əlovlamaq : əlovlanmaq. parlatmaq. - yalratmaq. yalrıtmaq. yolratmaq.
yolrıtmaq
ka
.
əlük
ka
: əlikləmək işi. alay ədmə. məsqərə.
əlvan
: alavan. alvan. çal. rəhbə rəh.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
260
http://WWW.TURUZ.COM
əlvırmaq
ka
: allanmaq. ullanmaq. qalxmaq. atılmaq. sıçramaq. daşlanmaq.
- o mənim üzümə alvırdı.
əm səm
ka
: ilac. samlamaq işi.
əmçi
ka
: dərman yapan kimsə. davaxanaçı.
əmdi
ka
: şimdi. imdi. indi.
əməc
: iş güc, əmək aracı. abzal
8
əbzar.
əməcləmək
: amaclamaq
ka
. əmləşmək. nişanlamaq. nişan
almaq.
əmək
: əmgək. əzab. incik.
- əmgəksizin durqu yox, munda tamu:
qayğısız yaşam yoxdu, bu dünya cəhənnəmdi.
əməkdaĢ : arqaş. girgiş. həmkar.
-
əməkdaĢlıq: sığrış. qılşıq. köməkliş. həmkarlıq. köməkləşmək. işləşmək
ka.
işbirliyi yapmq.
əməĢləmək: imləmək. nişanlamaq.
- siz nəyi əməĢlirsiniz. - mənim bunu
əməĢləmək istəyim yoxudu.
-
əməĢləməz, çatanmaz
!
.
əməĢlənmək:
əmgəklənmək
: çalışıb, inciyib, zəhmət çəkib bir istəyə
çamatmaq istəmək. əmgəklənmək.
əmət
ka
: evət -
əmət əmət
ka
: evət evət. yemət yəmət.
əməyə qoymaq: əmgətmək
ka.
yormaq.
əmgəklənmək:
əməĢlənmək
çalışıb, inciyib, zəhmət çəkib bir istəyə
çamatmaq istəmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
261
http://WWW.TURUZ.NET
əmgəĢmək
ka
:
əmqəmək
ka
. zəhmət çəkmək.
əmikdəĢ
ka
: bir məmedən əmən iki cocuq.
əmikdəĢ
ka
:
əmgəĢ
.
süt qərdəş. bir məmədən süt içən körpələr.
əmik
ka
:
1.
məmə. -
təvi əmigi. dəvə məməsi. - əmiklik əĢlər
ka
: süt verən
qadın. - əmiklik əşlər kösəkçi (köysəkçi: istəkli, iştahlı) olur.
2.
ılıq.
orta babat.
- əmik ılıq. soğuduqtan sonra ısınıp sıcaqlığı artmayan.
- əmik gün: ılıq gün.
əmikləmək
ka
: məm əmmək.
əminmək: əmqenmək
ka.
zəhmət çəkmək.
əmirçgə : xıt xıt. quzruf.
əmirçqə
ka
: gəmirdək. qıqırdaq.
əmit
ka
: əğri. ağnaq. axımır. yıxıla.
- əmit duvar. - əmit kişi: əğri adam.
əmitmək
ka
: əğilmək. axmaq. məyl etmək.
- könlüm ona əmitti.
-
yaylaq təbə
əmitdik. - evə təbə əmitdik. - dam əmitti.
əm
ka
:
am
.
1.
qadının dişilik ayqıtı.
1.
ilaç.
əmqenmək
ka
: əminmək. zəhmət çəkmək.
əmqək
:
əmgək
. incid. inciş. əmək. zəhmət. müzahimət.
əmqəklənmək
ka
: əziyət çəkmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
262
http://WWW.TURUZ.COM
əmqəq
:
əmgək
. əmək. əzab. incik.
- əmgəksizin durqu yox, munda tamu:
qayğısız yaşam yoxdu, bu dünya cəhənnəmdi. - əmgək əyində
qalmaz.
əmqəmək
ka
:
əmgəĢmək
ka
. əmək çəkmək. zəhmət çəkmək.
sinsimək. incimək.
əmqənmək
ka
:
əmgənmək
ka.
yorulmaq. narahat olmaq.
əmqəĢ
ka
:
əmgəĢ.
1.
zəhmət.
- əmgəĢ olmasın, onu ver mənə. - əmmgəĢsiz:
zəhmətsiz.
2.
əmikdəĢ
.
süt qərdəş. bir məmədən süt içən
körpələr.
əmqəĢmək
ka
:
əmgəĢmək.
incimək. zəhmət çəkmək. yorulmaq.
