Ызбекистон Республикаси

12 - laboratoriya ishi Mavzu:Avtomatlasntirilgan ish joylari

Rahbar uchun AIJ. Hisobot va reja balansi.
Mamlakatda iqtisodiy munosabatlarni to’g’ri shakllantirish uchun ko’riladigan tadbirlardan biri tarmoqlararo munosabatlarning tahlili asosida ish yuritishdir. Tarmoqlararo munosabatlar tahlili jadval ko’rinishida olib boriladi va tarmoqlararo balans modeli orqali hisoblashlar olib boriladi. Tarmoqlararo balans jadvalini tuzish va tarmoqlararo balans modelini yechish uchun Microsoft Excel elektron jadvali orqali juda tez bajariladi. Buni misolda ko’ramiz.
Ho’jalik o’zaro aloqada bo’lgan n tarmoqdan iborat. Hisobot uchun davr ohirida tarmoqlar bo’yicha taqsimlangan mahsulotlar hajmi baholari, pirovard mahsulotlar baholari berilgan:


^{ x}11
^x12
...
^x1n ^
 ^y 

1
 


_{x } ^{ x}21
^x22
...
^x2 n ^
_{y }  ^y₂ 

^ ... ... ... ... ^

^ ... ^

 

x x ... x

 

y

 n1 n 2
nn 
 n 
 _y 

Kelgusi davr uchun belgilangan pirovard mahsulot hajni erishish uchun ishlab chiqarish va uni tarmoqlar bo’yicha taqsimlash rejasi tuzilsin.

 ¹ 

 
_{y r}b_ea_jahos_iga^{ y 2 }

_ ... _

 _y 

Bunday masalani hal etish uchun quyidagi tartibda ishlar amalga oshiriladi.

1. 
   Hisobot uchun balans jadvali tuziladi. Jadval ko’rinishi quyidagicha:
   

 n 

	1-tarmoq	2-tarmoq	…	n-tarmoq	Pirovard mah.	Yalpi mah.
1-tarmoq	^x11	^x21	…	^x31	^y1	^X1
2-tarmoq	^x12	^x22	…	^x32	^y2	^X2
…	.…	….	…	….	….	…
n-tarmoq	^xn1	^xn2		^xnn	^yn	^Xn
Ish h + Sof f.	^mv1	^mv2	…	^mv1
Yalpi mah.	^X1	^X2	…	^Xn

^{Bu yerda X}i ^{= x}ij ^{+ y}i
^mvj ^{= X}j ^{-  x}ij

2. 
   ^aij ^{= x}ij ^{/ X}j ^{(i,j = 1,n ) bo’yicha bevosita moddiy harajatlar koeffisientlari matrissasi} topiladi.
   

^3. _1  a₁₁
 a₁₂
...

• 
  a_{1n }
  



(E  a)  ^
 a₂₁
1  a₂₂
...


• 
  a_{2 n }
  

matrissa tuziladi.

^ ...


 ^{ a}n1
...

• 
  a_{n 2}
  

...

...

...

1  a





nn 

4. 
   (E-a) matrissaning teskari matrissasi (E-a)^-1 topiladi.
   

4. 
   X ^reja = (E-a)^-1 y ^reja , yani (E-a)^-1 matrissani
   

_yreja
_vektor_ga

y
 ¹ 

_ 2
 y 

^ ... ^

 
 _y 
ko’paytirib, kelgusi davrdagi ishlab chiqarish hajmi bahosi aniqlana^di. ^{n }

4. 
   
   j
   ^{x reja}ij ^{= a}ij ^{X reja orqali tarmoqlar bo’yicha taqsimlanadigan mahsulot hajmi bahosi}
   

aniqlanadi.

4. 
   Rejalashtirilayotgan davr uchun balans jadvali tuziladi. Hisoblashlarni to’g’ri olib borilganligini tekshirish uchun balans
   

^{sharti  y reja}i ^{=  mv reja}i ^{tekshiriladi. Agar y bajarilsa tayyorlangan jadvallarni ahborot} uchun taqdim etiladi.
Yuqoridagi ishlarni jadvalda n=3 bo’lgan holi uchun ko’rsatamiz. Bunda Excelda yig’indini hisoblash (), yacheyka nushasini ko’chirish (= yacheyka), teskari matrissani aniqlash (МОБР), matrissalarni ko’paytirish (МУМНОЖ) funksiyalaridan foydalaniladi.
Quyida qaysi yacheykaga qanday formula yozish kerakligini ko’rsatamiz:

	A	B	C	D	E	F	G
1	Tarmoqlararo balans jadvali – hisobot uchun
2		1-tarmoq	2-tarmoq	3-tarmoq	Pirovard mah.	Yalpi mah.
3	1- tarmo q	^x11	^x12	^x13	^y1	=СУММ(B 3;E3)
4	2- tarmo q	^x21	^x22	^x23	^y2	=СУММ(B 4;E4)
5	3- tarmo q	^x31	^x32	^x33	^y3	=СУММ(B 5;E5)
6	Ish h. + Sof f.	=B7- (B3+B4+ B5)	=C7- (C3+C4+C5)	=D7- (D3+D4+ D5)	=СУММ( E3;E5)
7	Yalpi mah.	=F3	=F4	=F5	=B6+C6+ D6	=F3+F4+F5
8
9	Bevosita moddiy harajatlar koeffisienti				(E-a) matritsa
10	=B3/ B7	=C3/C7	=D3/D7		=1-A10	=0-B10	=0- C10
11	=B4/ B7	=C4/C7	=D4/D7		=0-A11	=1-B11	=0- C11
12	=B5/ B7	=C5/C7	=D5/D7		=0-A12	=0-B12	=1- C12
13
14		(E-a)^-1
15		=МОБР(E 10:G12)

16
17
18
19		Tarmoqlararo balans jadvali - reja uchun
20		1-tarmoq	2-tarmoq	3-tarmoq	Pirovard mah.	Yalpi mah.
21	1- tarmo q	=A10*F21	=B10*F22	=C10*F23	^Y1	={МУМНО Ж(B15:D17 ;E21:E23)}
22	2- tarmo q	=A11*F21	=B11*F22	=C11*F23	^Y2
23	3- tarmo q	=A12*F21	=B12*F22	=C12*F23	^Y3
24	Ish h. + Sof f.	=B25- (B21+B22 +B23)	=C25- (C21+C22+C 23)	=D25- (D21+D22 +D23)	=СУММ( E21:E23)
25	Yalpi mah.	=F21	=F22	=F23	=B24+C2 4+D24	=F21+F22+ F23
26

Yuqorida berilgan jadvaldagi
^{ x}11 ^x12 ^x13 ^




^{ x}21 ^x22 ^x23 ^

^ x x x ^
 ^{31 32 33} 

o’rniga

_101,153



_ 28,901


^ 20,643

31,121

1,945

17,506

28,641_



19,094 _


36,597 ^

1
 ^y 
 
 ⁹³
 
23

^{ y1 } ⁶⁸

_{ y2 }  
 _{ }

_{ }o’rniga
 ₄₃
^{larni va so’nggi reja uchun balans jadvaliga o’rniyga}2 ^_ ⁷⁸_

 ^y3  ^{ }
 _y _{ }

 ³ ^{ 95}

qiymatlarni qo’yib, ko’rsatilgan formulalarni kiritsak, quyidagi natijaga ega bo’lamiz:

	A		B	C			D		E			F			G
1	Tarmoqlararo balans jadvali - hisobot uchun
2		1-tarmoq			2-tarmoq			3-tarmoq		Pirovard mah.	Yalpi mah.
3	1-tarmoq	101,153			31,121			28,641		93	253,915
4	2-tarmoq	28,901			1,945			19,094		23	72,94
5	3-tarmoq	20,643			17,506			36,597		43	117,746
6	Ish h. + Sof f.	103,218			22,368			33,414		159
7	Yalpi mah.	253,915			72,94			117,746			444,601
8
9						Bevosita moddiy harajatlar koeffisenti										(E-a) matrissa
10	0,3983734 71	0,426665753			0,24324393 2					0,601626529	- 0,4266657 5		- 0,2432439
11	0,1138215 54	0,026665753			0,16216262 1					-0,11382155	0,9733342 5		- 0,1621626
12	0,0812988 6	0,240005484			0,31081310 6					-0,08129886	- 0,2400054 8		0,6891869
13
14	(E-a) ^-1
15		2,004891352			1,11821568 8			0,97072427
16		0,290721979			1,25282502 9			0,39739257
17		0,337746194			0,56819788 9			1,70388494
18
19	Tarmoqlararo balans jadvali - reja uchun
20		1-tarmoq			2-tarmoq			3-tarmoq		Pirovard mah.	Yalpi mah.
21	1-tarmoq	125,7952838			66,2363340 8			55,7406231		68	315,77224 1
22	2-tarmoq	35,94168732			4,13963785 8			37,1604154		78	155,24174 1
23	3-tarmoq	25,67192316			37,2588690 7			71,2244538		95	229,15524 6
24	Ish h. + Sof f.	128,3633467			47,6068995 4			65,0297538		241
25	Yalpi mah.	315,7722409			155,241740 5			229,155246		241	700,16922 8