əkdilmək
ka
. əkilmək. becərilmək. bəsilmək. tərbiyə edilmək.
eğitllmək. bəslənmək.
əqə
: əkə
ka
. əçə
ka
.
əyə
. böyük bacı
- ər arvadın böyük bacıları "əkə"
çağrılır. arvadın kiçik bacısına, əji baldız söylər. - ərin kiçik bacısına,
arvadı "singil" söylər.
əqəc
:
əğəc
. əkdü
ka
.
ucu əğri arac. (
qılınc qını. bənzəri şeyləri oymaqda
kullanılan ucu əğri bıçaq).
əqəcək
:
əkəcək
. tarıtqu
ka
.
əqəç
:
əkəç
bilkəs. bilqeys. ağıllı.
əqəç
ka
:
əkəç
.
1.
bilqeys. bilkəs. ağıllı.
1.
kiçik qız uşağlarına sevgi sözü.
ağıllı kiçik qız. böyüklük izləri göstərən kiçik qız.
əqəq
:
əkək
ka
. (
1
<
ərkəksək.
2 <
əğ. iq. kəsəl. xəsdələlik
). irilik, ərkəklik
istəyən. ərkəklik savında olan qadın. ortaya düşmüş qadın.
-
əkək işlər: əkək əşlər. - əkəkləmək
ka
: qəhbələnmək.
əqəqlik
:
əkəklik.
utanmazlıq, arsızlıq
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
252
http://WWW.TURUZ.COM
əqəl
:
əkəl
. əklə. əkli. tabe'.
əqələmək:
1.
əğələmək
. igəşmək
ka.
yontmaq. kəsmək. tıraşlamaq.
2.
əkələmək
ka.
"
abla
" diyə aytamaq. "
böyük
qızqardəş
.
abla
" dəmək.
əqəmə
:
əkəmə
ka.
iqəmə
. bir çeşit çalqı.
əqəmək
ka
: əğmək.
əqər
:
əğər
. ( z <> y <> d <> ğ )
əyər. ədər. yəhər. əyər
ka
.
əqəĢ
:
əkəĢ
.
1.
(
əĢ
<>
iz
)
əkiz.
bir əkilən.
2.
ikiş. ası, qudurqan at.
əqət
:
əkət
ka
.
1
.
qulluq. tapı. xidmət.
2
.
(
toy gecəsində
) yengə.
əqətləmək:
əkətləmək
ka.
qulluqçu qoşalamaq, göndərmək. gəlini
yengələmək.
əqətlik
:
əkətlik.
qulluqçu.
- əkətlik qara baĢ
ka
:
girdək gecəsi gəlinlə
birlikdə göndərilən qulluqçu qadın. sağdıc qadın.
əqətli
ka
:
əkətli.
nökərili olan. sağdıclı gəlin.
əqik
:
əkik
.
əğik
.
ərik
. meyilli.
əqilqən
ka
: əğilən. əğiləbilən.
əqilmək
:
əğilmək
.
1.
incəlmək. yencgəlmək
ka
. səcdə qılmaq.
2.
səvülmək. savılmaq
ka
. yönəlmək.
- könlüm sənə səvülür.
əmitmək
ka.
meyillənmək. məyl etmək.
- könlüm ona əmitti.
əqilmək
:
əkilmək
ka
.
1.
əkdilmək
ka.
becərilmək. bəsilmək.
2.
əğilmək.
qayışmaq. bükülmək
.
-
məni gördü əkildi: bükdü.
əqim
:
əkim
ka.
bir kəz əkiləcək qədər olan ye·.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
253
http://WWW.TURUZ.NET
əqimli
:
əkimli
barıqlı
ka
. yerikli. meyilli. vurqun. düşgün. məczub.
əqinçi
:
əkinçi
.
tarıqçı
ka
. tarıdaçı. cütçi.
əqindi tarıq:
əkindi tarıq
ka
: əkilən tuxum.
əqindi
ka
:
əlindi
ka
ikindi. öbürü. ötəki.
əqin
ka
: cüttliq. əkin əkilən yer.
əqin
ka
:
əğin
.
əkin
.
1.
sırt.
2.
əni bir buçuq qarış, uzunluğu dört arşın
gələn bəz taxtası.
