•Grup – Ks101 •Fakültə Kompüter elmləri-1

: 
C=Q / U 
Kondensatorun tutumu onun həndəsi ölçülərindən və lövhələr arası 
fəzanı dolduran mühitin dielektrik nüfuzluğundan 
asılıdır.Kondensatorlann elektrik xarakteristikaları,konstruksiyası və 
tətbiq sahələri onların lövhələri arası fəzanı dolduran dielektrikin 
növündən asılıdır. Dielektrikin növüne göre sabit kondensatorlar beş 
qrupa bölünür: qazaoxşar dielektrikli-hava, qaz, vakuum; maye 
dielektrikli; bark qeyri- üzvi dielektrikli- keramik, şüşə-keramik, slüda 
ve s.; bark üzvi dielektrikli-kağız, metalkağız, floroplast;oksid 
dielektrikli-elektrolit, oksid- yarımkeçirici, oksid-metal. Kondensatorlar 
nominal Cave Ci tutumlan ilə fərqləndirilir. Nominal tutum 
kondensatoru müşayiət edən sənədlərdə göstərilir, faktiki tutumisə 
verilmiş temperatur və məlum tezlikdə ölçülür. 
 

---

Bu amsal, ətraf mühitin temperaturu 1K dəyişəndə kondensatorun 
tutumunun dəyişməsini göstərir.Kondensatorda istifadə olunan 
dielektrikin materialından asılı olaraq D (TTO) müsbət, sıfır və mənfi 
ola bilər. Onun qiyməti, verilmiş tezlikdə kondensatorun markasında 
hərf, rəqəm və ya rəngli kodla göstərilir. Tutumun temperatur 
əmsalının normalaşmış qiymətindən kənara çıxmasının buraxıla bilən 
qiymətinə görə kondensatorlar iki sinfə bölünürlər: A və B. A sinfindən 
olan kondensatorlarda e(TTO) emsalı B sinfinden olanlardan 2-2,5 
dəfə azdır. Müəyyən α
c
- ye malik tutum almaq üçün, müxtəlif tutuma 
və TTƏ-yə malik olan kondensatorların paralel, ardıcıl və qarışıq 
birləşməsindən istifade edilir. Kondensatorda akustik küyler, Kulon ve 
elektrodinamik qüvvələrin təsiri nətiəsində onun lövhələrinin titrəyişi 
nəticəsində yaranır. Elektrolit tipli kondensatorlardan başqa, digərləri 
üçün onlara gərginliyin işarəsinin əhəmiyyəti yoxdur. Elektrolit 
kondensatorlar qütblü veqütbsüz (K50-6) olurlar. Bu 
kondensatorlarda dielektrik kimi nazik metal oksid təbəqədən İstifadə 
edilir. Oksid təbəqəsi ventil (açar) xassəsinə malik olduğundan, 
elektrolit kondensatorlar qütblü olurlar. Onlara gərginliyin qoşulması, 
elektrodlarda göstərilən qütblüyü nəzərə almaqla yerinə yetirilir. 
Elektrolit tipli kondensatorlarda dielektrik təbəqənin nazikliyi və 
dielektrik nüfuzluğunun böyük olması böyük tutumlu 
kondensatorların hazırlanmasına imkan verir. Elektrolit 
kondensatorlann esas parametrlərindən biri Isc sızma cərəyanıdır: 
 
 
 
 

---

Burada: K və m- uyğun olaraq, kondensatorun növündən və 
tutumundan asılı olan emsallardır (K=10⁴÷2*10⁶; m=0÷10² mA); 
Chom, Unom uyğun olaraq, kondensatorun nominal tutumu və 
gərginliyidir. Isc cǝrǝyanı kondensatora sabit gərginlik veriləndən 
birdəqiqə sonra təyin olunur.Kondensatorların şərti işarələri şək. 1.12-
də göstərilmişdir. 
Tutumu idarə olunan kondensatorlar dəyişən və sazlayıcı 
kondensatorlar adlanır. Bu növ kondensatorların tutumu mexaniki və 
elektrik üsulları ilə dəyişdirilə bilir. Mexaniki üsulla tutumun 
dəyişdirilməsi kondensatorun bir qrup lövhəsinin digərinə nəzərən 
paralel olaraq yerdəyişməsi nəticəsində baş verir. Bu zaman bu 
lövhələrin bir-birini qarşılıqlı örtməsi sahəsinin və ya onlar arasında 
məsafənin dəyişməsi nəticəsində tutum dəyişir. 
 
Dəyişən kondensatorda tutum qiymətinin maksimal dəyişməsi 600-
5000 pF-dan çox olmur. Bu zaman tutumun dəyişmə 
qanunauyğunluğu lövhələrin formasının seçilməsindən asılı olaraq 
dəyişir. Dəyişən kondensatorlar üçün onların tutumunun maksimal 
CMAX və minimal Cmin qiymətləri, tutuma göre örtmə əmsalı 
Kc=Cmax/Cmin, TTƏ, tgd va tutumun dəyişmə qanunauyğunluğu 
böyük əhəmiyyət kəsb edir. Elektronikada, tutumu elektrik sahəsinin 
gərginliyindən asılı olan və qeyri- xətti qanunla dəyişən 
kondensatorlardan geniş İstifade olunur. Bu kondensatorların C=q/U 
statik tutumları ile diferensial tutumlan C
dif
=dq/dU heç zaman eyni 
olmur. Seqnetoelektrik (spontan polyarlaşmaya malik keramik 
dielektrik) əsasında yaradılan qeyri- xətti kondensatorlar varikond, p- 
n keçidinin xassəsinə əsaslananlar isə varikap adlanır. 
 

---

Ədəbiyyat siyahısı 
R.Z.Kazimzadə Elektronika elektrotexnika Baki-2013 
A.Ə.Hacıyev Elektronika Elektrotexnika