Guliston davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

6. Tarixiy qiyoslash usuli. Atrofimizda sodir bo’layotgan tabiiy geografik, iqtisodiy ijtimoiy hodisalar, ta’limning rivojlanishi, ularning buguni va ertasi bevosita fanning, shuningdek, joyning tarixi bilan bog’liq. Fikrimizning isboti sifatida “quyidagi tarixiy voqeani esga olish zarur bo’lib qoldi: Buyuk Bobil qadimda sharqning eng go’zal va badavlat o’lkasi, ilmu-ma’rifat, iqtisod va ma’naviyat o’chog’i bo’lib kelganligi hammaga ma’lum. Lekin shunday ulug’vor o’lkaning vayronaga aylanib tarix sahifalaridan o’chib ketishiga bosqinchilar yoki dushman qo’shinlar emas, balki mamlakatning bosh mirobi yo’l qo’ygan bir xato sabab bo’lgan ekan. Ma’lumki, Bobilning xo’jalik tizimi ham xuddi bizdek ikki ulug’ daryo ya’ni Tigr va Efrat suvlaridan foydalanishga asoslangan bo’lib, suvning ma’lum hajmi sug’orish ishlariga olinib, qolgan qismi esa dengizga oqib turgan. SHu tufayli qishloq xo’jaligida yaxshi hosil olib turishdan tashqari, qirliklardan yuvilib keladigan loyqa, qum, shag’al va tuz bilan hosildor erlarning buzilishidan asrab qolgan.
Eramizdan avvalgi 582-yilda Xoldey shohi Navxudonosir katta imperiyaga hukmronlik qilish orzusida Misrni ham qo’shib oladi. Uning go’zal malikasi Nitokrisga uylanadi. Albatta, malikaning ayrim injiqliklari va talablarini bajarishga majbur bo’ladi. Nitokris xonimning iltimosi bilan uning Misrdan kelgan qarindoshi bosh mirob vazifasiga tayinlanadi, unga katta mablag’ va ishchi kuchi topshiriladi. Tez orada Bobil atrofidagi tekisliklardan yuzlab kilometrga katta kanal qazilib, minglab gektar yangi erlarda sug’orish ishlari boshlanadi. Natijada, Efrat daryosining suvi kamayib, oqimi sustlashib qoladi va suv bilan kelgan loyqa aralash qum-shag’al va tuz eritmasi, erlarga va kanallarga o’tirib qola boshlaydi, erlarni sho’r bosishi oqibatida dehqonchilik qilishi mumkin bo’lmay qoladi. Bug’doyzor, arpazor va boshqa ekinlar keskin kamayib yo’qola borgach, juda katta otliq qo’shinlari ham, aholi ham qahatchilikdan qirila boshlaydi va nihoyat eramiz boshlarida shunday buyuk imperiyadan hashamatli qasrlarning xarobalari-yu, oppoq tuz bosgan bepoyon tekisliklar qoldi, xolos.”¹