əqinmək:
əkinmək
. yüklənmək.
əqir
:
əkir
.
1.
əcir. işçi. tutuq. ırqat.
2.
ağrısını sağaltmaq üçün
kullanılan bir kök dərman (
acorus calamus).
əqirqən :
əğirqən
ka
.
əğrilə yazan.
əqirmək :
əğirmək
ka
.
əkirmək
.
1.
yıxmaq. çevirmək.
- su gəmini əğirdi.
2.
qaytarmaq. döndərmək.
- o məni işə əğirdi: qaytatdı.
3.
çevrələmək. əğmək. burmaq. bükmək. qətləmək. nərsəni nəyin
çevrəsinə sarmaq.
- devlət kəndi əğirsədi: qurşadı, mahasirə etdi.
mahasirə edmək.
- kənd əğrildi: çevrildi. mahasirə oldu.
4.
sındırmaq. çevirmək. çöndərmək. aşırmaq.
- su gəmini əğirdi.
5.
eşmək. bükmək. qıvırmaq. tavratmaq
ka
.
6.
əğlətmək. əkirmək.
yığırmaq
6
. yığmaq
.
qurmaq
. - malın əğlətib, nə günə çıxdın sən. -
özüvü əğir, saçılma belə. - saçaqları əğirmək.
7.
səvqətmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
254
http://WWW.TURUZ.COM
döndürmək. əğirmək. çevirmək. bir yeri quşatmaq. sarmaq.
8.
yığırmaq
6
. yığmaq. əkirmək.
əqirsəmək :
əkirsəmək
ka
.
1.
əkir (ilaç) qullanmaq istəmək.
2.
əğirmək
istəmək. (
çevirmək
.
bir
yeri
quşatmaq
) istəmək.
əqirĢmək:
əğirĢmək
. tolqaşmaq
ka.
dolaşmaq. büküşmək. burquşmaq.
- yun
dolaĢmaq.
əqirtmək
ka
:
əğirtmək
ka
. qalanın, bir nəyi, bir yer, bir durumu quşatmaq.
əqiĢ
ka
:
əkiĢ
. əritməkdən, yeməkdən sonra qalıntı. artıq. aşqal. zibil.
əqiĢmək:
əğiĢmək
ka
1.
əğmək. əğşəmək.
2.
əkəmək işləmək.
əqit
:
əkit
ka
.
göz dəğmənsin deyə, cocuqların üzünə sürülən bir ilac.
bu ilac zəfrana, birtaxım şeylər qatılaraq yapılır.
əqitmək :
əğitmək
iqidmək
ka.
əkitmək. tərbiyə edmək. yetiştirmək.
əqitmək :
əkitmək
ka
. əktirmək. iqidmək
ka.
tərbiyə edmək. əğitmək.
yetiştirmək.
əqiz
:
1.
ekiz
. (
<
iki
). ikəz. ikik, əşli, qoşa olan.
- ikiz uşaq.
2.
(
iz
<>
əĢ
)
əkəĢ
. bir əkilən.
3.
əziz. ərikmiş. arqın.
4.
uca. hündür.
- əkiz dağ.
əqizləmək :
əkizləmək
. 1.
əzizləmək. əriksəmək. arqınlamaq.
2.
ucaltmaq.
3.
hündürəmək. yekətmək. şişirmək
.
mane'
törətmək
. - uca dağı
əkizləmə. - kiçik nəyi əkizləmə.
əqizlik
:
əkizlik
. əzizlik. ərkilmiş. arqınq. ucalıq. hündürlük.
əqlə
:
əklə
. əkəl. əkli. tabe'.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
255
http://WWW.TURUZ.NET
əqləmək
:
əkləmək
ka
.
iqləmək
ka.
1.
çatışmaq
6
. girmək.
2.
soxmaq.
ilişdirmək. basmaq.
- əklədi mənim ayaq: mənim ayağımı ilişdirdi.
3.
çiğnəmək. basmaq.
əqləĢ
:
əkləĢ
.
1.
tabeiyyət.
2.
ittihad
.
əqləĢmək:
əkləĢmək.
ulaşmaq
ka.
ulaşmaq. buluşmaq.