əmqətmək
ka
:
əmgətmək
ka.
əməyə qoymaq. yormaq.
- onu çox
əmgətmə.
əmqir
:
əmgir.
əmgər. incil. müzahim.
əmləlmək
ka
: dərmanlanmaq. ilaclanmaq.
əmləmək
ka:
- səmləmək əmləmək
ka
: ilaclamaq. sağaltmaq.
-
bağrım başın
əmləmək: ürək yaramı əlac elədi.
əmlənmək
ka
: çaralanmaq. çarlanmaq. kəndinə mərhəm edmək.
əmləĢmək
ka
:
1.
amaclamaq
ka
. əməçləmək. nişanlamaq. nişan
almaq.
2.
birbirinə təskin vermək.
3.
çaralamaq. çarlamaq.
dərman, mərhəm qoymaq. əlac yapmaq.
- balıqlar əmləĢdi.
əmlətmək
ka
: çarlatmaq. əlaclatmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
263
http://WWW.TURUZ.NET
əmlik
:
1.
dərman.
2.
müsggin.
əmr edmək: buyurmaq
ka
. tutuzmaq
ka
.
əmrək
ka
: arın. aydın. təmiz.
- əmrək könül.
əmrimək
ka
: qaşımaq.
əmriĢmək
ka
: qaşınmaq. dəri qarıncalanmaq.
əmritmək
ka
: qıdıqlamaq.
əmrülmək: dincəlmək. arınmaq. soyunmaq. soğumaq. rahatlanmaq.
- kişi
tini əmrüldü: ruhu çıxdı.
əmrülmək
ka
: çatmaq. yetmək. müvəffəq olmaq. -
ağır ayaq
əmrüldü.
əmsəmək
ka
: əmmək işləmək.
əmürmək
ka
: əmzirmək.
əmüzmək
ka
: əmzirmək. əmürmək.
əmzik
ka
:
1.
əmik
+
sik
: məməlik.
- əmzikli qadın: beĢiklik uraqut
ka
.
2.
ümgük
ka.
imik. cocuxların təpəsində bulunan yumuşaq yer.
əmzirmək : əmilzmək. əmürmək
ka
.
ən
:
en
.
yen
.
yin
ka
. in
. (
<
yenmək
).
1.
çuxur. iniş. eniş.
aşağ. -
in yer: en yer. - en yoq: eniş yoxuş.
2.
yen. dışqı. pox. qığ.
xıx. qoyun pisliği, tərsi.
3.
in. il
ka
. düş. -
atdan il.
4.
yan tərəfa
olan genişliq. yan.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
264
http://WWW.TURUZ.COM
ənayi
:
<
aynayı: adnayı. adnaqu. başqa)
ənayin. əcib. görünməmiş.
-
aynanı bir kişi, yapı, olay, iş, görkəm.
əndər dödərmək: əndürmək. endürmək. yendirmək
ka
. axtarışmaq.
əndik
ka
:
endik
. qanmaz. anlamaz. şaşqın. gic.
- əndik ər: budala adam.
əndürmək:
endürmək
. yendirmək
ka
. əndər dödərmək. axtarışmaq.
əngəl
: tıqış
ka
. tiyiş
6
. pərhiz. qoy. yığdac. mane'. mən'.
- əngəl, sarp
saymaq: edizlənmək
ka.
atızlanmaq
ka.
- əngəl olan: alıqoyan. yığdaçı
ka
.
- əngəl olmaq: tıqılmaq
ka
: tıqınmaq. tıqışmaq
ka
. alıqoymaq.
əngəllənmək: asaqlanmaq. ayaqlanmaq. ayağa ilişmək.
əngiziĢ
: qamıt. təhrik.
ənğliq
ka
: ennik.
ənin
: enik. xacə. bükin
ka
. bükülmüş. buruq
.
iğdiş.
əniĢ
:
eniĢ
. enənmiş. tutuq
ka
. iğdiş. əxdə.
ənq
:
ənq
ka
ənğ
.
1.
ən
<
met
>
nə
. yox. dəğil. -
ən ən: nə nə: yox yox.
1.
anğ
. an. yanaq. üz.
- qızıl an.
ənqək
:
əngək
.
engək
. (
<
yengək
). ağzın iki çanağının birbirinə yenən
qoğuşan yer.
ənqin
: engin. tərinğ
ka
. dərin. geniş.
