Fənn: Çıxan protezlərin hazırlanma texnikası Şöbə: “Ortopedik stomatologiya” 2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci

Fənn: Çıxan protezlərin hazırlanma texnikası 

 

Şöbə: “Ortopedik stomatologiya” 

2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 

 31 

 

3. Ağzın yarımaçılmış vəziyyətində dilin ucu ilə yanaqlara toxunma hərəkəti. Dilin sola hərəkəti 

zamanı qaşıq yerini dəyişərsə, onun dilaltı kənarının sağ tərəfi və əksinə, orta xəttdən 1 sm məsafədə 

qısaldılır. 

4. Dilin burnun ucuna doğru hərəkəti. Qaşıq yerini dəyişərsə, dil yüyəni nahiyəsində qaşığın orta 

hissəsi korreksiya olunur. 

5. Dodaqların önə dartılması. Bu hərəkət zamanı qaşıq yerini dəyişərsə, köpək dişləri arasındakı 

nahiyə bir daha  qısaldılır. 

Yuxarı çənədə fərdi qaşıq vestibulyar tərəfdən neytral zonada yerləşməli, damaqda kor dəliyi 1-2 

mm örtməlidir. Sonra pasiyentə müxtəlif funksional hərəkətlər etmək təklif olunur. Bu zaman qaşıq 

yerini  dəyişməməlidir,  əks  halda  bəzi  zonalarda  qısaldılır.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  Herbstin 

metodikasında bəzi əksliklər var. O, aşağı çənədə geniş sərhədli protez hazırlamağı və eyni zamanda 

qaşıq yerini dəyişməyənə qədər yoxlanmasını təklif edir. Belə yoxlamadan sonra qaşıq geniş deyil, 

əksinə daralmış sərhədli alınır. 

Funksional nümunələr böyük əhəmiyyətə malikdir, lakin qaşığın kənarı kiçildiyinə görə Herbst 

təklif etdiyi kimi hazırlanması məqsədəuyğundur. 

Fərdi  qaşıq  müxtəlif  materiallarla  və  üsullarla  hazırlanır.  Əvvəlcə  anatomik  ölçü  alınıb,  gips 

model  tökülür.  Gələcək  fərdi  qaşığın  sərhədləri  qeyd  olunur.  Mum  lövhə  qızdırılıb  modelə  sıxılır, 

artıqları sərhədlərə uyğun kəsilir. Qaşığın üzərində onun səthinə perpendikulyar olaraq qulp düzəldilir. 

Aşağı çənədə alveol çıxıntı və protez yatağı çox atrofiyalaşmışdırsa, qaşığın qulpu premolyarlara qədər 

uzadılır ki, əllə saxlandıqda ölçünün kənarları əyilməsin. Fərdi qaşığın mum forması modellə birlikdə 

əks üsulla küvetə gipslənib plastmasla əvəz olunur. 

Fərdi  qaşıq  birmomentli  standart  plastmas  lövhəciklərdən  (AKR-P)  hazırlana  bilər.  Bu  zaman 

plastik lövhəcik qaynar suda və ya od üzərində yumşaldılır və modelə sıxılır. Plastmasın artıqları qayçı 

ilə kəsilir. İşin asanlaşdırılması üçün vakuum qurğuşunda ştamplama üsulu ilə də qaşıq hazırlamaq olar 

(AKR-P, polistirol, polikarbonat). 

Fərdi  qaşığın  özübərkiyən  plastmasla  (karboplast,  protakril,  redont)  hazırlanması  plastmas 

xəmirinin  qatılmasından,  lazımi  qalınlıqda  və  formada  lövhələrin  formalaşdırılmasından  və  gips 

modelə  sıxılmasından  ibarətdir.  Plastmasın  polimerləşməsindən  sonra  (10-15  dəq)  qaşıq  modeldən 

çıxarılır, sərhədlərinə riayət olunmaqla karborund başlıq və frezlərlə işlənir. Qaşığın kənarının qalınlığı 

1,5 mm-dən az olmamalıdır, çünki çox nazik olduqda ölçüyə lazımi həcmi vermək olmur. 

Aşağı  çənə  modeli  (və  ya  anatomik  ölçü)  üzərində  ağzın  yarımaçılmış  vəziyyətində  sakitlik 

halında  keçid  büküşünün  sərhədlərinə  uyğun  fərdi  qaşıq  sərhədləri  qeyd  olunur.  Lakin  bir  neçə 

funksional sınaqla funksional ölçü almaq daha məqsədəuyğundur.  

Funksional  ölçü  fərdi  qaşığın  köməyilə  alınıb  kənarları  xüsusi  funksional  sınaqların  köməyilə 

formalaşdırılan ölçüyə deyilir.  

Qaşıq hazırlanandan  sonrakı mərhələ onun ağız boşluğuna yerləşdirilməsidir. 

Yuxarı dişsiz çənədə qaşıq aşağıdakı plan üzrə oturdulur: dodaq yüyəni, yan dartılar azad edilir, 

qaşığın  kənarı  boyu  onlar  üçün  yer  hazırlanır.  Sonra  alveol  qabarları  arxasında  sərhəd  yoxlanır,  bu 

zaman qaşıq yuxarı çənə qanadvari büküşünü örtməməlidir. Eyni zamanda  A  xətti qeyd olunur, kor 

dəliklərin  yeri  təyin  olunur.  Kimyəvi  karandaşla  işarələnir  və  izinin  çıxacağı  qaşıq  qoyulur.  Yuxarı 

çənə qaşıq sərhədlərinin dəqiqləşdirilməsində Herbst sınağı az hallarda tətbiq olunur. 

Yuxarı çənə qaşığının ağız boşluğunda yoxlanması zamanı bazisin vestibulyar tərəfdən yumşaq 

selikli  qişanı  bir  qədər  sıxaraq  keçid  büküşündən  1-2  mm  aşağı  keçib  hərəkətli  selikli  qişa  ilə 

kontaktda olması və əyilmiş vestibulyar səthi nəzərə alınmalıdır. Protez kənarının belə konfiqurasiyası 

zamanı o, yanağa kip söykənir, protez altına havanın keçməsinin qarşısı alındığı üçün yaxşı fiksasiya 

yaranır. 

Protezin fiksasiyası üçün A xətti boyunca ölçünün vəziyyəti mühüm əhəmiyyət daşıyır. Ölçü bu 

yerdə  yumşaq  damağa  1-2  mm  keçərək  bitməlidir.  Ölçünün  götürülməsi  zamanı  protezin  altına  hava 

dolmaması üçün yumşaq damağı sıxmaq üçün qaşığın damaq kənarına termoplastik kütlə və ya eni 4-5 

mm və qalınlığı 2-3 mm–lik zolağı qoyulur. Bu zaman alveol qabarları sərbəst qalmalıdır. Sonra qaşıq 

ağıza  daxil  edilir  və  ağızın  yarımqapalı  halında  damağa  sıxılır.  Kütlə  bərkidikdə  qaşıq  ağız 

boşluğundan çıxarılır. 

---