Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
jo’natilmadi. Qarangki, urush shuncha uzoqda bo’lsa ham uning sovug’i bu oilaga ham 
kirmasdan 
qoladi. Qimmatchilik, qahatchilik sababli xalq och qoldi o’g’rilar ko’paydi. Xattoki, 
odam o’ldirib uyidagi narsalarini olib chiqib ketadigan odamlar ham paydo bo’ldi. Bu urush 
qanchadan qancha odamlarni yer qarida olib ketdi va yana qanchadan qancha odamlarni 
iymonini o’ldirdi. Urush paytida har bir inson o’zini o’ylaganligini shu asar orqali yaqqol 
ko’ramiz. Shunchalik darajada insonlar imkonsiz qolganki, o’z yaqinlaridan yuz o’girish 
darjasiga ham borishgan. Bu juda achinarli holat lekin bu ishlar uchun u insonlar ham aybdir 
emas. Barchasiga urush aybdor-Urush!!! 
Urush! Noming o’chsin jahonda,
Hamon bitmas sen slogan alam. 
Sen tufayli ko’p xonadonda
Ota nomli buyuk shodlik kam. 
Xadicha o’zi qurumsoq bo’lgan u
rush boshlangan keyin yanada bu hislati oshdi deb 
tariflangan. Lekin o’ylab qarasak ona bo’lish osonmi uch bolani boqish kerak ayniqsa urush 
yillarida. Bu asarda Umri xola obrazi orqali yozuvchi barcha xokisor, mehribon onalarni 
tariflab bergan. Shone’mat o’lishini bilsada bolasi uchun jon
-jahdi bilan kurashadi. Uni tuzalib 
ketishi uchun kim nima desa sinab ko’radi. Umri xolani birdan bir niyati o’g’lini yana sog’lom 
ko’rish edi. Lekin urush tufayli oziq ovqat tanqis edi. Umri xola o’g’lini tuzalishi uchun 
Shoikromning xovlisidagi qulupnayni qo’y sutig
a almashtira boshlaydi. Oziq-ovqat kam 
paytda barcha o’z oilasini, bolalarini o’ylaydi. Shoikrom ham ataylab emas, jahl ustida 
qulupnay ariqchasiga tok simini tashlab qo’yadi. Shoikrom ham shu nasibamizdan ayri
lib 
qolmaylik degan maqsadda bu ishni amalga o
lishadi. Ming asfuslar bo’lsinki, Shoikrom o’z 
onasini qotiliga aylanadi. Bu ne ko’rgulik. Eh urush, qanchadan qancha insonlarni hayotiga 
abadiy zulmatni olib kirdi! O’z jigaridan xabar olmay qo’gan aka
-ukalar, 
o’zlari bilmagan holda 
ota-
onalarini o’lishiga sababchi bo’lgan bolalar, yoki yaqin insonlari ko’z ongida jon bergan 
insonlar tasvirlangan bu asarda. Abatta, ushbu asar urush haqidagi tasavvurlardan xamir 
uchidan patir. Aslida bundan ham daxshatli qanchad
an qancha voqealar ro’y bergan.” Asarda 
qiyinc
hilik inson ma’naviyatini sinovdan o’tkazish vositasi ekanligining ko’rsatilganligi. 
Hikoyada urush yillarining haqqoniy tasvirklanganligi. Yo’qchilik onani boladanm og’ani 
inidan sovutganliginining ta’sirchan
ifodalanganligi. Asl odam har qanday sharoitda ham 
ma’naviy pokligicha qolishining tasvirlanganligi. Hikoyadagi Shoikrom, Shone’mat, Hadicha va 
Umri xola obrazlariga xos xususiyatlarning yorqin aks etganligi”.
Xulosa qilib aytganda, bu urush barcha insonlarni qiyin vaziyatga solib ularni birma-bir 
el
akdan o’tkazdi. Kimdir bu sinovlardan o’ta olmadi, kimdir bu sinovlardan o’ta oldi. Kimdir 
odamiyligicha qoldi, kimdir iymondan yuz o’girdi. Bu urush o’zidan ancha yiroqda 
yashayotgan odamlarga ham ta’sir qilmay qoladi. Asar nomi ham bejizga “Urushning
so’nggi 
qurboni” emas. Umri xola vafotidan keyin urush tugadi degan xabar keladi. Urush o’z zahrini 
chekka-chekka joylargacha socha oldi.