ənqit
:
ənkit
. ənküt. anqut. enküt. anlağdan qıt. anlamaz. qanmaz.
axmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
265
http://WWW.TURUZ.NET
ənqüt
:
ənküt
. anqut. ənkit. enküt. anlağdan qıt. anlamaz. qanmaz.
axmaq.
ənli
: enli yetiz
ka
. eninə geniş olan. geniş.
ənli
:
enli
. anğıl
ka
. açıq. açıla. yatız. gen.
ənmək
:
inmək
.
enmək
. düşmək.
- qar ənir: düşür.
ənsələmək: boyunlamaq
ka.
peysərə salmaq. peysərləmək.
ənüç
ka
:
enüç
.
qözə enən pərdə·.
ənüçləmək
ka:
enüçləmək.
qözə enən pərdəyə ilac qoymaq.
ənüçlənmək
ka
:
enüçlənmək.
qözə pərdə enmək.
ənük
ka
:
enik
. heyvan yavrusu. (
arslan. sırtlan. qurt. qöpək yavruları).
ənüqləmək
ka
:
enikləmək
. yavrulamaq.
ənüqlük
ka
: yavrulu.
əp
: bəkitmə, obartma ilgəci.
- əp əyku: çox yaxşı.
əpmək
ka
: əkmək.
əprik
: yapa, yaba
ka
, yumşaq olan, yaş, ıslaq olan. oqraq. oğraq.
obraq
ka
. opraq. ovraq. əzik üzük, əsgimiş nə.
əprikmək: yumşanmaq. yufqalanmaq
ka
. incəlib büzülmək. yaltaqlanmaq.
yavuncımaq.
əprimək : obramaq
ka
. opramaq. əsqimək. gəvşəmək. kortalmaq. tazalığı,
itiliyi gedmək. büzüşmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
266
http://WWW.TURUZ.COM
əpritmək: ölturmaq
ka.
yıpratmaq.
ər
:
1.
ərkək.
2.
dəlgic. dəlik açmaq üçün kullanılan
ayqıt.
3.
yer.
4.
ir. yerin güneyə baxan günəşli yanı.
5.
əsgər
. -
bəy ərin açındı: bəy əsgərini doyurub səvələdi.
-
ərə bənzəyən. ərkək kimi: ərsiq
ka
.
- ərlik göstərmək: ərləşmək
ka.
- ər arvad: yatqaş. yatdaş. bir yatanlar.
- yatqaĢların atqaşması.
ərdəmə
: - rdəmsizdən qut çərtilir: bacaqsızdan bəxt üz döndərir.
ərdəm
ka
: fəzilət. ədəp. tərbiyə. hünər. -
ərdəm başı dil.
ərdim
:
ək
. -
daydım
.
- orda ərdim: deydim ordeydim: ordaydım: orda
ərdini
ka
: iri.
ərdinq
: deydin.
- ərdinq burda dinc amıl: burda dinc rahatıydın.
ərəki
:
ər
kiyə
ka
.
alçaq kişi.
ərəqmək
ka
: ərkəkləşmək.
ərən
ka
:
1.
alpaqut
ka
. alqabut. alp. alpər. qoçaq. yiğit. bağdur. qurç,
qurs kişi. dayanıqlı. yiğit adam.
2.
qohum tayfa.
- mənim ərənim
yox. - ərənsiz kimsəsiz qaldım.
3.
mümkün.
4.
yolun. iyid. fədayi.
ərənkək : (
<
ərmək
).
ərgən
. barmaq.
- beş ərənək düz ərməs: beş barmağ
bir dəğil.
ərəntüz
ka
: tərazi yıldızı. müştəri yıldızı
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
267
http://WWW.TURUZ.NET
ərətmək
ka
:
1.
ərəzmək
. ər olmaq. ərkəkləşmək.
- oğul ərəzsə, ata dinir, at
atatsa, at dinir.
2.
taşağı çıxarmaq. iğdiş edmək.
3.
cocuğu
sünnət edmək.
4.
arıtmaq.
5.
ərtəmək. arıtmaq
ka.
daşşağı
çıxarmaq. iğdiş edmək. cocuğu sünnət edmək. ərkəkləşmək.
ərəzmək
ka
:
ərətmək
. ər olmaq. çatmaq
.
yetişmək
. - tay atatsa, at dinir, oğul
ərəzsə ata dinir. - oğul ərəzsə, ata dinir, at atatsa, at dinir.
ərg
>
ərq
ərğ
>
ərq
əri
: - andax əri kim yenər: kim utar, sındırar.
əriq
ka
:
ərik
ka
1.
yumşaq. axarlı.