əqləĢmək
ka
:
əkləĢmək
. iqləşmək. yikləşmək. yığılışmaq.
birləşmək. müttəhidləşmək. birbirinə uyup durmaq.
əqlətmək:
əğlətmək
. əğirmək. yığmaq
.
qurmaq
. - malın əğlətib, nə günə
çıxdın sən.
əqli
:
əkli
ka
.
1.
əklə. əklə. tabe'.
2.
quturma
ka
.
əqmə
:
əkmə
ka
. əğrim. örtü. çatı.
əqmək
:
əğmək
ka
.
1.
əğirmək. burmaq. qətləmək. nərsəni nəyin
çevrəsinə sarmaq.
2.
əkimək. əkqimək. ikəmək. becərmək.
böyütmək.
- o onu əkitti: o onu böyüttü.
3.
əğmək
. burmaq.
bükmək. qayırmaq. qatırmaq. qatlamq. rədd edmək.
qadırmaq
ka
. qayırmaq.
4.
əkmək
.
əbək
ka
. əbbək
. (
uşaq
dilində
).
5.
qondqarmaq. dikəltmək.
1.
tarımaq
ka
. (
tuxum
) səpmək. tarıtmaq.
- darı tarıtmaq.
2.
(bir şeyi bir şeyə)
artırmaq, qoymaq. (
dərman
,
yağ
) yaxmaq.
- yarama dərman əkən.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
256
http://WWW.TURUZ.COM
əqrək
: əğrək
ka
.
1.
əriĢ əğrək: əriş arğac: dikinə uzanan, yanına toxunan
saplar.
2.
arğac
ka
. başı əğri balıq tutma aracı. qulplu sap. qullab.
əqri
:
əğri
ka
.
1.
bükür. bukri
ka
. -
əğri büğrü: qamqı
ka
. qamıq.
2.
əmit
ka.
ağnaq. axımır. yıxıla.
- əmit duvar. - əmit kişi: əğri adam.
3.
sallaq.
yapır
ka
. - yaprı qulaq: əğri, sallaq qulaq.
4.
axıq, oğruq
ka
. uğruq.
ovruq.
2.
tellənmiş sap.
əqrik
:
əğrik
ka
əğirtilən ip. əğrilmiş ip·.
əqriləyazmaq:
əğrlləyazmaq
ka
.
çarpılayazmaq. qamqırmaq
ka
.
əqrilmək :
əğrilmək
ka
qala quşatılmaq. sarılmaq. ip əğrilmək.
əqrim
ka
:
əğrim
.
1.
suyun toplanıp qaynıyıb, dönərək axtığı yer. düdən.
2.
hər nəyin topluq yer. tüdə. düdə. imrəm.
3.
büküm
.
- ip əğrimi: ip
bükümü.
4.
əkmə. örtü. çatı.
əqrimlənmək
ka
:
əğrimlənmək
ka
(
su
göldə
) əğrəklənmək. qaynayaraq.
axaraq dönmək. düdənlənmək.
- su göldə əğrimləndi: su göldə
dolub, qayıtdı.
əqrinmək
ka
:
əğrinmək
ka.
əğilib bükülüb yaltaqlanmaq.
əqriĢmək :
əğriĢmək
. qıyışmaq
ka.
əqriĢmək
ka
:
1.
bir yeri sarmaq. quşatmaq.
1.
ip əğirmək, bükmək.
əqsəmək:
əğsəmək
ka
. əğmək.
- budağı əğsəmə.
əqsilmək:
əksilmək
. ısılmaq
ka.
yesilmək. yasılmaq. azalmaq.
əqsüq
:
əksüq
ka
əksiq
.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
257
http://WWW.TURUZ.NET
əqsümək:
əksümək
ka
.
əksilmək.
- qızlar əksüdi: qiymətlər endi.
əqĢi
:
əkĢi
. qımız
ka
. turş. yudqı
ka
.
- qımız almıla
ka
: əkşi alma.
əqĢiq
ka
:
əkĢik
ka
.
əkşi.
əqĢimək :
əkĢimək
ka.
üzü əkşimək. sorışmaq
ka
.
əqĢitmək: çuvşatmaq
ka
. çuğşatmaq
ka
. coğşatmaq
ka
coşdurmaq. turşatmaq.
qaynatmaq. köpüklətmək.
