya’ni  Sedor 

uchdan birini, Karp to'rtdan birini, Paxom beshdan birini, Foka 

oltidan birini oladigan bo'lishdi.

Hamyonni  ochib  ko'rishsa,  unda  bitta  uch  so'mlik, 

qolganlari bir so'mlik, besh so'mlik va o'n so'mlik bo'lib, jami 

pullarsoni 8ta ekan.

Ammo  d e hq o n la rn in g   b iro rta s i  ham  pu lla rni 

maydalamasdan o'z ulushlarini ololmasdilar. Shuning uchun 

ular birorta yo'lovchini kutishga va pullarni maydalab, keyin 

ulushlarini olishga qarorqilishibdi. Shunda birinchi yo'lovchiga 

ko'zlari  tushib,  uni  to’xtatishibdi.  Dehqonlar unga  voqeani 

tushuntirib, pullarni maydalab berishini so'rashibdi.

—  Men  sizlarga  pullaringizni  maydalab  berolmayman, 

ammo pullaringizni menga bersangizlar, men o'zimning 

pulimni  ham  unga  qo'shib,  sizlarning  ulushlaringizni 

beraman, hamyonni esa menga qoldirasizlar, —  debdi 

yo'lovchi.

Dehqonlar quvonib rozi bo'lishibdi.

Yo'lovchi pullarni jamlab, birinchi dehqonga uning uchdan 

bir  qismini,  ikkinchisiga  to'rtdan  bir  qismini,  uchinchisiga 

beshdan  bir  qismini  va  to'rtinchisiga  oltidan  bir  qismini 

beribdi, hamyonni esa o'ziga qoldiribdi.

10

---

—  Rahmat  sizlarga  ukalar,  sizlarga  ham,  menga  ham 

yaxshi bo'ldi, — deb yo'lovchi yo'lida davom etibdi.

Dehqonlar  hayron  bo'lishib,  —   u  nima  uchun  bizga 

minnatdorchilik bildirdi, —  deb o'ylab qolishibdi.

—  Yigitiar, bizlardagi pullarsoni nechta?-so'rabdi Каф. 

S a n a s a la r  8  ta  ekan,  ammo  uch  so 'm likn i 

topisholmabdi.

—  Uch so'mlik kimda? — so'rashibdi bir-biridan.

—  Hech qaysi birimizda yo'q.

— Yigitiar,  bu  qanaqasi  bo'ldi?  Yo'lovchi  bizni  rosa 

boplabdi-ku.

Ular  o'zlaricha  o'zlariga  tegishli  bo'lgan  pulni  hisoblab 

chiqibdilar.

— Yo'q, do'stlar, men olishim kerak bo'lgan ulushimdan 

ko'proq olibman, —  debdi Sedor.

—  Menga ham 25 tiyin ko'proq tegibdi, —  dedi Karp.

—  Qanaqasiga bunday bo'ldi, barchamizga ortiqcha pul 

tegibdi va yana uch so'mlikni olib ketibdi.

—  Bizni rosa boplabdi-ya, azamat.

Dehqonlar  qancha  pul  topishgan?  Yo'lovchi  ularni 

aldaganmi, u har bir dehqonga nechtalik pullardan bergan? 

<  .  •  •  ’  .  . 

' 

-  - 

..  . 

■

  . 

.

7.  Uch qurbaqa

Uchta qurbaqa 60 metr chuqurlikdagi quduqning ostida 

yotardi.  Ular  bir  kunda  18  metr yuqoriga  ko'tarilardilar va 

qorong'u tushishi bilan birinchisi 12 metr, ikkinchisi 16 metr, 

uchinchisi 17 metr pastga tushib yotardi. Ertasiga kun chiqishi 

bilan ular shu holni yana takrorlashardi.

Qancha  kundan  keyin  qurbaqalar  quduqdan  chiqa 

oladilar?