2.
zirək, çabık
.
ərgin. iti. yol bilən,
başarcaqlı. nafiz. keçərli.
- ırik ər: yumşaq qılıqlı, xuylu. zirək,
çabık - ərik yılxı: yumşaq, ram heyvan. - ərik at: yorqa at.
3.
irik.
sevinc. rahat. -
ərikli irikli kişi: gülər üz kişi. - ərik qız.
4.
əğik.
meyilli.
5
. ürəyə ərən, ərgin, yatan, çatan. ürək oxşayan. gözəl.
xoş. xoşa gəlim.
- bu paltarda çox ərik görüşürsən. - ay mənim ərik
qızım.
6.
ər. -
bilgə ərik bulursan, baxqıl ona tabaru: bilən, danışman
kişi.
7.
ərimiş. ərgin. yağ. yağa bənzər əriyən şey. axarlı olan.
rəvan.
- ərik soşu: axarlı şeir. - ərik yazı. - ırik ər: yumşaq qılıqlı,
xuylu.
8.
yorqa. açıq. xoş. gülər. qılıqlı qılımlı. yovşaq. yumşaq.
üzü yola. - ərik kişi.
9
. gözəl. sevimli. istəkli.
- ərik kişi. - ərik qız.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
268
http://WWW.TURUZ.COM
10.
arx. yerdə atılmış su yolu. - ərik qazmaq.
11. #
yügrük. iti. çabalı.
axarlı.
- ərik yılxı: yorqa heyvan
.
- ərik at: yürüyən at. - ərik ər:
bəcərikli. yürəkli adam.
12.
ərk
ka
. pox püsür.
- dəmir ərki: dəmir əriyi.
əriqləmək
ka
:
ərikləmək
ka
1
. yağlayıb, yuşaldıb, şumallamaq.
- dəri ərikləmək:
dəri səpiləmək
1
. dəbbağlamaq.
2
. ərik edmək. oxşatmaq.
əzdirmək. nazlatmaq. gülsətmək.
- uşağı ərikləmə. - əriklənmiĢ
uşaq pozulur.
əriqlənmək:
əriklənmək
ka
1.
açılmaq. yumşanmaq. əzilmək.
- çoxda
əriklənib əzilmə belə.
1.
ərik gətirmək.
əriqlik
:
əriklik
.
ərüqlük
ka
.
ərik baxcəsı.
əriqlik
ka
:
əriklik
ka
. şirinlik. dadlılıq. oxşarlıq.
əriqsəmək:
əriksəmək. ərüqsəmək
ka
. canı ərik istəmək.
ərilmək
ka
:
1.
gədilmək. gədik açılmaq. kərilmək.
2.
əğilmək
.
əksiqləşmək.
yorulmaq. bükülmək.
- ər ərildi sərildi.
ərimək
: ərümək
ka
.
1.
ərilmək. aruşmaq
ka
. ərüşmək
ka
.
2.
sızmaq.
- yağ
sızdı.
3.
yox olmaq. nabud olmaq. -
iyi ərin, sümüyü ərir, adı qalır.
ərimək
: ərüşmək
ka
. ərişmək. aruşmaq.
ərimiĢ
: ərfin. ərik
ka
.
ərin
: tə'xir. susluq.
- heç ərin bağışlanmadı. - bir dəyqə işə ərin var. -
qatar on dəyqə ərininən yetişdi.
ərincək
: ərinğən
ka.
ərqən. ərgin. ərkin. təmbəl.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
269
http://WWW.TURUZ.NET
ərinc
ka
:
əriĢ
.
iriĢ
.
1.
olurki. olsunki. bəlkə. şayəd.
- ol bardı ərinc: olsunki
geddi. - əriĢ məriĢdən: əriĢ məriĢdən iş çıxmaz, iş görmək gərək,
işi görörmək: şayəd mayəddən bir şey çıxmaz. . . o gəldi ərin: bəlkə
gəldi o.
2.
ayış
.
ərinj. asayiş. dinclik.
- əriĢ içində qurulan ərənlər
.
3.
əriş. bolluq. ne'mət.
- yağış çox yağa əriĢlik ola. - ərişə həsrət
qalmış. - əriĢ gəldim əriş geddim. - əriĢ məriĢdən iş çıxmaz.
4.
arınc.
arnıc. utanmalı, arsıq nə.
5.
sust.
əringən
ka
:
1
.
ərqən. ərgin. ərkin, bağımsızlığın saxlayan. subay. bekar
1
.
Dostları ilə paylaş: |