270
faqat iqtisodiy xodisalarni tasvirlab berishi mumkin, u nazariy
umumlashmalarni berishga qodir emas. Knis iqtisodiy xodisalarni bilib
olish xodisalari deb statistika va tarixiy bayonni tan oldi. U iqtisodiy
siyosatga katta ahamiyat berdi. Bu siyosatni amalga oshirish uchun turli
xalqlarning iqtisodiy turmushiga oid kuzatuvlardan olingan aniq-ravshan
shart-sharoitlarni bilish zarurligini uqtirdi. Knis millat turmushining
iqtisodiy sharoitlari uchun individ (shaxs), jamiyat va davlatning
mas'uliyatini eklektik (qorishma) tarzda birlashtirmoqchi bo`ldi, pulni
talqin etishda metallchilar konsepsiyasi pozitsiyasida qoldi.
1848 yilda Bruno Gildebrand (1812-1878) "Hozirgi zamon va
kelajakning siyosiy iqtisodi" kitobini e'lon qildi. Bu kitobda u F.Engelsning
"Angliyada ishchilar sinfining ahvoli" asariga qarshi chiqdi. B.Gildebrand
kapitalizm ishchilar sinfining ahvolini yaxshilaydi va bu tuzumga qarshi
kurashdan ma'no yo`q, deb hisoblaydi. B.Gil'debrand iqtisodiy xodisalarni
tadqiq qilishning o`z tarixiy usulini ilgari surdi, bu usul jamiyat tizimining
iqtisodiy qonunlarini tahlil etishga statistika va tarixiy ma'lumotlarni
yuzaki tarzda to`plashni qarama-qarshi qo`ydi. U qiymatni foydalilikdan
iborat deb bildi va xususiy mulkchilikning himoyachisi bo`lib maydonga
chiqdi. Xususiy mulkchilikni har qanday ta'na qilishni tarixiy
qonuniyatlarni halokatli ravishda buzish deb ta'rifladi.
B.Gildebrand taklif etgan insoniyat taraqqiyotining sistemasi
natura, pul va kredit xo`jaligini o`z ichiga oladi. U ayirboshlash
konsepsiyasiga asoslanib ish tutadi va ishlab chiqarish vositalarining bu
xarakterini tan olmaydi, holbuki uning xarakteri iqtisodiy formatsiyaning
ijtimoiy tabiatini va jamiyatning sinfiy tuzilishini xizmatini tashkil qildi.
1861 yilda B.Gil'debrand Germaniyaga qaytib, hayotining oxirigacha Yen
universitetida faoliyat ko`rsatdi. U o`z asarlarining maqsadi qilib millat
xo`jalik rivojlanishi qonunlarini o`rganishga e'tiborni qaratdi, turli xalqlar
iqtisodiy tarixini o`rganishda taqqoslash usulini qo`llash zarurligini
ko`rsatdi.
Dostları ilə paylaş: