Jahon tarixi
Yüklə 3,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Krepostnoylik huquqining yemirilishi.
- N ik o la y I.
|
P . P estel.
105 sadlariga q o ‘zg‘olon ko ‘tarish orqali erishishi m umkin deb hisoblab, unga tayyorlana boshladilar. Qo‘zg‘olon vafot etgan im perator Aleksandr I o ‘rniga ukasi Nikolay I ni taxtga o ‘tqazilishi m arosim i o ‘tkaziladigan kunga bel- gilandi. Qo‘zg‘olon dekabristlarga sodiq harbiy qism tom onidan amalga oshi- rilishi lozim edi. Qo‘zg‘olon 1825-yilning 14-dekabr kuni boshlandi, biroq u muvaffaqiyatsiz- likka uchradi va imperatorga sodiq har biy kuchlar tomonidan bostirildi. Dekabristlar harakatining rahbarlaridan besh kishi, shu jumladan, P. Pestel va N. Muravyovlar ham osib oddirildi. Ko‘pchiligi Sibirga surgun qilindi. Biroq dekabristlar harakati behuda ketmadi. U lar ilgari surgan g‘oyalar Rossiya jamiyatining ilg‘or qatlamini uzoq vaqtgacha samodeijaviye va krepostnoylikka qarshi kurashga ilhomlantirib keldi. Dekabristlar qo‘zg‘oloni bostirilgach, mamlakatda reaksiya kuchaydi. Norozilik bildirishning, erkin fikr yuritishning zarracha ko‘rinishi, hukumatni salgina bo‘lsa-da tanqid qilish shafqatsiz ravishda ta’qib etildi. Ayniqsa, ilg‘or ruhdagi rus adabiyoti qattiq quvg‘in va ta’qib ostiga olindi. Krepostnoylik huquqining yemirilishi. 1853—1856-yillardagi Turkiya — Rossiya urushida Rossiya magdubiyatga uchradi. Bu magdubiyat Rossiyaning iqtisodiy qoloqligi oqibati edi. Rossiyada krepostnoylik tuzumi allaqachon taraqqiyotning asosiy to ‘sig‘iga aylangan edi. Shuningdek, bu m ag‘lubiyat krepostnoy huquq bekor qilinmas ekan, Rossiyada kapitalizm tez sur’atlar bilan taraqqiy etishi mumkin emasligini ham ko‘rsatib berdi. Ayni paytda, m ag‘lubiyat inqilobiy harakatning o ‘sishiga ham turtki b o ‘ldi. Mamlakatda vujudga kelgan kuchli norozilik to ‘lqinini bostirish maqsadida im perator Aleksandr II 1861-yilning 19-fevralida krepostnoy huquqni bekor qilish to ‘g‘risidagi qo- nunni imzoladi. Qonunga ko‘ra, krepostnoy dehqonlar shaxsan ozod boMdilar. Bundan buyon dehqonlarni sotib olish, sotish N ik o la y I. 106 yoki boshqa birovga hadya qilish ta’qiqlandi. Dehqon endi pom eshchikning ruxsatisiz oila qurish, mustaqil sur’atda shartnoma, savdo bitimlari tuzish, ko‘chmas mulk sotib olish va uni meros qoldirish kabi huquqlarga ega bo‘ldi. Hukumat dehqonlami ozod qilib yer berishga majbur bo‘ldi. Shunday qilinmasa xalq g‘azabga kelishi mumkin edi. Bundan tashqari, dehqonlarning asosiy soliq toMovchilar b o ‘lib qolishi ham hisobga olindi. Dehqonlarga berilgan yer chek yerlar deb ataldi. Hukumat pomeshchikning manfaatini ham hisobga oldi. Jumladan, pomeshchik o‘z ixtiyoridagi yerning 1/3, cho‘l hududlarda esa 1/2 qismini saqlab qolish huquqiga ega bo‘ldi. Bundan tashqari, dehqon shu vaqtgacha hukumat qarorida belgilanganidan ko‘proq miqdordagi yerdan foydalanib kelgan bo‘lsa, uning ortiqchasi pomeshchikka o‘tkazilar edi. Bunday yerlar otrezka deb atalgan. Dehqon o‘ziga berilgan yerga egalik qilish uchun vikup to ‘lashi shart edi. Biroq, dehqonda vikup uchun pul bo ‘1- maganligi sababli davlat tomonidan beriladigan bo ‘ldi. Dehqonlar bu qarzni 49 yil davomida davlatga foizi bilan to ‘lab borishi lozim edi. Yüklə 3,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|