əqtələmək:
əxtələmək
tutuqlamaq
ka
. enəmək. korlamaq. iğdişləmək.
əqti
:
iqtü
ka
. əkli
.
əkili
.
>
əhli
. əldə bəslənən heyvan:
ka
.
əqtirmək:
əktürmək
ka
.
əqtü
:
əktü
ka.
əğəc
.
ucu əğri arac. (
qılınc qını. bənzəri şeyləri oymaqda
kullanılan ucu əğri bıçaq).
əqtü
:
əktü
ka
. əldə bəslənən heyvan. əhli.
əqtüləmək :
əktüləmək
.
iktüləmək
ka.
bəsləmək.
əqtürmək:
1
. əğdirmək.
2.
əktirmək. əkitmək.
əl
:
əl
ka
bax
>
el
. alqın
ka
. alan ayqıt. barmaq
.
- əliqin: barmağınan.
- ay dolun olsa, əli qin imlənməz: ön dörd gecəlik ay barmağınan
göstərilməz.
-
əl buyruğu: əl altı işçi.
-
əli boynuna bağlanmaq: boxsuqlanmaq
ka
. - əldən çıxmaq:
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
258
http://WWW.TURUZ.COM
(vermək. əldən qoymaq). qoymaq. səhv edmək. buraxmaq. - əldən
qoymaq: iylətmək. burutmaq
ka
.
- əldən vermək: saçıtmaq
ka
. yox edmək. itirmək.
- puluvu saçıtma. - çağıvı dəğərıəyib saçıtma.
- əldən vermək: çaldırmaq. qapturmaq
ka
. oğrulmaq.
- ələ salmaq: alıqlamaq
ka.
alaya qoymaq. lağa qoymaq.
- əliboĢ: bədbəxd. kovı. qovuq
ka
. kovuq.
- əlindən alınmaq ( birinin malın zorla). müsadirə edmək.
gücəlmək
ka
.
- ələ salma: əlük
ka.
əlikləmək işi. alay ədmə. məsqərə.
əlbəddə : yanu. yamu
ka
. -
əlbəddə
ki
.
yanu
yamu
ka
. hər necə olursa
olsun.
- yamu yanu yemlisən. verməlisən yanu yamu.
əlcək
: əliklik
ka
. əldivən.
əldiri
ka
: oğlaq dəris. əlri.
əldivən
: əliklik
ka
. əlcək.
ələf
:
<
alaq
.
alıq
. alağ. zəhərli, ağılı od. yararsız bitgilər.
ələk
: böyük ələk əsgü
ka
.
ələklənmək
: əlqəlmək
ka.
ələnmək. savurnmaq. əsmək
ka.
yellənmək. yelə vermək.
ələng
:
anğıl. enli. ənli. açıq. açıla.
- ələng yazı: düz ova.
ələnmək: əlqəlmək
ka.
ələklənmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
259
http://WWW.TURUZ.NET
əlik
ka
:
1.
əl altı işlədilən arac, nərsə.
2.
çırağ. şagird. kömək.
- tükanda
dörd əliyim var.
3.
əl.
- onğ əlik: saq əl. saq əlik. - sol əlik.
4.
əllik.
qoluq
ka
. borc. iğrəti.
5.
oqa
ka
. kəfil. zamin
. - o mənə əlik tutdu:
zamin
,
kəfil oldu. - əlik tutunca od tut: zəmanət oddan pis yandırar. -
əlik tatanın əli qopar, od tutanın əli yanar. - əlikin kimdi.
əlikləmək: alay edmək. ələ salmaq.
əliklik
:
əliklik
ka
.
1.
əldivən. əlcək.
2.
əlli. əli olan.
əlqenmək
ka
: ələklənmək.
əlqəlmək
ka
: ələklənmək. ələnmək.
əlqəĢmək
ka
:
əlgəĢmək
ka
ələkləşmək. .
əlqətmək
ka
:
əlgətmək
ka
ələtmək.
əlli
:
1.
əli olan. əlikliq
ka
.
2.
əlkin. əllik.
(
<
əl: bir əldə olan
barmaq sayı).
əllik
: əlik. qoluq
ka
. borc. iğrəti.
əlov
:
aləv
. yalın
ka
.
Dostları ilə paylaş: |